PUBLICATIONS ON NUCLEAR RESEARCH

• Document Type: CREST
• Collection: General CIA Records
• Document Number (FOIA) /ESDN (CREST): CIA-RDP81-01043R002100010005-8
• Release Decision: RIPPUB
• Original Classification: S
• Document Page Count: 185
• Document Creation Date: December 27, 2016
• Document Release Date: June 21, 2013
• Sequence Number: 5
• Publication Date: April 22, 1958
• Content Type: REPORT

Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
CENTRAL INTELLIGENCE AGENCY
50X1-HUM
COUNTRY Poland REPORT
SUBJECT Publications on Nuclear Research DATE DISTR. ~'2>~R ~~ 50X1-HUM
NO. PAGES 1
REFERENCES RD 50X1-HUM
50X1-HUM;
This material contains information aSecting the National Defense of the IInited States withla the meaning of the Esploaage Laws, Title
18, U.S.C. Secs. 793 and ?94, the transmission or revelation of which in any manner to sa unauthorized person is prohibited by law.
-E-C-R-E-T
DATE OF
INFO.
PLACE 8~
DATE ACG2
publications of the Office of the Government
Plenipotentiary on Matters Concerning the Utilization of Nuclear
Energy (B mocnika Rzadu do S raw Wykorzystania Energii
Jadrowe~)
a.. Information Bulletin (Biuletyn Informacy~ny), No. 6/7, 1957; No. 8,
19571 and No? g/lo, 1957?
b. Advances in ru~'g'?i~ering of Reactors (F_.:.ter~~rniki Reaktoro~r*?,i,.~.
No. 1 (supplement to Information Bulletin No. 5 1957), No. 3
(supplement to Information Bulletin No. 8, 1957, and No. I+
(supplement to Information Bulletin No. g/10, 1957)?
2. Information Bulletin No. 8 contains considerable data_on Polish
nuclear research, particuls.rly on the current installation of a ,
cyclotron at Krakow under the direction of Professor Henryk ?
Niewodn.iczan~ki.
Distribution of Attachment (8 bound pamphlets in Pol?ah)o
STATE X ARMY I X NAVY I X IAIR I X ~Fel I IAEC
Note: Washington distribution indicated by "X"; Field distribution by "#".)
SOURCE EVALUATIONS ARE DEFINITIVE. APPRAISAL OF CONTENT IS TENTATIVE. 50X1-HUM
Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
Biuro ?e~nomocaika Rsgdu
Pieta ' aoQapraN wykorsyatania Nie do publikacji
~~ct0~
,a Yi.
3 t2' . e.M~
Inatytut BadaG Jgdrowych .................. ' 3 aaL9ti
Fragmeaty Baportu Trsech 3i~dre6w o eaergii
jgdrowej .................................. 16
Dsieai@ciolstai plan rozwoju eaergii jgdrowe 22
Wiadomo~oi s? ~wiata ...................... 26
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 a
?
paliwa /Pu-239/ do paliwa wypalonego feat aiekl - oYo3o
0 1.
' :~akaymelny atrumi2~ neutrondw te~miozayoh przy
praoy as 2 1tY1 wynoai 2.10 ne4~trondw/om aek. Sredni
atrumiad wyaoei 1013 aeutr./omZaak. 7GiQzki neutrondw
/g2dFaie dla dodwiudozei~ fizyoznyoh/ mcgQ byd wyprowa-
daana z reaktora przez 9 kana3dw poziomyoh /~L' 1C0 mm
i JFf 60 mm/. Na wy~ioiu s kana3d aalkowity atrumien neu-
trondw oaiQgad mote wielkofd 10~ nautr./oe2aek. Podob-
_ nia.w grafi owed koluania teroiozaej b@dQoe~ waloem
o j~.1000 mm dotyka~Qoya podatawQ graaioy atrefy aktyw-
aa~ - atrucieh neutrondw termiazayoh zmienia sib z odleg-
2ofoi od atref ktywna~ reakt ra w pzzed isle od kil-
ku 102 nautr.~ee~aek. do ok.10~ neutr./oe~aek.
Jak wiadoeo, reaktor a2uzy jednooze6nie do pro-
dukoji izotopdw promieaiotwdrosyoh przez ruewietlenie
odpowiednioh matariatdw nautronasi. adyby wykorzyetad
wazyetkie ab~dne, a4rmalala uolaka~Qoe z reaktora aeu-
tsoay - motnaby w aaazym reaktosze produkowad rdwao-
ozsiaia iloioi isotopdw promieniotwdrozyoh o aktywno6ol
10 Ourie w atania rdwaowagi. Yraktyyoznie yyrzy wykorzy-
ataniu przeznaozoayoh do tego aelu kaaa~dw pioaowyot-
tyres z pionowymi kana~ami w mie~aou pooz~tkowo nie-
do3edowaayah psryferyjayoh eeko~i tsohaologiozayoh -
b~dzia mozaa ~ daoozefaia produkowad isotopy o aktyw-
no6oi do ok.l ~ Curie w stasis rdwaowagi.
llo~aa,eQdz$o po obeoaym zapotrzebowaaiu krajo-
wy^ - wnoai6, ~s to mo~sllwofoi psodukoyjne przynajeniej
w pierwazym ayklu paliwowiys reaktora pokryj~ zapotzzabo-
wenis kra~owe as to izotopy, ktdre jest asna produkowad
przez aafwietlania cautroaa~i w reaktorze. Obeonia
w IBJ pxxgpotn~ v~~g jest produkoja ~od~~ L-e31, foeforu
P-32, eiarki 5-35, w~gla C-14, tzytu fl-3 oraz z2ota ..u-198
/w foliaoh i poataoi Yoloidelna~/, a tak2e kobal~u i ta-
lu uiywanyoh w defektoakopil gamma.?Prdoz tsgo b~dzie
motes z seakaji /n,7f/ produkowad niewielkie ilo6oi
/kilka nC/ azeregu lzotopbw niawymagej&oyoh po neiwiet-
laaiu obrdbki ohemiozaej.
Po zekoaozsniu pierwszago ayklu pallwo~ego -
0 11e do tego osaau zoetaaie w kraju opaaowaaa taohao-
loggie ekatrakoji ezeregu oenayoh izotopdw promienio-
twbxozyoh z produkwdw rozaaozapienia 1 zoatarul wybudo-
wane odpowiednie "gorQoa" labo=atoria - "wypalone" pr~-
ty bQdQ nowym ~rdd3em izotopdw promisniotwdrozyoh -
eumaryozna aktywnoid ?u2yy.t go 2aduaku pallwowego reak-
tora b4dzia rz~du 106r- 10~ Curie.
Poaiewat poozQtkowe zatadowenie reaktori wynoai
32 aaYaje teohaologiozne - aby aie zmienis~' wid~a atru-
mieaia aeutroadw w poziomyoh kana~aah ekaperyme, talayoh
- w puata mie~eoa zaciaat aeka~i teohaologioaryy h wata-
wia?ai~ wyps3aieoze_aluminiowa /.otwarte rury al iniowe
pl 61 ~/ poelada~4oa w frodku as wysokofoi osi myoh
kaaa36w poduaaki powiatrsae /wya.ok,100 ms~ Ry' elniaose
mogQ byd wykorzystywana gardwni z 9_apeojalayai` kana2ami
J~ 57 1 3T mm do produka~i izotopdw promieaiotwd ozyoh
1..5'lYil.'i DaLAa J ~1Dh071YCFi
I Pierwsz; reactor j~drowy ?x Polsoe
~~ pier?Aaz;c nuc,erze 'sNartalr.i`ra "~ukleonika"
z 195G ~r. ukaza3o siq tluaaczec~ie referntu J. s.:~ikcla-
~ewa "Dcd'siadczalny reaktor j4drowy c mcay oieplnej
2 :~~". :taierat ten pcbieznie cmawia redwieoki prcjokt~
typc?ne~;c nodrebo reaktora nu uranie wsbogacouym do 1Cp
izotcperr U-~35? Raaktcr ten, jak wiadcmo, Z9Ftlt sprzoda-
~e kilku krajom m.in. Folsoa. Pcniewe2 reSerat :likcla-
jewa wyg}oszony w 1955 z. w vanewio zawiera niewiele
danyoh, a dodatkowo do projektu reaktora v;prowadzcno
pewne zmlary w stosunku do pooz~tkowycY. zamierzeu, waka-
zane jest, w obliozu rczzuohu reaktora /konieo br./ za-
poznaC zainteresowanych z dckladniajazq ahexakteryatyk&
i problemami wykorzyetaaia pierwszego polakiego reakto-
ra j$drowego.
Jak wiadomo, jest to reaktor preauj&oy ae neu-
tronaoh termiozayoh z paliwom wzbogaoonym /10~ U-235/
i wod~} deatylowancF jako modezatorem i ozynnikiem ohto-
dzQoym. Slementy paliwowe w;;koneno w poatooi pz@tdw ze
atopu uranowo-magnezowego d gruboiai 6 ma
1 dlugofoi 500 mm/zemkni~tyoh w hermetyoznyoh koazul-
kaoh aluminiowyoh o gzubo3oi doienlci 2 mm /f6 pr~ta lOmm/.
Pr~ty paliwowe pogrupowene e$ po 16 azt. w tzw. aekoje
tenhnologiozae o aluminiowej konatrukoji noiaej. ]lakey-
malne zaladowanie reaktora wynoai 51 eekoji tj.6,5 kg
U-235 /keidy prat zav. era ok. 8 gram U-235 Minimalna
macs krytyozna reaktora wyaoei 25 aekojl 40G pr4tdw,
ok.3,2 kg U-235/ jedaak dla uzyekanie koaieoznego do
pkaj`l~tac ji zapasu reaktywnoioi zaleoane ZA1NdoNR-? n- ~~,
wynoai 32 eakoje /512 prc~tdw 4,1 kg U-235/? Rdwozas re-
aktor na pooz~tku kampanii poaiada zapaeb k ~ 0,05?
Zapsa ten normalnie akompenaowaay jest prgtami regulaoyj-
nymi,ktdre przy tym za3adowaniu po oa~kowitym opuazozeriu
do reaktora kompeasujQ a k ~ U,U7. Viepblozynnik rozmnoze-
nia neutrondw w wyt~ozonym reaktorze wynoai k 0,92,
gdyt w tym etanie opuozozone 3 pr~ty awaryjne dodatkowo
kompeaeujQ Q k V 06. Poaiedany przez reaktor poozt}tkowy
zapae reektywnoio~ wyetaroza na pokryole atret aeutro-
adw w wyniku prao ekeperymentalnynh 1 produkaji izoto-
pdw oraz na oiQg1Q prao~ reaktora na mooy 2 MiP w okre-
aie powyzej 1 m1ealQoa. Po tym azseie, wakutik wypale-
nia oz~foi U-235 oraz zeaalakowauia i zatruoia paliwa
produktami zozazozepienia - nalety do3adowacc jednQ eek-
aj~ teohaologiaznQ oo powoduje zwi~kazenie ~k o oko3o
0,01. Uperaoj~ t~ powtarza ai4 zadw po odpowladaim okre-
eie ozaeu i w ten opoadb reaktor moto preaowad na nomi-
nalnej mooy hez wymiany paliwa ok.600 ddb. Oaigga sib
wdwozae g2~bokofd wypalenla ok.25~. ~obeo wzbogaoenia
puliwa i wyaokiego prewdopodobieaetwa unikni~oia rezonan-
aowago pooh3anienia neutrondw przez U-238 - wepdtozyynaik
powielania plutonu, okredlaj~oy atoauaek nowopowata2ego
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
x ~./= ~ ~~
5 -
1 nasaietlania rbznyoh materielbw w etrumieniu rz4du
1613 neutr./cm2eek. 'deterialy te, jak rbwniei ewentual-
nie sekeje teohnologiozne - moine Haar@paie bez wyjmowa-
nia poza oalon@ biologiazn$ reaktoro przesylac' Yanalami
tzanaportowymi do kombr gor$oych w podziemiaoh rsaktora,
tr~dt do apacjalnego sahronu obok rsaktora. Gperaoji
,,rzeladoeypenia w okoliaaa2: atrefy aktywnej dckoauje ei~
apec~alnym ohwytakiem urz@c~zenia przeledunkowago, zmon-
towanogo na gdrnych obrotowyohfprzykrywaoh rsaktora.
Gporacje obaerwuje sib przez peryekop. K razie konio~-
nodai przetreneportowaaia silnio aktywnyoh materialdw
poza oslonE biologiaznt! reaktore - umieazoza siq je
w olowianym wiadzze, ktbre nest~pnie wci~ga aid do,olo~
wianego po~emnika /grub. 3cisnek 240 mm/ atojgcego ne
przykrywie reaktore. Z~~ladowany po~emnik transpcrtuje
dale] suwnica hall reaktore /udiwig ].0 t/. Poziome ka -
naly eksperymentalne norxalnie zamknl4ta sr} zasuwemi,
?nykonanymi z pi~oiu kolejno zazgbiajr}oych a14 dyskdw
2eliwno-betonowyoh obracaj~cych sib wokdl jednej oei,
a poaiadajr~cych ekaoentrycznie umieezczony otwbr o dred-
nicy kanalu eksperymentalnego. Otwory pokrywajr} air,
w dolnym polozeniu - wdwczas konal just otwarty. .:by pra-
te przy~otowawcze do wykcrzyatania kanaldw /np. watawia-
nie kolimetordw/ nie byly wykonywane przy otwartym kana-
le, rdwniez w gdrnym polozeniu dyskdw mozna doprowadziC
do Nspd}osiowepo uatawienia ei~ otr+ordw trzeoh dyskdw.
~anul;+ otwierane mogq byC r4cznie, przy roaktorze lub
zdalnie ailnikiem nap~dcwym, z pomieszozed laboratoryj-
aych. Stan polozenia zasuw kanaldw eygnall2oweny jest
w sterorni rsaktora, zed uruahomienie nap4du zasuw wyma-
ga zdj4oia elektryczr ~ blokady przez sluzb4 dozymetrycz-
n~. Uratito+~a kulumna termiczna, w ktbrej znajduje ei~
d:aesi~ty kanal pc.ziom~ze uyc wyauwana z rsaktora a&w?"~'
apeu~alayn. podwoziu, poruszajr~cym ai4 po toxze jezdnym.
Jreiit z xclumny mczna w razie patxzeby usuwe6 sekojemi
aatawiajr~c wzamian odppowiednie zestawy eksperymentalne.
;Cieplo wydzielane przez elementy pelinowe pod-
czas pryoy reaktore odprowadzane jest przez przepompowa-
ny deatylat /ok. 900 m /gcdz./ do wymiennikdw ci~pla
/dwa szeregowe wymienniki o powisrzchni wymiany 95 m2
kazdy/.~Do przepompowania uz wa ai+~ 3 spodrdd 5 zainsta-
lowanyoh pomp oddrodkowyoh ~oc eilnika neP4dowego kai-
dej pomppy 40 k'N/. ~ v,ymienaikach aieplo przekazywane jest
wcdzie technioznej /ok.250 m3/godz., ktbra z kolei oahla-
dza si~,w basenie rozbryzgor+ym nazewnr}trz budynku r~ak-
tora i d~raca do wymiennikdw tworz~o drugi zamkni@ty
obieg chlQdz~oy. 7i pierwsz,/m otiegu oz 4d L? destylatu
/ok.15U!m}/godz./ przepompcwana jest przez odgazowywaoz,
?++ ktbrym strumleG powietrza Skierowony przooiwpr:,dowo do
opadaj~aej rnziryzgami wody ueuwo powstajr#o+} z rozkladu
Ii2U mieszunin4 piorunujaor~. 'lakze oz4$6 destylatu /ok.
1C mj/aodz./ kierowana jest na filtr - wymiennik jonowy,
Ytbry oozyszcza destylat 2e stalyoh domieazek powatej+~-
oych m.1~n. w wyniku pcwclnej korozji komunikooji ruro-
wych pierwazego obiegu chlodz~oego.
...?,~ Budynek rsaktora eklada ei@ z podpiwni_ ej hall
rsaktora /20 x 30 m wye.l6 m/ po3gozonej z oz' @ labo-
ratoryja@ - o jedaej podzismnsj i trzeoh nadzi, yoh
koadygnaojaoh. Ponadto obok hall naprzsoiw wylo n dzie-
wi@tego kana2u poziomsgo znajduje si@ polaczon ~rytym
korytarzem z hal@ budyneozek, w ktdrym moze by~j mieaz-
osona np. aparatura dstekoyjns eelektora neutroq~w.
Z budynkism rsaktozs funkojoaelaie zwi@zeny jey~~tekzs
zbudowany oddzislnis budyneozek wentylatorni z?~minem
wsntylaoyjnyo wyeokodoi 40 mstrbw. ~~
W oz@doi laboratoryjaej budynku reekto~~ miesz-
osq ei@ zardwno tsohnologiozns pomieezozenia r~}~tore
/hale maezya, akumulatornie, rozdzislnis, urz@d{{~ ale
kllmatyzaAyjas itp./, jak tat pomleazazenia kcg ~olne,
labozatcryjas i wereztatows poszo~sgdlayoh slu~~eks-
ploataoji rsaktora /etsrownia, koatzole dozymetj~azaa,
waraztaty msohaaiozas, wareztaty aparaturows i /.
Niszaleiaie od tego - kat~y ppziomy keaal dodwazalriJ?
zeaktors poaiada w a~ boi laboratosyjnsj obszs s po-
misssozsnls /ok.30 m ~ polgozone ksblami z tab~.4~ roz -
dzislozq obok Yanalu na boozasj doiaais reaktoX Pomieaz-
ossnie a2uty uiytkownikom kanalu do przysotowyr~}ia
psao dodwiadozalayoh, poeiada wl@ozniYi zdalne r~ atezo-
wenia nepe~dsm zasuw kaaal6w oraz moze s3uiy6 d4s~etawie-
aia aparatury pomiarowsj polaozonej kablami z a~sratur@
uatawioa$ przy kaaols.
~ podpiwaiozenlu Kali znajduj$ aid gldN a tech-
nologiozne pomieezozenia rsaktora /pompowaia, ,~ rca na
ailnie aktywns materit!2y,? deatylatcrnia itp./ z azte-
ry "komory gor~oe' przeznaozone do nieakompli nej
obrdbki meohania:..:..;;~~iczao j material6w i -" ~.~...
ayoh w reaktorze. Homory wypoaaions e~} w obreti k~ do
ai@oia nydwietlogyah prbbek i oztery pary unity! alnyoh
meaipulatordw. Iiomory pollozone at# tranaporter~~ Sil-
vis gamma aktywns materia}y pa wyj~oiu z kombz gq byi.
umieszczane w apeojalnym o3cwianym pojemniku 1 k
traasportowane dalej. fiomory wykonane s~ ze at Ywasa-
odpornej, otoczonej oalonn~ waratwr~ ci~zkiego onu
i poeladajq wzierniki ze szkla olowiowego o gru doi
ok.800 mm. ~ razie zaaktywowania dcian po pracy3zmywa
sig komory roztworem kwasu azotowego i gor@o@ wo~r},
a aktywns doieki kieruje siq do specjalnych zb~?rnikdw
tzw. cdstojnikdw. s
;~ajbardzidj cdpowiedzialn.~ operaaj~ na aY.tarze
jest, jak wiadomo, jego rezruch 1 dcpzowadzeni ~c zr~-
danej mcoy. Jegli nie ma dostateozr~ie czu3e~ a atury
pomiarovrsj dla wykryoie eSaktu n.noienia neutro oboe~c
zrdd~a /np. Sb-Es lub Ha-Be/ umieazczonego w r tors:e,
gdy jeazaze raaktor znajduje air, w atanie pcdk ycznym
- wdwozas rozruoh trwa dluisj ze wzglc~du na ie sjt#oe
przy rozruahu "na dlspo" uiebszpieczsnatwo wyz enia
zbyt duis~'reektywuodci i oo za tym idzie - po i~gc14-
diu ctanu krytycznoboi na neutronaoh natychmia wyoh -
nibkentrolowaaeao wzroetu a,ecy reaktore, prze ago
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 dcpierc zrzuceniem pr4tdw awaryjnyoh. r.by akxdcic czar
?rryozakiwaria na ewentualae narobni4oie mocy reaktora do
pczicmu mierzalnego pc kaidyn: niewielkim wysunl4ciu pr,;
tdw regulaoyjnyoh przy rozruchu - reuktor pcaiada
wzmacnlaoz rczrucbowy pczwalajr}oy np on.iar Y,rrtdu~cmdr
lo,.izacylnyoh od wielkoboi rz4du 10 ]Jp,
Jebli umiebci si4 w ~eaktorze oboe irddlc neu--
trcndw o wydalncuoi okc}o 10 neutr.~'sek. pczwcl3 tc
na kontrcl4 reaktora po wzroboie mccy c cko}o dv.io de-
kady oa mocy zercwej. 4lcbeo odpcv.iodrio malych azybkcs??
ci Y,rzesuwu pr4tdw regulacyjnyoh mczria atv.lerdzlF, ze
r,ieLezpieezerietwo przekroezenia progu krytycznobci ra
neutronaoY. natychmiactowyoh /a k ? ~ p,c,C.75/ more Lys
zupe}nie v,;;elimincwane. Tym nie maiel peracnel eksploa-?
tacyjay nsazego reraktora d~iy do wprowadzenia ulepazer,,
ktdre pozwol~ na koatrol4 rczruchu raaktora cd mocy ze??
revel reaktora. ~ tym celu m.in. naleiy opraeowad tzw.
rdiniocwe kcmory jonizacyjne neutrondw, z ktdryoh uzysl:r,
s14 prod prcpcrcjcnalny tylkc do wielkobci strumlenia
r,eutrondw. (:becnie aeryjnie w ZS&R produkowane komory
neutranowe czu~e sr} takie na promieniowanie gamma,ktdro
przy rozruchu daje prod komory o kill:a rz~ddw wielkobci
K?14kszy od pr4du wywo}anego przez etrumier, neutronuw.
Pc dojbolu do z~danego F,cziomu mocy v,~$oze ai4 automa-
tyazny rsgulatcr, ktdry utrzymuje moe reaktora z dcklad?
noeSci~ t 1 5i6 1 likwiduje wszelkie ai apzzewidziar,e wa--
hania reak~,ywnosoi w granioach do t G,UG1 w olrlgu 6 se-
kund. kloo mesa byc automatycznie utrzymywbna nb z~danym
poziomie w zakresie od setek watdw do 2 LSPi.~~.ccr.iualr,a
mac reaktora/. i~' razia potrzeby przy zmianie mietac
umiaszczenia neutrouowyoh komdr jonizacyjnyoh - mcir:a
zakrea praay ret;ulatore automatyoznego obniiyc do ~ 71.
Prawidlowc,o,. ;' o' p~'~no(3C dzialania reaktora
i Jedo aparatury zabezpiecza rozbudcwaay eyatem kcntrcli
tecY,rolobicsnej. Prdoz pcdstr,wowych dla pracy reaktora
wielkobcl /przep}yw, temperature i atopiori nabrzania
ulaodziwa obu obiegdw, przep}ywy przez Piltr i cd~;azcwy-
wacz, mou oieplna reaktora, cibnienie ch}odziwa, wyso-
kcb6 s}ups wody/ dokonuje on automatyoznie zdalayoh po-
mlardw innych intereauj$cyoh wielkobci, jak np. tiielkobli
pcdcibnieh w pomieazozsaieoh z tdohnologiaznr} wenty-
laoj&, gdzie mote wyst~pid aktywnobd poFiotrze, pczio-
mdw wody w rdinyoh zbiornikaoh teu~peratuzy }oiysk
i silnikdw pomp I obiegu itp. '~ razia odahyler. od Wormy
- uklad w}rlcza odpowiedni~ sygnalizaoj4 dzwi4kow~
rier-crmalncbcirwcyrdcyowsreektorwe~~Jezelissybr.~lizowany
b}r}d dotyc:.y cdpcwioczialnego elementu /np. zniienie
przep}ywu oh~odziwa/ w razia dalszego wzrcetu wielkobci
L}4du, uk}ad podaje drugs sygna} - awaryjny, ktdremu
jai towarsyezy wrzuoenie do reaktora pr4tdw bezpiecze,,-
atwe i wy}r}ozenie reaktora.
Sam system zabezpieczel~ awaryjnyoh reaktora
sk}ode aig z uk}adu przeka~nikoweQo, blokujrlcego
elektryoznie szeree cparacji dla zaLezpinczenia przed
nieprawid}cwym poet~powaaiem operators np. prod ,,^raoq
bez w3~ozonego cbiegu ch}odz~oego itp./oraz u1l~edu
przeka~nikowego wykoaawozego, ktdry po otrzya.a~ syg-
na}u awaryjnego wyzwala zrzuoenie ps4tdw bezpi? sr-etwa.
Pz4ty te, w ilobci 3 aztuk o zdclnoboi kcmpena~yjnej -
d k = O,G6 pcd dziataniem w}asnego oi4iaru 1 nef4du
apr4zynowego vpadej? do atrePy aktywnej. Za ni~r pcd~ie-
j~ z awaryjn~ azybkobci~ wezyetkie pr4ty regulscyjae.
Szybkoed dzia}aaia pr4tdw bezpieozer,etwa jest take, ie
po 0,3 ask. od momenta pcjawienia a14 sygna}u awaryjnege
mcc reaktora maleje do okclo 1G~ poprzeduiej waztoboi.
Prdaz eygna}dw awaryjnyoh ukledu kontrcy2l teoh-
nologioznej - podatawowym feat sygna} przekrcasenia na-
atawionej mooy o 20f. Obrona przed przekrcczeniem naata-
wionej tfoay zaozyna ai@ od poziomu mooy rzgdu lA}r11.
Przed eygna}em awar;jnym, prz odchyleaiu mooy,;~eozy-
wiatej od aastawionej o 1C~? ~ gdr4/ pojawia aig aygaai
octrzegawozy. Jak wyaika z przytoczonyolh danycl~jr nawet
uiezauwa2one, praktyoznie zreszt~ nieprawdopodQ~ne, do-
prcwadzeaie do atanu krytyoznobci na aetychmiaa~;owyoh
neutronaoh w prooeoie rozruohu reaktora spewed zrzu-
osnie pr4tdw bezpieczeristwa przy mooy duio nits~ej od
Cmdwid to naleiy urz~dzeaia zabezpiecy;Ti,~~?oe
przed napromianioweaiem lab zaaktywowaniem pare nelu
i pomieazczeri oraz otoozeaia i syateo kontrol~3~.ozymet-
ryoznej reaktora. ~
Sam reaktor atanowi pot4ine zrddlo prQ`m~eniowa-
nia gamma i neutronoweKO oraz wydziela pewee i~.Dsoi ge-
zdw promianiotwdrozyob ap.er-41 powataj4oyoh m. w Fy-
niku pooh}on14b is neutrondw przez j@dra pierwia ~kdw ga-
uazczonyoh w wcdzie. ~ awaryjnej sjr"t~aoji,
ch rcz
w
z
p
y
o
~~.+..?gdy straci az~zcrdnoaG~ aluminicwa koazulka jed~~do~~?
tdw paliwoFych, dodatkowo mogrl pojawiad ale lo~$e aut-
stanoje promieniotwdrozs z wydobywej~oyoh ai4'n~zewn~trr.
pr4ta produktdw rozazozepienia. nta.
Przed bazpobredrim napr'omieaiowaniem o2libni per-
sonal oa3ona biclobiazna reaktora. Eoazne os2o$il - to
800 mm wody, 20G mm relive i ponad 2200 mm ci~~lriego ~
uwodnionego betonu /o.w3. ak.3,2 t/m3, zawierr;'~imonit~.
2 gdry os3on4 stanowi$ 35UG mm wody + 800 mm 2re~1-'-,iK?ne po-
krywy~ Csloaa obliozona jest na os}ebienie prq~i'eaiowanie
gamma i neutronowegc do wielkoboi 0,1 - G,G1 m ymelnie
dopuazczalnej daakl. Prdaz reaktora - za on}o'b zaajdu-
'
ltr,od-
j~ ai4 elemanty obiegu pierwctnego /pompowaia
bazowywaoz/ gdyi deetylat ahlodz~oy w ozaeie? y reak-
tora jest ai~nie a~~ywny g}dwale dzi@ki powe emu
z rebkoll Oll /nv/~ oromieuiotwdrazemu azoto okresie
-
y.,-~....r--- ~,~ --- - -
atoaujo a14 w eohroaie na zuzyte sekcje techa iozne
rwnktnrn i onzvxiboie w komoraoh gor~oyoh, e3 yoh do
Iiwentuela~ awarl4 kcazulkl pr~ta pali~ego wy-
krywa sig przez nionoxmolny wzroat og lnej a otci
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release a
.. .... -?-, .~.~-?.r.i~~~ _ _
50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
~~_.r?7-~ ^ ;:mow=?_,1 _~.
?
~+~cdy obiegu pierwotnego lub powietrza odsyeanego z reak-
tora i odgazowywaoza. Czulodc' tej motody nie jest duza
- pomiar odbywa sib na tle silaej normalnej aktywaadoi
cY.3cdziwa. Personal e;taploataoyjrtiy reaktora b~dzle sta-
ral air, zwir,kazyd czu~odc' wykrywania produktdw rozazoze -
pieriia przaz zastosowanie innej motody. ~ tym oelu trze-
Ga Lgdzie uzyaka6 dcdwiadozalne dose odnodnie azybkodoi
przechodzenia do wody /po uszkcdzeniu koezulki/ uranu
i prcduktdw rozazczepienia z opraoowanego w ZSRR atopu
?satcaownne6o ,~ naszym typie pr~tdw. 'L nieoficjalnyoh
denyoh wynika, iz dla zwi~kszenia bezpieczehetwa atara-
no sib maksymalnie zmalejazyE to szybkodoi.
:~edlug ze~oiei, projektu - w normalnej prosy na
ncmiaalnej mooy wydziele aid 0,3 Curie/godzin~ lotnych
subataaoji radioaktywayah. ~ wypadku awarii koezulek -
ilodd to moze wzroan~E do 7U Curie/godziag. Dla uaiemoz-
liwienia przedoatawania sib aktytirnego powietrza do po-
mieszozeh roboozych weatylaoje teohnologiozae utrzymuje
w takioh miejaoach, jak g2owica reaktora /nod luetrem
~+~ody/ pompownia, odgazowyasaz, aohron oraz komory goz~-
oe - odpowiednio dune podoidnienie, Robooze pomioaz-
ozenia maj~ takza z9pewnion~} odpowiednio mniejazq wymi8-
at powietrza przez urz~dzenie klimatyaaoyjne. Odsysane
aktywne powietrza mieeza sib z pov~ietrzem z og6lnej
wec-tylaoji i w 1lodoi oko3o 38,000 m3/godz. wyrzuoane
feat przez L?omin /4U m.wys./, u wylotu ktdrogo nast~puje
powtdrne mieezanie aid wydmuohu z powietrzem atmoafo-
ryczaym. 7P efekcie zdodaie z danymi projektu aawet
w nieaprzyjaj~oych warunkaoh meteorologioznyoh /e~abe
wiatry/ akt wnodd powletrza w najbardziej aarnioayoh
mie~soaoh ~ passe od kilkuast metrdw do oko3o 1 km od
podatawy komine/ normalnie b4dzie ok. 104-103 razy nie- r?~,~
~
aza od dopuszc;,n.ne?
uT~et w wypadku award pr~j~a pa-
liwowego pozoatanie o oko3o 2 rz~dy wielkodoi /10 /
nizaza od dopuazozalae~,
Uddzialnym zagadnieaiem jest eprawa doiekdw ek-
tywnyoh. :Ia~pcwainidjaze ilodd daiekdw mole byd, w razie
awarii pr~ta paliwowego - przy konieosnodoi wymiaay ze-
aktywowaaego deatylatu obiegu pierwezsgo /ok.25 m3/~
SGniejsze ilodoi aktywnyoh daiekdw -- to 6oieki z obmywa-
nyoh po obrdboe izotopdw kcmdr gor~oyoh. Aby uniemoili-
h1d przedoatanie aig ektywnyoh dolekdw do normalnej
~canalizaoji wazr,dzie gdzie mog~ one wyetgpowad przewi-
dziana jest speojalae kanallzaoje, odpro~edzaj$oa doie-
ki do dwdoh odatojnikdw /pojemnodd `j0U m / kazdy ze eta-
li kwesoodpornej /atal zwykla platerowaaa 1a+asoodporaa/.
%biorniki nie maj$ polgozenia z aormaln~ kanalizaojc~.
Ioh pojsmaodd atarazy na kilka lot eksploataoji reakto-
ra. Po tym ozsaie /aktywnodd doiek6rr?zreazt~ oz doiowo
zaniknie/ - zagadnieaie unieszkodliwienia doisk~w zo-
atanie rozwi~zaae dla oa2ego budowanego obok reaktora
odzodka 1 wykorzyetuj~o ktdr~d /lub kilka% ze zner~yoh
metod.
2adaniem atutby dozymetryoznsj reaktora feat
:coatrola prawidlow.go dzialania urz4dzeh oohro~ radio-
logioeae~ obiektu - kontrola zaohowaaia przepis oohro-
ny radio ogioznej, prssz osoby praouj~os przy {;'aktorze,
pomiary ewentualaej ekspozyoji peraonelu i pzz rowadze-
nie innyoh kcaieozayoh pomisr6w i acwliz.
11 zwi~zku z tym system kontroli dozyme?t~~yoznej
przewiduje odpowiednio oprzyrs~dowanie i orgeni'aojg
tej kontroli na tereale obiektu. Apsratus~ dozy etryaz-
n4 motna s puaktu widssaia tuakoji zgrubaza pod ielid
na 4 Yatsgorie: zainstalo~ao~ /kontrola oi~g2 inspek-
oyjaq, indywidualn~ 1 laboratoryjcy. Tak ap. p? iom
promieniowaais gamma kontrolowany jest stale w:~ali
reakto:a, pomieszozeaisah komdr gozgayoh i inny4h,zaia-
atalowanymi Yo~orssi jonisaoyjhysi, a w rozdzi? a1
s3utby dozymetryoznej dyturny dozy~etsysta ma p zed
ooayaa obraz sytuaoji w.oalym budyaku. 141esale ie od
logo w miejeoaoh, gdzie.praouj~ ludzie uatawid 2na
automatyozne sygnalizstosy przeksoozenis dawki~ opuaz-
ozalaej. Aktywnofd powietrza a komdr gos~oyoh ~ innyoh
-poaiessozed, oraz z odgazcwywaoza i Yomina mie y sib
przspompowuj~o zasysaae specjalnyni pompami po etrze
przaz filtr i przep2ywowe komory jonizsoyjne. ltry
zmieaia sir, okrasowo i okredla sib at~tenie p w ro-
oieniotwdrozyoh i aerosoli, zad przeptywcwe k rypjo-
nizaoyjne mierz~ atgtenie promieniotwdrosyoh 6w.
Do aparatury zaiastalowanej zaliosyd mo~na to 'bram-
ki lioznikowe" as wyjdolu z pomiesLOZeh, w kt oh pra-
ouje sig s izotcpami prQmieniotwdrozymi. Sygn zuj~
oae ewentualae skatenie beta i gamma - aktywno, i$ oia3
i odziety persoaelu. Du2~ os~fd aparatury dos tryoz-
nej stanowi~ przyrz~dy inapekoyjne. S~ to komo roe,
1loznikowe i aoyntylaoyjne przyrz~dy przsnodne'' a po-
Qiardw pzomieniowaaia gQ-nt~..:..rtii~eno6ci beta alfa,
powierzohni, odziety itp. lda2e wymiazy i wags aeila-
nis przewatnie batezyjne/ u~atwiaj$ znaoznie p o~ z ti
aparaturqq. z~
Indyr:idualna aparatura dozymetryazna - ~o kie-
azonkowe komory pojemaodoiowe z wbudowanym els ro-
metrea, b~dt tee komory pojemao6oicwe do elekt` metru
laboratoryjaego. Pozwalaj$ one na koatrol~ ind iduel-
nej ekapozyoji gaa~a osbb zatrudnionyoh przy r ktozze.
~reazoie aparatura labozatcryjna sluzy~~luzbie
dozymetryoznej do prz~prowadz~nie snaliz /np. rpdzaju
aktywnodoi doiekdw 1tp./ oraz okseeowego s;calo nia
aparatury inapekoyjnej i eaiastalowanej.
Na ogd2 wypoaaienie aparaturcwe s~uiby zy-
metryosaej reaktora just dobre. Brak jest tyl zaia-
atalowaaej i inapekoyjnej aparatury do pomiard neutrc-
ndw pr~dkioh i termioznyoh, oc jest ezozegdlni, waive
w~-hali reaktora. Pzzyrs~dy to aie zo.taly wlt~os ne do
projektu reaktora. Brak tea, jak 1 inns drobaie'~eze,
b~dzie susia} zoatsd usuni~ty m.in. drog~ wybudowea:a
we w3asayo zakreaie potrzebnej aparatury. :;
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 f
7G kci,cu lipoa zakobazono 'brudc~y" montat meoha-
niczny reaktora i przyst@piono do betoacwania oslcny
biclcgicznaj. Stan prao na innyoh odoinkaoh v+akazu~e ne
to, ze uzuohomienie reaktora w konou br b@dzie mcsliwe.
~ednoazesnie z montsiem reaktora w IBJ pzowadzone s@
praoy przygotowawoze do proaadzenia szeregu prao dodwiad-
czulnyoh oraz do podj4aia pzodukaji izotcpdw. Budowany
jest m.in. zautomatyzowany krystaliozny apaktrometr -
aeutronow osoylator reaktorcwy oraz aelektor neutrondw
wapolpzacu~@cy z anelizetcram rozkladu azarcr+oGo impul-
odw. Aby umczliwid wykorzystynie pierwszebo.raaktora
tekze do pe~vnych badan zwi~zanyoh z konstrukoj~} przyaz-
lyoY. reaktordw, przygotowuje siq takza wmontcwanie
r; stref@ aY.tywn~ reaktora dwu t .w. p@tli aner~;etyoznyoh,
w ktdrych v, strumieniu rz@du 1G~3 neutr./om2sek. b@dzie
n:o:ns badad zaohowanie si nowyoh alementdw peliwowyoh,
~jawiska korozji material~w w polu neutronowym itp.
Ogdlnie bier@o po atania prao przygotowawozyeh
do wykorzyatania reaktora mozna s@dzid, ie z ohwil@ od-
danie go do uzytku przyst~pi do praoy na nim kilka
zespol6w pracownikdw naukowyoh zo spreoyzowanym progra-
II "Pierws~y duty oyklotron w Polsoe"
::a mcoy pcrozumienia polsko-redzieckiego doty-
czgcego c+spd~praoy w zakresie pokojcwego v,ykorzystania
erergii j$druwej povrstaje w Krakowie w Bronowioaoh
w Zakladzle II Instyt~tu Baderi J@drowyoh tzw. "duty
oyklotron" w odrdznleniu od istniej@oego juz "malego
oyklotronu", ktdry zcetal akcnstruowaay 1 zbudowany we
wl+,snym za~reaie Lak3adu II 1 ~ako pierwsze tego rodza-
iu~~~r~za~dzenio w kraju uruohomioav z~ k~ori~oem ubieglego
roku.
Dozy oyklotron wykonany jest wedlug projaktu
zadzieokiebo przy azym zasadaio:.e oz@doi aparatury
dcetarczene ar} przez ZSB.K. ::atomiast projekt budynku
oyklotronu, oparty na dokumentaoji radzieokiej uleg3
nioznacznej edeptaoji do aaezyoh warunkdw.
Budynek o podatawie, w ogdlnym zarysie prosto-
k@tnej /54,5 x 34,5 m/ pzzy powierzohni zabudowy 1825 m1,
posiada trzy zasednioze kondygnaoje o 3@oznej kubaturza
22570 m3 i powierzchni uzytkowej oko~o 3120 m2.
:.a parterze znejduje 81@ hale gldwna oyklotronu,
halo eksperymentalna-tarozy, halo pomiarowe, dole pcmoo-
nioza hale o wye. 2 pi@ter, hale maazyn oraz dcidle
z nimi zwi@zene pomieszozenia: pulpitu rozstawozego,
tablio sygnylizaoyjnyoh, generators wysokiej oz@sto3oi,
rozdzielni g16?anej, gldwnego transPormatore enedowego.
9o tym poziomie znejduje si@ tai waraztat ekeperymentalny
oraz szatnia.
Ala os~oay przed niebozpieoznymi biclobiaznie,
ezybkimi neutronami oraz twardymi promieniami gamma hale
gldwna, w ktdrej znejduje si@ oyklotron jak i pcmiaezozenie
- 12 -
e]caperymentalne, bdzie b@dzie tazoza dla wyprc onej
wi$zYi, poeiada doiany i auiit z betonu o grub do
2.60 m oroz przeauwne i obrotowe drzwi ze zbio 6w
wype~nionyoh wod$. ~ ~
~ podziemiu zaajdu~~ ai@ pomieazozenia?~zdziel-
ni 6 YV, proatownika elektrody odohylaj@oe~, p~ deaty-
latu, pomp prdtniLwst@pne~, wentylaoyjne, labox~~oryjne
oraz oiemnia i sY~ady.
1Ca pisrwszym pi@trze ^+} pomieazozenla u lebo-
ratoryjnego yak: praoownia miYraakopdw, radiot Sozna,
radioohemiosna, irdde3 eta}yoh oraz pokoje: ee? ryjny,
kierowniotwa k~noelaryjny itp.
a bu~ynku a~ trzy klatki aohodowe orazt~ swig
o_obowo-2adunkowy.
Ponadto dla u~atwienia montatu i ekeplo~PLEaoji
zainetalowane e@ 2 suwniae elektryozne 15 tonoi+iis~r hall
gl6wnsj orMZ diwigi r@ozne: 5 tonowyy w aeli eke~erymen-
talne~, 3 tonowy w hall maazyn i w korytarzu nL rterze.
Dane oharakterystyosne dutego oyklotronu krakow@iego
Snergia dsutezondw 1~~5 LteV
aaargia oz~stek alfa ~~o MeV
Pr$d joadw na tarozy wewn@trznej ad 1 mw
Prod jondw wyprowadzonej wi~ski ~ 1 ~
Srednioa nabiegunnikdw slektromagnesu mm
Szoaelina ai@dzy nabiegunaikrmi elektromagneaw 5 mm
Ogdlny ai@tar rdzenia elektromagnesu ton
lloo uzwojenia elektromagaeeu przy polu 230.v a
o net@teniu 15000 Oe
Stabilizaoja pole magaetyoznego } 3 k~
Moo generators wyeokiej oz@atoboi
Cz@ato8d obwodu zesonaneow?-go 13,6? l0iz
Stebilizaoja oz@sto3oi t f
tlapi@oie mi@dzy duantami kV
-'~
isPektywny pzomien duantdw
7iysokodd wewn@trzna duantdw
Przewidziane e~ trzy zodzaje praoy:
a/ wewa4trz komory przyapieszaj~oej na przeeuwa~j tar-
ozy obrotoNej
b/ z odohylon~ wi~zk~ dla napromieniowania wi@kexyoh
y...._-----?-
o/ z wyprowadson4 wi$z1c~ na wi@kaz~ odleg2odd za-
etoeowaniu magnetyozayoh ^oozewek hiperboli oh.
G2dwgy elektromagnes oyklotronu o rdzen zs
atsli CT-3 /w kszta}oie litsry B/ pcaiada uzwoj? ie
ak~adajgoe ai@ z dwdoh zasadniozyoh oewek /o of rze
po 7,5 logy/ wykonanyah z rusks 20 x 5 mm, ah~' one
wod~ destylowan~ /35 1/min./ poaadto z oewek do tko-
wyoh dla regulaoji Sredniej p2aazozyzny. Up:dos ego e~
zdalnie regulowaoo eaimy aegmentowe dla regulao azy-
mutalnego ros2oteaia pole. '
Przyyspieazaj~oa komora prdtniowa oprdoso~rzykryw
etalowyoh, ktdre s~ jednoozebale nab le~;~ai~kamigslwaaiosnie
ne jest s materia~u niemagaetyosnego,
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
ziedzicwana - uszczelnienia gumcwe. u }uko-
~ komorze przewidziano trdd3o jondw typ
wego lub z wydrgion$ anodq, przy ozym zmiana katody
cd'oywa sib bez neruazeaia prd~ni.
~omora zaopatrzona jest w wewngtrzny prdbnik
i w taroz~ obrotowc~ oraz elaktroda odohylaj@o$ /napia-
cie 100 kV/?
:~eguleoja d}ugodol Yeli /22-30 m/ reat4Pu~e
prz; pomooy zwieraj~}cych plytek w koakajalnyoh liniaoh
rezcnensowyoh, po}aczonyoh bezpodrelnlo z komor@,
dok}adne~omoreu}~aznie ztliniemimrezonanaowymimodpompo-
wywana jest przez dwie pompy dyfuzyjne BA5-4.
vuanty w;;konane w postaoi pow}oki miedzienej
gruLodui 1 5 m na szkieleoie aluminiowym.
Ch~cdzenie komoabr wodq deatylowana /14U 1/min./.
3enerator wysokiej oz4atodei moay 120 kW o za-
kreaie 16,66 - 8,33 ~.`-z mote preaowad jako oboo oraz
semowzbudny. Generator w.oz. 3k}ads aia z 4-atopniowegc_
oeneratora eteruj;oego oraz 5-atopniowego wzmaoniaoza.
5prz~zenie oatatniego 5-do atopnia /praoujgcego na 2-ch
lampach ~Y-23/ z liniq 2as11aj@o@ jest pojemnodoiowe
za pomoo~} regulowanego kondeneatora.
Dla pracy impuleowej przewidziano manipulator
impulsdw o czgstodoi 5-3CG iiz.
Jenerator ohlodzony feat powietrzem i wod~ de-
at;lowan@ /3uu 1/min./.
System ogniekuj@oy wypro?Nadzon~# wigzka atanowiry:
y/ Z soozewki mabnet,?zne hiperboliczne, kazda o oiaza-
rze 4Gv kG, poborze prgdu 6Ga pzzy napiaciu 55~,
chtoazone wod~} deatylowanq /2 x 3,3 1/min./
"~" Lj maanes odch;?ajgoy umiea~n~onv ~~ soczewkami a daj$-
cy odch;?lonie 130 o ci4zarze 5,? Cony 1 poborze mooy
21n przy 110V dla pole o natazeniu 4500 Ue
o/ przewdd prd2niot+y }gazgoy komor@ oyklotroau z komor@
tarazy
d/ komora pomiarowa /tarozy/ o drednioy ~vewnatrznej
150 om, wysokodoi 80 om.
System prd2niowy. Przewidziana prdznia 5.1U_6 -
2 agra~aty-pompy nysokoprd~niowe BnA-4 przy kom.oykl.
125G 1/aek.; 2 agregaty-pompy wysoYo.prdzniowe 805-1
przy przew.prd2n.125 1/aek.; 1 agregat-pompa wysokoprdz-
niowe BA2-3 przy kom.terozy 5C0 1/aek. ~gregaty to za-
opatruone s~ w wymrazerki azotcr+a?/zuzyoie azotu
1 1/godz. na 1 agregat/. '~'~ydajnod~?w/w egregatdN dlo
cidnionie 1C ~m Hd.
Ula otrzymania prdzni wetgpnej 2 pompy zamienne
typu Bii7 da~~}oe oldnienie 3.102 mm lig.
ii w;?padku wstrzymanie oh}odzenie lub zasilania
agregotdw prdzniowyoh wzgl~dnie pcdorszenia ale prd2al
nastEpuje sygna} oraz vey}~}ozanie Mysokiego napiaoia
z duantdw, a neatapnie automatyozne zamknir,aie wentyli.
soda deatylowaaa /oporaoid wtafoiwa ~ 40 k A oq/
oh2odaone poazozegdlae oz @foi aparatusy oyklotroau Yr;t;
w obiegu saakni@ty~ ppod oifaienie^ ok.4 at. Jest ono oh2o-
daoae sa po~oo; drugie~o s kolei zafkni@tego obiagu wod-
ne~o a baaean roapryakuj;oago.
Dudow@ obiektu, ktdrago ~aaeralny^ wykoaawo;
j4at Zjedooozeaie Prae~ya2owe Budowy Huty i~.Leaina roz-
pooa@to w oserwou 1956 roku. fl ohwili obaonej zaawanao-
wsaie robdt budowlano-aontatowyoh przedatawia si@.aaat@-
puj oo: alas eurowy budynku wykoaano w okoto SO~..~ldwno-
oze~nie w of;gu oatataiah 6 ?leai o prowadzono roboty
wykodozealowe pomieazose~i taklah ~a~: geaeratoraia,
Pose opiaaaymi'wytej sobota~i saaadaioz ,dla
umo~liwieaia montatu wykoaago kana2y kablowe i r owe
osa; 90~ foiaa podwdjayoh, w ttbryoh asodaie z p jekte^
przaprowadsaae a; g26wae pio qq wodae, kanalisaoyjae,lub-
le i przewoQy wentylaoyjiie.
Jefli ohodsi o zoboty aoata~owe, to w mia @ od-
dawania Sroatu robdt prsea geaeralasgo wyYoaawa@ iwohoda~
na roboty aubwykoaawoy. DTa~powatniejasy sakrea r bdt in-
~aogjnyoh proFadzi "Sle troc:r`r._t~a.a
1. Inatalaoja elaktr vzaa:_
a/ laetalaoja podtya~owa ofwietleaiowa oa2of-
oi budynYu wras z pod2;ozeaied w puaskaoh i apra da~nie^
oraz zamoatowaao tablioe rosdzieloze ofwietlenio e.
Iaatalaoj@ ofwietleaiowq aatyakow4 w piKOloaoh
~- loteiea:ozeaia zaiadniose dla podatawowego' urz;-
dzeaia tj. oyklotroau ataaowi;oe buakier betoaowy o fola-
aaoh grubofoi od 2-2 6 ^ i kubatura? oko2o 1900 a3 a;
wykonane jeili ohoda~ o roboty budowlaae zaaadniose
w 90~ /brak tuadasentdw pod oyklotsoo/? Pozoatale~l0~
to apeojalae roboty wykodoseaiowe jak: ekranizaaj{a hall
e~caperymeatalaej i zwi;sane z ni; wykoLosenie a; w toku
naatawnia, ^aezyaowaia, rosdsielaia 6 kY, traaatorutor-
ala.oraa poileasozeaia deatylatorai i pomp prdtai~watttp-
aajj. ~ykadozaaie wosefalejase wymienioayoh poaieasosed
zwi;saae feat s harmoaogrwae^ robdt aaatatowyoh, ~lekt-
wykoaano dotyohozaa w oko2o ?0~.
D/ iaatalaoja si2y, i miar@ oddawania troatu
robdt pszeprowadsono sasurowanie, ktdre wykoaaao~w oko2o
30~. Bdwnooseinie zamcoowano Yoaatrukoje stalowe~dla tab-
lio, ktdre bad; zasoatowane po robotaoh budowlanq-rykod-
oseniowyoh.
o/ roboty elektryozae rosdsielni 6 kV a~ pzak-
tyc:ale sakotiosoae i w ohwili obecnej rosd:ielni~ prseka-
sana b@daie do rozruohu.
d/ sozdsielnia aiakiego napi@oia i maasynownia -
moatat sakoliozoay poza drobnyml sobotaai jolt aD?{Doaalo-
waaie i opiaanie, tdre soataaie wykowae po robotaoh
budgwlaao wykodozealowyoh.
?-_ e/ cuatawaia - wykoaaao podatawowy mcatat pulpi-
tdw i asst pose zaiaatalowanie~ aajbardaiej preoyzyjaej
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
?
i
aparatuzy, ktdrq uzupe3al aid beyposrednlo nrr.ed rozru-
chem /podyktowane tc jest wzgledami na bezpieozona*wo ere-
ratury/
f/ w geceratorni - ustawiono nezyetkie azafy
generators 2Qozai? s azafami styoznikowymi i ailotiymi
pozcstawiaj~o ostateozn? uatawienib tablio i moatat apa-
ratury do czaeu zmontowanla oyklotronu wraz z falcwodom.
Z pozoata3yoh inatalaoji elektryozayoh jak:
uziemienia oohronne i pomiarowe, inatalaoja pr~du etale-
go, iaetalaoja sterownioza wykcnano oz4dd robdt wynoszq-
oQ oko2o 2G~? oaloboi.
2. btonta2 urz~dze~i i konatrukoji atalowyoh -
wykonuje w miar~ otwieraaia fzontu robdt 'tdostoatal"
Dotyohozaa uatewiono przetwornioQ azteromaezynow~ 1 5
dwumes::ynowych, przeprowadzono montat 4 auwnio, z ktd-
rych 2 o naP4dzie elektryoznym majq.zmoatoxany oaprzQt
elektryozny 1 traleje oraz przyat~picno do montatu piezw-
azych drswi ekranizujgoyoh w soli ekapsrymentalaej.
Pozoata2yoh troj? drzwi /obrotow? i przeauwne/ wykony-
r~uje na podetawi? dokumentaoji radiiQokiej "ldoetostal'
we niasnyah wareztataah.
3. Inataleoje wcdno-kanelisaoyjne, aentralnego
ogrzewania, ciep~ej wody oraz wody obiegowej oh~odni-
ozej wykonyweao rezem s robotami budowlaayml, tak, to
w ohwili obecaej inatalaoje w/w e~ praktyoznie zakon-
osone.
Nontet instaleoji apeojalnyoh jak: urzQdzenia
prdzniows i deetylatu dla oh3cdzenie bezpodrednisgo
urzDdssti oyklotronu i generators wyeokie) os~atodci ni?
zosta2y do lipoa rozpooz~te; przeprowadzono jedynis ro-
boty przygotcwawozs jak: uruohomienie aprg2arek, pias-
kowaicy 1 opraoowani? teohnologii epawania 1 mcntazu.
Zaprojektov+ans urzQdzenia wentylaoyjns nawiewne
i wyoi~gore ~;,k^^"-4 przez ZUb 1 R. ~aawaaecweaie
montazu kanaldw i komdr.wentylaoyjayoh wynosi oko3c
T;f. oa}odoi robdt.
4. 3~onta2 1 uatawienie elektromagasau, komcry
przyapieazaj~oe) oraz urz~}dzed pomocniczyoh dla wypro-
wadzeala wigzki nis zoata3 dotychozae rozpoozQty, gdy2
brak jest jeszoz? az~doi doataw ze Zwi~zku Radzieokiego,
s poaadto moatez aparatury aemego oyklotronu ma byE
przeprowadzony przy wapd~udzlale speojalistdw radzieo-
kioh, ktdrzy przyb~d~} w aierpniu br.
1rAlG1QENTT AlPOATU TAZECH 1fCEDA0071" 0 ENERGII J{DA071EJ"
Program szybkie) realizac)i wprowadzenia rewo-
luo )ae) ery atomowe) ?nergii w Europie, prsrr pomocy
Ingg~li, Standw Z)edaoozoayoh i Ranady oraz zlikwidowaaia
saletaodoi w ropi? wobeo polityosaie aiespoko)nego
Bliakiego lfachodu - zoatal dsisia) przedlo2ony prsez
"trsech mQdredw" sze6ciu pa~istwom Euratomu.
Raport zatytulowaay "Cel dla Euratomu" byl sporsq-
dzony pries Louis lrmaad, Pranz Etzel i Francesco Giordani,
na pro6bQ Belgii, draacji, Niemiea Zach., Rloch, Luksembur-
gu i-Holaadii.
16.7CI.1g56 r. polecoao "trzem mQdrwom" opraco-
wani? raportu w aprawi? ilo6oi easrgii atomowe), kt6ra
bQdsi? mogl? byd produkowanq w aa)blitsze) przyszto6ci
w omawiaaych sze6ciu Yra~ach oraz drodkdw, ma)gcych byd
utytych w tym oelu.
Romis)a trzech ustali3a as aastgpne dsieaiQcio-
lecie 15 mla. X11 po)emnosci easrgii jgdrowe), uznajgc
to za bardzo "ambitay" cel, wymagajgcy "wielki aisprzer-
waay wysi~ek".
Raport podkredla ca3kowicis, t? wspolpraca z
lagliq, Ranadq i Stanami Z)eda. bQdzi? aa)g~dwnie)szq
i is to akc)a muss byd rozpoczQta teraz aby dzierty6
pierwsze$stwo w wydcigu atomowym. "Dosz~i~my do krytycz-
aego momentu: techaika ?nergii )gdrowe) dojrzewa. Eaergia
atomowa przeasla s laboratorium aaukowca as st61 kred-
larski iatyaiera; tym samym wczeaaie) prze)dzi? do ?tapu
handlowego. Dostarcza to wielkq okaz)Q dla naazych pa~istw,
jetsli )q uch~cimy a wielkie nisbezpieczexistwp_ i,~~w1~i t~q
pominiemy".
Importy paliwo:
"Jeteli nazis przemysly nis sto)q obeoni? na
przodzi? i as wysokim poziomie, w czasis gdy inai utrzy-
mu)q r6wnowagQ na tym polu - aaleialoby stawid csolo te)
konkurenc)i, sa pomocq wysoko rozwiaiQtego przemys~u,
chwytp)gc ew? szanss w w~lciwym czasis". Raport aalega,
aby pa$stwa ?urope)ski? dzia~a~y "z rozmachem i determl-
aacjq". Stwierdza, to bez energii atomowe), europejski
import paliwo dojdzis do "niezaodnych wysokodci". Jut dzi-
sia) omawiane pa~istwa importu)q prawie 1/4 s~oich zapotrzs-
bowa$ w paliwo, czyli ekwiwalent 100 mla ton wQgla, z
ktbrego aajwiQksza ilogd )est ropy, pochodzgce) s Blis-
kiego Aschodu. ?Cryzys suszki wykaza~ )ak b. niepewae )est
to zaopntrzsai?".
Raport wykazu)e, is Europa obecai? wyda)s dwa mli.
dolardw roczaie na import paliwo, a cylra to wzro6ale do
4 min. w 1967 r., a do 6 nl~ oko~o roku 195. Dgtenie
do podaoazenia wymiany zagranicsae) Lego paliwo mo~? ata6
siQ alebezpiecse~istwem dla gospodarki pa~ietw ?urope)skich.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
Drasq bardziej niobozpiecznlejszq gro3ba host oczywis-
toE6, potwierdzona ostntnimi wydnrzonlami politgcznymi
i ~vynikly z Lego brak paliwo, Zo wlasnio mo211wou6
lmportowanla Logo pallrva just niapownn, (~bocnio toga
stanowi przoszlo 1/5 zapotrzebowati w paliwo naszych
pazsstw". Report dodajo ieszcze, 20 jodynym obsznrem
dwlata zdolnym, do zaopatrzenia w to ilos'ci jost :~liski
~~ schdd .
Suezka-przestroga.
"?rzeto, bez energii ntomowo~, zalo~noe36 furopy
od eliskiego 7lschodu b~dzie wzrasta6, Y.ryzys suozki byl
dla nos przestroga, co mote z Logo wynikna6, F'oniexa2
ilo~6 ropy importowanej z E3liskiego ~7schodu xzrnsta,
bYdzie r6wnie2 wzrasta6 polityczna pokusa w przoszkndzn-
niu dog}ywowi ropy z tej streiy.
Przyszle wstrzymanie mote by6 ekonomiczna klgska
dla Europy, Vadmierna znlefinodd naszych wysoY.o uprzomy-
slowlonych patlstw od niepe~vne~ strofy, mo2o doproxadzl6
do powa2nogo konfliktu politycznogo nn dwiocio. ~Injwa2-
nie~szym Jest, aby ropo byle dogodno6cia, a nio bronco
polityczna" - xyrazils komisja.
"Rzoczywistym wkladom onargii atomowoj x przysz-
}ym 20-leciu b~dzie produY,owanie olektrycznoScl x x1o1-
kich elektrorniach, nn podstawio stosu atomowego", .
");uropa musi jak najszybciej budowa6 o'.oktrownie atomo-
we, gdy2 "zbuciowanie si}owni atomowoj rhwna6 siQ bQdzio
wydatkom za import ropy lob w~gla, zwigY.szajt;ce~o siQ
z roku na rok, kt6re 'a paliwo u2ywano sa w zwyk3ych
elektrowniach".
7Tyniki x 19E3 roY.u
"::ie mo2na oczekiwa6 xi elY.ioj sr~dajno6cl si}oxni
atomowej przed r. 19E3 - jak r6wnie2 nio mote by6 mowy
konY.retnie o budowaniu obiekt6w przomys3owych przod
r. 1958, 711e1Y.e 3rytania r6wnie2 stn}n w oblicru podoh-
nego punktu sporne~o i dost~a do podobnej Y.onklirzji".
rnY.tycznie zareagowala ono bardzo szybko w sprnwio prob-
lemu energii, kt6ry jodnak jest mnioj groEny, nni2o11
nasz w}asny. Anglia dzisiaF importujn tylko 1?_~ z cn3o~;o
zapotrzebowania w energlQ, po~)czns gdy my importujomy
23~? Je2eli importy to n1a b~dq poparte onorgia atomoxq
- to w ciagu 1C-c1a lnt podniosa ~i~ ono do ?_2~ x gnLlli
e do 33~ w naszych krajach, Angiolsri program prorlukcjl
6 min. Y.7P a 1965 r, ustabilizuje la.port paliwo poczaaszy
od r. 1960. :lass col produ'ro:vania 1~, m1n. Y.71 x r. 19G7
~o2e do;.rowadzl6 do tych snrych w;n'ikGw w r. 1~f.3".
Tsepcrt podaFe, 2e europejsY.lo dg2enio justr_,5 wi@kszo
od ;.ro,vrer.,u brytyjsY.fogo, "k +.~,ry xydoj~ siQ by6 ~ow~?-
nyc".
Dodwiadczenia-brZtZ~ski~
itaport zasnacsa, t? "dofwiadczeaie brytyjski?
jest jedyay m, kt6rr mole nom dad pewae wyobraZenie, co
do woiggniQoia pprzemys~u w powatny program atomowy".
Sadzi siQ w Rielkiej Br~taaii, 2? w r. 1967 przemrsl
bQdsie w stance wgdad 6 mla. K11 energii atomowej i ponad-
to eksportowad to soma ilo6d, czyli pojemno6d 12 m1n.YW
energii atomowej. Przemyst maasyaowy E-ciu paristw Eura-
tomu obejmuje 1,6 rosy pojemno6ci energii atomowej t71s1-
kiej Brytaali. Na tej podstawi? mo2aa uzna6, Z? :'...noose
pa:istwa bQda w stance wyprodukowad gonad 15 min. 811 ener-
gii atomowej w csasi? 10 lot".
Komisja otwierdsa, to do celu Q produkowanla
15 mla. K1- zalicza aiQ pomoc, ocsekiwaaa od Stsn6w Zjed-
aoczonych i Anglii. ^Podctaa naszej wisyty w Staaach Zj.,
Anglii 1 Kanadzie - ssereg u~atwie>S zostalo znoferowane
Buratomowi na aka14 dotychczao nao spotykaaej w naszych
poazczeg6luych krajach".
Euratom z~aczy naukow? i prsemystow? bogactwa
6-ciu pa~istw i "wspolny rgnek dla zaopatrzenia jadrowego,
kt6r~ ma powstad w Dingo roku, zaawanouj? przemyslowq
specjalisacjQ^.
~Iop62~raca-s-lan~mi-padstwami
"lfsp6tpraca z? Stanami Zj., r. 9rptania i Kaaadq
duoi by6 fuadamentem poatQpu atomowego Europy. Umowy o
wsp62pracQ powinny bad sawart? miQdzy tymi pa~istwami i
Euratomem, zaraz po jego sa~o2eniu. if tym samym czasis
aaleZy roswinaQ 6ciota wsp63praoQ z pa>istwaml sgsiednimi,
a ozcseg6laie ze Szwajcaria, Austria i pa~istwami sknndy-
arawskimi, za po6rednictwem 0~? lob innych dr6g^.
Komisja dodajo, Ze "daleko do podkopywaaia naszej
niepodleg3o6ci jest to jedyna drogn, gdsie mo2emy by6 na
owoim miejscu jako r6wai na tam polo. Droga do zale2nor;ci
bQdzi? zupeln~? odwrotna, a uciekajac siQ do iluzji snmo-
wyotaresalno6ci, umacniamy nasza opisszalo3d".
Dyakutujac nsd rd2aymi typami reaktor6w jadrowych,
mogacych byd utywaayml - komisja stwierdza, to doSwiad-
cseni? s ameryka>iskim rsaktoremo chlodzsaiu wodnym, u2ywajq-
cy lekko wzbogacoaego uranu, a kt6ry fuakcjoauje jn2 pra-
wi? od dwbch lot w podwodnej todzi atomowej "Nautilus" -
"dajs wisl? aadziei co do aiezawodao6ci tsgo typo rsakto-
ra". P.eaktor o chlodzeaiu;gazowgm, uZywajacy aaturalnego
uranu i s powodzsaiem dzialajgcy w Calder Hall w Anglii -
jeot rdwuie~ wspomainny. Komisja zazaacsy~a, 2e pierwsse
francuoki? reaktory s~ r6wnie2 Lego typo.
Nale2y zar6ci uwagQ firmom ?uropejskim, zainters-
oowaaym w budowi? reaktor6w ?lektryczaych i samemu.Eurato-
mowi rozwbj dw6ah innych typ6w. na taste ace bQdacych jesz-
cz? w fasi? haadlowej, lecz ktbr? wydaja siQ specjalaie
w~a6ciw? dla Europy: wersjn brytyjskiego rsaktora ch~odzo-
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
sego gnzem, pracuJ;cego na zasadzie lekko wzbogaconogo
uranu, oraz reaktora an ci@tk; wod@, aaJszerzeJ rozwi-
ni@tego w yaaadzis.
Wsp6lae projekty powinay byb uruchomione przez
przemys} lub Euratom, a to w celu rozwi~zania problem6w,
kt6re mog}y by powstad w zamierzeniu i rozwoJu tych reak-
tor6w, a kt6re musz; byd przezwyci@2one - zanim to reak-
tory stag; si@ objektsm haadlowym.
Wspb}prnca-ze-Stanami-ZJednoczonymi-
"Aby zncz;6 Jnk naJszybcieJ, musimy albo kupi6
kilka reaktor6w ze Stnabw ZJedn. i Anglii lub skonstru-
owa6 Jd na licsncJe" - m6wi report. Stang ZJednoczone
oraz Anglin sa gotowe pomdo w wyszkoleniu ia2ynierbw
i naukowc6w. ":Vasze rozmowy w ~7aazyngtoaie przekona}y
aas, 2e na zdroweJ bazie dwudrogowego haadlu - 6cis}a
wspb}praoa as rdwni - mote by6 utworzoaa mi@dzy Stanemi W
ZJednoczonymi i Euratomem".
Aaport zasnncza, 2e Jest wsknzaae, aby Starry
ZJedn. udost@pa!}y potrzebae materiaty ozazozeo]a]ne i w1ACi~~
techaicznq:
"Cdy tylko Euratom zostaaie utworzony, si}a tech-
nicznn, z}o2ona z najsdolaleJszych ludsi amerykaYlskich
bRdzie do naszeJ dyspozycJi i b@dzis kontyauowa}a studio-
wanio z europeJskiml ekspertami liczae techaiczne prob-
lemy, wytycsoae przez nasz program". H@dq w6wcaas mo2-
liwosci do u}atwienia studi6w nad wsp6lnymi proJektami
na reaktory, mi@dzy Amerykq i europeJskim przemys}em
oraz mi@dzy amerykn$skq i europeJskq komisJ; do sprnw
energii atomoweJ.
"W}adze brytyJskie zadeklnrgwa}y swoJq gotowoSF
~^ ~ et~enia kontnkt6w mi@dzy firmami brytyJskimi oraz
naszymi zainteresowanymi w budownniu reaxt,o rptyJ-.
skiego ~ypu". Kaneda Jest r6wnie2 gotowe do wspb}pracy.
vote one to uczynid z dwu wa2nych powoddw. Po pierwsze -
Jest to Jedao z pa$stw nn Awi?ecie o du2ych zasobach
uranu naturalnego. B@dzis gotowe dostnrcza6 naturalnego
uranu i uzupe}nis6 europeJskie zapotrzebowanie; zab~z-
pieczone, otrzyma ono zam6wieaie na kilka let naprz6d
oraz zapewnienie, 2e wszelka umowa z Euratomem gwarantu?-
Je utywanie uranu wt'}gcznie dla ce16w pokoJosych".
Renktor kanadp~ski_
Report uwa2a, 2e "Y.anada uczyni}n xn2ne i orygi-
nalae dzis}o w konstrukcJi typu reaktora, kt6rego w}ad-
ciwogciami sq: byd szczegdlaie dobrze przystosownnym do
europeJskich potrzeb, dolgcsaJgc do tego wiele korzydci
z naturalnego 1 lekko wzbogacoaego uranu. Badanin ;tan6x
ZJ. i W. Brytanii sz}y r6wnie2 w tym kierunku. Renktor
ten znnJduJe si@ obecnie w fazie rozwoJoweJ. .*.'amy pown?.ne
powody uwa2ad, 2e Euratom przekona rzgd kanadyJski do
wspb}pracy nad konstrukcJq prototypes.
W koasekweacJi dalekowzrocznej perspektywy, gdy
Stang ZJ., Anglia i Kaaada powi;2q swe interest' w wspb}-
pracy z aaszymi krajami, w rozwoJu atomowym - marry za-
pewnienie, 2e steroki program Jgdrowy, nie !TIYc e?tcrx
cvzti?Jrm z tym komunikatem
iEA, a gerujc~cy to ilo~~ wyrznoonej radioaktywno~ci
eiQga- ~ ~ aktywno~ci reaktywnogoi reaktora.
6/w B$PO - temperature zewnQtrzgyeh powierzchni elemen-
tbw pnliwowyoh - 220 - 250oC.
7/Po wydaniu arty kulu do druku u~yekali~my iniormac~Q,
eiQrdo ponownego ur chomieniaezcz~nyAKCJlenadajgoy
7 . R WS
1959
Dettingen
tarmiczny 4,28 k~ -.i
heterogenicsny step U
d~.dad csalny
tR*miczny l08 kgg
homageniczny U02SO4:
do~viadczalny
termiczny~ 3,851tE
heterogenfczny U ~ Al
do?wiadczalny
termiczny 1,8 &g,
homogeniczny U02SU4~
d ofi Triad cz elny
termirzny 6,9 kg,
heterogbniczny U ~ Al
dosviadcxs,lny ~?
termiczny 5 keT ~
heterogeniczny U ~ A1~
do badati ~~
materia3ovych ~
tarmiczny 7591 T6C
hetnrogeniczny 25~ Ua~
prototyp _c
energetycznq 109 U e
6 ton.'.,j
9 . PRY
-1958
Karlsruhe
termiczny
heterageniczny
dog~iadezalny
Unat -~
O1Cs7 tC
W/S die Atomvirtschatt,/7/8/,1957 i Atomkernenergla,Q,281o/195?/.
r
Nasal - qqp reaktara
datll uruchonie*ig ~ przeznacsenig
lak alizac~a
to ?+RM
1957
Garching/MonaChium
2. FRF
1957
__, P~`ankiurt/Main
957
Geeathacht/damburg
FRH
19;8
Wan tnR a e/Berlin
5. ~aerliizz
=957
Dis en
ti. Dido
1 ~;a
Dt~' en
Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release
?
Mode: at zs
r eflak tcc~
ch3odiivo
191J
g`-A ~ U-235 H70 5 1013
ri20
x120
20~ U-23`
g - 20~ U-235
20? U-235
9t`: L'~355
C~ U-213
H2O
~?afi
H2O
Malcd~slnY etruxted
neutroa6v tercicsnych
S pr4dkich
/"/cat/a si .
1012
2.1Ot2
KZC 302.101;
ri20 6,7.1013
N.20
H2O
5'd`''
'~ . 0
02 1 ri ` ~
2 g*C_it
235
D?7
G
ra`it
E20
5.101}
1014
3.1:3
?
50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
4 a~= r OR Y V
_~ ------."Nazva --------_-- ryP red6tw a `
i
h
i
Hades'
tell[
Hoc
1.
om
data ttrue
an
a
laxaiizacj a
PTR
przeznaczer.le
heterogonicany
elerenty !~!"{
ch3od
H2O
2957'
bats anovy
H
O
Chalk fliveet~?Cntaric
do3viadezalry
2
K20
??
7.SBP
heterageniczny
ur2n rn2"~ralxr
D
0 -
5.9.1945
Chfllc R17er
2
gran!
3.
Cel
D~z
195a
rRz
hetat?ogenirzny
tu?isn na'hsalny
0 .
D
22.?7,1947
2
5000
Chalk Rirv"
gre23
S20
.~
5.
NR'1 "
*"=hetorogenlczny
uran natur alny
D
0 .
197
co ;.rEb cateria-
l2 ton
2
Chalk . t,vor
>_ovych
greii
D20
'~etP.rogenirzny
uran abtiurs q
D
0 .
lgto
Dots Joachlar~Onterlo
everge tyc:.ny
prototrp.
v ;+oatac~! "02
1~ tai
2
gray!
D20
?
'slektrovnla y~drova
.
1960-b1
energetyczny
proZukc3& Pu
D20
8raP1
i U-233
D2a
^G t'w ^-' uF i .
15 'fw ei~'s?.
W/d atoms for Peace,IJCo/~2/~1,/1957/
Atomic Industry Reporter: Technniogical Repots".ao 449 1 891-bon 957/
ptomia Industrial Fw um Reactor Data iablea,1956
Die ReaY.toron dar Welt 1977
Nuclear P.eactcu Data.195~1
Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release
?
-.J.5 -
~`'._LP Nas~+9. by Btru~tetS
~;.., da4R ua?uchot~ tercjlcanych M~
~~+ ? lokallzaoF.Qdkich
ji122/a eke
I S A x 2 0 R Y V R A g A D 2 I E __-____.._.-----_-----'
Moderato. YskaYaeutrondv Moa
reSlektor
L~
FRM 113 ~
1957
Garching/MoaaChi
1000
--------------------------
leaenty MTlt H2O
g2o
g2o
2 o
FRF
1957 t2
grank2~lrt/Haiti
50 '
o - to ton Zoe
ran na4:ualrr D2
grant
D~z
3-
FRR' 101;
5000
1957 13
'
Ceeathacht/dambu~?0
D 0 - 18 ton 6op,z0
rsn naiuralny
105 toa g2afit - 53 ton'
..
,
Ago
4 o
FRIf
1~'
3 ? 1614
1958 3.2
WantnSee~Berlin ~
ran naturalny D20 - 43 tan
12 toe grafit
D20
5
`
~aerZin r;
5000
ton
.
w
1957 !!
D+D`en ~
"'te'a,
ran naturslny D20 - #3
~~taci '?02 D.+~idia
i
12 tai 2
b,
Dido
10000
rnn naturclny. D20
graflt
197$
DiC en
D20
7o
RWE '~
38 M'rl c9aplo
195S ~
Dettingen
~5 MW elekCT'o
449 i 891-6~/1957~
9.
FRZ
10000
~ .
1958
Karlsruhe
Wfa die Atonvirtscha.
Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 EF~BG I6 JADR (JeA W BEI,GII
Organizacja
Komiaja zastosowania energii jgdrowej
7.Io1956 ro przy Ministeratwie Gospodarki utwo-
rzona zosta}a komisja doradcsa pod nazwq "Komiaja za-
atosowania energii ~gdrowej w celach pokojowych".
Komiaja, kt rej przewodniczgcym jest minister
gospodarki ma za zadanie przekazywanie rsgdowi opinii o:
organizacji badafi naukowych w dziedzinie energii
jgdrowajv
rosazeszaniu prsemyelowego wykorzyeteaie energii j~d-
rowej;
wep6lpracy migdzynarodowej w dziedzinie pokojowego
wykorzpetania energii jgdroweja W sk}ad komieji woho-
dzi komiearz d.eo energii jgdrowej, przedatawiciele
Swiata na~ikowego i z przemys}u, jak rbwnie2 przedata-
wiciele kompetentr~ych miniateratw: apraw zagranics-
r~ych, apraw gospodarczych, kolonii, komunikacji oraz
zdrowiao
Komisariat d/a energii atomocvej. _
31o%II.1950 r, zoeta; utwor~oi~y:;"$^mi
s~~riat
.
d/e energii atomowej" z zadaniem:
- ~ledzenia rozwoju badafi i reelizacji w dziedzinie
jgdrowej w Belgii i zagrenicq i proponowania wla?ci-
wych krok6w file wzi cia przez Belgii udzialu w oeigg-
ni~ciach w tej dzie~zinieo
- koordynowania wazelkie j dzia}e~~~:ci w zalat?eeie
energii jgdrowe~;
- wyet~powania z nicjatywq, mejgeq na celu popieranie
interea6w Belgii w dziedzinie jgdrowej, zw~aszcza
w zakreaie badat, i wy korzystania minera~6w radio-
akty~~r~ych, u~ytkowania wiedzy w dziedzinie jgdrowej
i jej zaetoaowania znr6wno w czasie wojr~y jak i w wa-
runkach pokojowy cho
Komisariat ma praxo:
- Prowadzic~ negocjacje z organizacjami zagraniosr~ymi
zajmujgcymi eip energiq jgdrowq i, w razie gdyby
zsez}a tego potrzeba, prowadzid z rzgdami pa~,atw ob-
cpch apecjalne negocjacje, kt6re zosta~yby mu sleco-
ne przez bEinieteratwo apraw zagraniczr~yeho
- Newigzad kontakt z organizacjami krajowymi sajmujgoy-
mi sig badaniami w dziedzinie jgdrowej popiera6 ioh
dzialalnogd oraz popierad tworzenie novry ch inetytuoji
w celu zapewnienie rozwoju i rozpowazechniania wiedsy
w dziedzinie jgdrowej i jej zeatosoRanie,
- Koordynowa6 pracg r6~nych kombrek, kt6re w kompetent-
nych miniateretwach sajmujq sib zagednieniami do os
eymi energii jgdrowej, ~ q-
l[i~dsyuniwergteaki Inetytut Hauki dgdrowej
aa! 194 r? larodo+4 tundnss BadaG Haakogoh ntwo-
d~iea Yo~rO~nowaniaebadaG~wttejtdsieasi fie prwowadso-a
nyoh na ostereoh aaiNre7tetaoh belgijekich, na lydsia-
liteohniosn~s ~rI[one i w Sskole Mojekowej.
Y
l
o
e
wiedzy jgdrowej wrkrocsyl po- ~,
Poniewat ra
~
watnie posa dsiedsi~ isyki, okasato eip rseosq sbytecs
nq rosesersenie dsia alno~ei Inet~tutu.
6.ZI.1951 !. 1[14ds~uniwere7teoki Inet~rtnt ?isT-
]d JgdroWaj soetal prsedanowanr na Yi@dsyuaiwergtecki
Inst~tut Iauki Jgdrowej.
Statuto+r7m obowigski~ Inst7:utu jest popiera-
?aie i koord7nowanie w Belggii i Yongo Belgi3ekis, w Io-
nia wytasdroh saklad6w naulcowo~badawosyoh, daG nauko-
wroh dotyesge~oh nauki jgdrowej, s wyjgtkiea jej saeto-
'eowania.
Osrodek Badaf,.Snergii Jgdrowej /C.B.Y./
w. ~rr..Lnin 1951 r. tomisariat d/s energii ato-
~owe~ La~il6++9z ..~.~..~- r------?------ - - -
i adminiutrao~i odno6nie so~liwo~oi budoq w Belgii Vii,
reaktora do6w adosalnego.
E~trsyawes7 sapewnieaie us~ekania niesbpdaej
omooy utwors~I stowars~esenie nie ma qoe oe16w doaho-
~.,......-. ,,.,~ n.a.w "Odrodek Badab nad ~aetoaowaniea
watugso talrna ~O~rodek Bada~+&iirsggiivJgdrowej'j /C.E.Y./.~,~,
elkioh ba-
s
ie
d
w
s
sen
_Ladaniea C.E.B. jest prowa
jnk rbwnie! popiera-
ii jgdrowej
h ener
,
g
dafi dot_y~os~o~o
nie nea'~u niuko'ayoh 1 teohniesnyoh nad jej sastivevwa?"'~?
tki
m: ~:~J
n1em. Dsialalaoj6 C.E.II. obejnuje prsede wssre
- zbierania na bia~goo dokumentacji naukowej i teohnios-
nej dotycsgoej saetotowania energii jgdrowejj,
~afe
d
d
i
e
s
s
- prowadsenie badafi i prao naukowyoh w
d
e
row
,
energii g
ie i eu ^ydiowanie badafi w dziedzinie energii
i
eran
- pop
~~.
o
alisowane
c
l
ni
po
,
a
j
u wyape
e kestsioenia ppereone
piera
-
linaoh polo- _~
reo
h d
6
rp
j
tnyc
na wezyetkioh ssoseblaoh w r
etajgcyoh w swigsku s saatosowaniem energii jgdrowen,
- oddanie do d7eposyoji waselkioh saintereeowagl-oh oa b
lub inet~ tuoji, na okre~Slonyoh Arses eiebie warunkaoh,
atent6w wlatWroh lnb uq ska-
dukt6w
, p
usy ekar~rah ppro
-oh wep6lnie s osoba trseoimi,oras wrnik6w badafi, ~;
_
rC
;~
:
i prao,
- swentualne prseprowadsanie na_~olsoenie rsgdu inspekojiz~
x
Bel`i~ekie gtowarzyesenie d/e Poko~owego
aoswo u Energii Atomowe j /b.3.B.I,.
?Utworsone w 1955 r. Belgi ekie Stowarsresenie
do apraw Pokojowego 3oswoju Energ~i Atoaawej grupuje
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
?
?
przedstawicieli r5tnych inaty tucji badawczy ch w dzie-
dzinie energii jgdrowej istnie3gcych w Belgii oraz
przedstawicieli najwa2niejszych dziay6w: naukowego,
przec,ys}owego, gospodarczego i pclitycznego.
Celem 3towarzyazenia jest popieranie rozwoju
i ,Rykorzyetaria energii atotaowej w celach pokojowych,
informowenie opinii publicznej, wzbudzanie odpowiednie-
go zainteresowanie a kraju i rozwijanie wspb3pracy
mi~dzynarodowej.
Zwigzek BadaG Energii Jgdrowej /SEEN/
Zwigzek ten grupujrodukcainmateria}bwtprzezna-
rych dzia}alnod~ dotyczy p j
czot~ych do zaetoeowania energii jgdrowej; cola zwigzku
polega na koordynowaniu prac w p.zemq+Sle, zbieraniu
odno:Snej dokumentac'i oraz na azkoleniu personelu nauko-
?o-technicznego. Zw~gz~Z t le towerzyatiwoi"Bel onucldaire"
ki jego dzia}8lnogci P YJ g
/patrz nitej/.
Zwigzek BadaG Kontroli Atomowej /S'tCA/
SYCA grupuje pi~tna~cie towarzyatw elektrycz-
nych. Celem jego sq badania nad wy korzyataniem energii
jgdrowej w produkcji energii elektry cznej.
..
Zwigzek Przedsi~bioratw Publiczr~pch dla
atudi6w nad budowg"'elektrowni jgdrowych
Zwigzek Jgdrowy 1958 j'
7V atyczniu 195? r. powsta3 "Zwigzek Jgdrowy
1958" grupu jgcy wystawc6w 1di~dzynarodowe j t~'ystawy
w Brukseli w 1958 r., w celu wap6lnego zorganizowania
udziy3u awych cz3onk6w w +?j:~~ :Pwie, Zwigzkiem kie-
ruje Belgijskie Stowarzyazenie Pokojowego Rozwoju
Energii Atomowej.
Biuro Badafi Jgdrowych /B.E.N./
B.E.N. zosta}o utworzone w 1956 r. przez oztery
wielkie stowarzyazenia dzia3ajgce w przeaaSle elektrycz-
nym. Poniewat towarzystwa to zdecydowa3y zaintereaowaE
ai badaniami przygotowawczy mi nad budowg elektrowni
jg~rowej, przy czym same poaiada3y jai pracownie badaw-
cze dla elektrowni klasycznych, postanowi3y, ~e lepiej
bgdzie dzia}ad wap6lnie nit tworzyc~ oddzielne pracownie
jgdrowe. W ten apoebb powata}o wap6lne Biuro Badat
Jgdrowych.
Celem B.E.N. jest przejmowanie wazelkich po~y-
czek 1 wykonywanie wazelkiej dzia}elnosci badawczej
i incynieryjno-doradczej w dziedzinie energii ~gdrowej,
zar6wno w rozpatrywaniu projekt6w reaktor6w jq rowych
jako takich, jak i eporzgdzanie plan6w budowg elektrow-
ni jgdrowych.
Ogdlnie rzecz biorgc B.E.N., wap63pracujgc
z ezterema klaeycznymi pracowniami badawczy mi
?
- opracawn~? proSakty wattpa? i por6wnu~s oZsrty zarda-
ao s pnalttn widdzsnia tschnicznsgo jak i akonomiczaagc;
aiteriala Jaki ma
icza
h
q
n
- opracowais spscyiikaci* tsc
byE sasbwiony;
- opraoowa3? ca}o~~ planbw urzgdzenia oraz koordynnje
dostawy i pracs;
- zajmu~t si@ kontrolq budowg ursgdsaG jgdrowych, wy-
posatsnia kontrolnego itp.;
-,prowadzi badania nad rosrueham i dsie3eaiem urzgdzed.
"S
.d.
- "Belgijskis Towarzyatwo Przeay elu Jgdrowego
~~ "Belgoaucl6aira" zoeta}o zalo~one 31.1.195? r?
Do~jego akcjonariuezy nalst)rwitikszogd wielkich belgij-
~kioh towarzyatw przemye}owyoh. Prowadzi ono dzi8}al-
no6~ w nastgpujgcyeh czterech zasadniczych 3ziedzinach:
1/ projektawanis, badani? i budowa reaktor6w jgdrowych;
2/ produkcja alemeat6w paliwa;
3/ nsyskiwanie element6w paliwa promieniotw6rczego
/oBajmuj? to zw}aasaza nay a]dwanie plutonu/;
4/ produkowanie i utywanis isotop6w radioaktywnych.
Znwodow? sgrupowani? Przempre3u Jgdrawego
a w by ~ r..aoo........ .. ~, --_ -_ - _
przedsi@bioraelektryczneni~mechaniczne,etowarzyetwa~
jgce maezYnY
produkujgoe i rozprowadzejgce energii elektryczng,
utworsylo to Zgrupowanie, kt6rego celem jest obrona
zgiah dzia3alnobcigzwwdziedzin~egenergiikjgdrorrejgzku
~...... 8ealisac je i pro3ekty
O~rodak C.E.H. w blol
Celem O~rodka jest wyazkolenie dla potrzeb kra- f.y
ju grapy epecjaliet6w zaznajomioryych s rozwojem wiedzy
jc~drowej, dodwindozalnsj oraz wszyatkimi problemami jn- ';.
kie powstajq w zwigzku z zaetosowaniem energii jgdrowej.y;
Aby pogl~bia~ ewo~e wiadomo~ci i rozazerzn6 do~wiadcze-
iadad odpowiedni ma-
i
poe
nie, epec3eli~ci acy powinn
terial bnddawozy i dogwiadczalny. Pierwszym zadaniem by-
ie ro ramu ktbry b~dgc mo~liwie
a
n p g ,
to wigc opracow
proaty, pozoatawa}by w zgodnolSci z potencja~em ludzkin
i inweatycjami, jakimi mots dyeponowa~ kraj.
Pierwazy atop tego programu obejmowal zbudowa- ~;,.,
nie d3a badafi nad uranem naturalz~rm i grafitem reaktora~ ~;-3
ooh}odzonego powietrzem, ktdrego moc wynoai kilka tyei ~~
oy kl~, leoz kt6rago energia eieplna nie jsat wykors~kty -I
wana. Jest to wy3geznie urzgdzenie do~wiadcsalne, j ~;'
kolwiek powsta3o, ate umolliwi6 prz?pprowadsenie esero- fit.!
kiej_gaap do~wiadazaL we wazyetkieh dziadzinach naukowo-~;,
teohniezgyoh; motna je por6wna~ z urzgdzeniami jakia ~yf
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
?
?
w Ri~kszo~ci pec;stw soata3y sbudownne w druggim etappie.
rcza tsm reaktorem Obroaek przyetgpil do zbu-
dasen.~ leboratoriFw epecjalizujgcych ai@ w zagadnie-
aiech eotyczgcych zastosowania energii jgdro+vej, jak
leboratoria c'~emiczne, metalurgicsne, fizycsne,elektro-
none, medyczre, technologic epecjal.isej wymiennikdw
cierlnych; przewidzieno take urzgdzenia dla kentroli
proWieniowania i badeaia odpadk6w radioaktywnych, jak
r~.~Liet nrzGdzenia pomocaicze, jak labaratorium ogb].ne
do ocsy szceenie moody.
3ea?tor zosta3 oddeny do u2ytku 11.V.1956 r?12
OsiG-ng3.obecnie atrumiefi neutron6w termicznych 3.10
co o~powlede Wocy 4,500 1cF. Pierweze laboratorin dzie-
}e jG od poczgtlru 1956 r.
Obecnie pereonel liczy ponad 600 oebb, z czego
wi~kszo: E jest wyeoko kwalifikowana. Ilo~6 s wy2esym
w~?lszte3cenlem eigga 20~, n specjaliat6w technikbw 351?
3adania naukowe
3adania czyeto isauYowe prowadzoae eq na uniwer-
aytetach, kt6rych dsin3alao6d w 3elgii koordynuje
3Ci~dzyuLiweraytecki Inatytut &ai:lci Jgdrowe j.
Z roczny ch eprawosdac; publikowanyeh przez Iis-
a:ytnt wynikn, t? wypoeatenie obejmuje:
- ekceleratory dzielajgqce lub projektowane
- cyklotron ale deutoadw 13 1deY;
- accelerator van de Graa!S dla elebtron6w`1?;~'YeY;
- generetor ren de Graa*f dla protoa6+iv i aeu'toa6w
G o 2 ~LeY ;
- dwe skceleratory CockcroSt i~elton dla deuton6w lub
Yr o f oad w 1 1LeY i 0, 7 YeV ;
- geaeretor wypodezony w rurg akceleratorowG i ana?+.-~- ~~...~,
'
for elekt. vaL'et
~y; I'
- e~_eierator liniowy dle elektrondw d 3CeY;
- accelerator liniowy dle protonbw;
- ekceierator Greiaecker 1,2 lte~.
M Cziedzinie epektrogra!ii aperat dsusoczewko-
q Ca;;e siyg 12.x00, ktdra pd~niej b~dzie yogla byE
rcdwo;,onE. 5 spektrograi6w gronieniowych jest nn uko~,-
CZ?Li1 11b jut jest oddanych do utytku. Jest r6wniet
.~~e~e ro~ir ~'ileona, generatory i anelizatory drgaG,
e~,ec;;.ir_e licsniki.
edania obejmujq mlgdzy iaisymi
Fizyrx j;drowa do~wiadczalna:
-
~a?c :1,
LDd
aeutronari.;
-
beCacS.e
nr~d
czgeteczkami
elementarnymi;
-
lozk?tdy
k,towe;
- Ep@Ctroakopia pozioff.5w `gdrewych;
- at.~`tyczay rezonene jq~ra.
'a.diocaesia:
- oddziel.tie przy yo~cy jonitbw i chromatogre2ii
- reerc;;e tryz.ieny izoto;.r~wej.
Radipa~olo=la;
ggeoohemia uranu i torsi;
- tSlady uranu w ektadaoh, salawaoh i w wodzia.
Radiobiologia:
- bioayntaza i metabolism r6tn~ch produkt6w organioz-
aych i nieorganiozn~-oh;
- rozw6j i awo~uoja olcra6lonyoh wirao6w;
- wp~yw promieniowania na ni~kt6rt organ;
- eubetanoje ehemiczn? uodporisiajgo? na promieniowaaie.
Jlateria37 renktorow~:
- r6~ne bndanie nad pprsygotowaniaa materia~6w epecjal-
r~ oh koniecsnych dla rozwoju teehniki jgarowej;
grant, bor, cyrkon, zwigzki fluorow? itp.
Przemye~:
3'o~sukiwania geologiczne uranu
Poasukiwaaia z16t uranu w Ttonggo prowadsi Unia
G6rnioia Haut-gatanga na obssarse, kt6ry soeta~ e
udoetppisiony w 3hinkolabw~. Y11~6to? zoatanie utworione
nowa towarsyetwo, kt6re bydzie prseprowadzalo badania
poza tym terenem. Rzgd zamierza prseprowadzid og6lne
poazukiwaisia w ca~ym Kongo.
Frodukcjn uraisu
W eelu ekeploatowania z16~ Unia G6rnicza sbudo-
wn3a w Kongo Belgijakim Zaklad Koncentrnt6w uranowyoh
o moot' 300 tys.ton.rudy roozaia. ~ Belgic urais produku-
je Generalise Towarzretwo,iQetalurgicsne Habok~n poeiaaa-
jgoe urzgdsenie do pprrodukoji tlanku U02, jak r~wniet
urzgdzenie do ~,rodukeji uraisu metalicsnego o wydnjno~ei
rocznej 150 ton metalu. ~.. !~
Badania neukowe /projekty/
Drugi etap programu opraeowaisego przez CEA obsj-
muje zbudowanie;
a/ renktora o wyeokim etrumieniu neutronb~r, przeznacso-
nego do badanin materie}6w;
b/ prototypu reaktora eisergetyosnego 0 11 5 YA elektr.
Te dwa projekty sq w stadium real~zaoji.
e/ o~rodka badau medycsno-biologicz~goh, n w ty m apecjal-
nego reaktora dla bndat medyeznyoh.
Etnp ten ma byE zakouczony w eiggu 1959 r.
Bndenia prseprowadzane w laboretoriaoh Ot~rodka
i niekiedy pray wap6lpraoy z uniwereytetami, da3y i~tere-
eujgea wyisiki, a nawet patenty, zw~aescsa w dziedziisie
produkoji cyrkonu unieezkodliwiania odpadk6w radlo-
aktywrC-oh i produ~COji izotop6w.
Ietnieje ooraz ~cidlejaza wap6lpraca z inetJ-
tucjami przemya;owymi, zer6wno w dsiedsinie badanin
zagadniecc'', wyeunigtyoh 'przez O~rodek, jak r6wniet w sa-
kreeie problem6w intereeujgoyoh prseay s3, Ytbre energia
jgdrowa mo$e roswigzad w nowt' epoebb.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
?
O~rodek w 7Io1 rozpoczq~ niedawno produkowanie
radioizotopdw, o ktdre zwrdci3y aid pewne laboratoria.
~"''Ooenia sie, to z kofoem roku O~rodek b~dsie mdg3 pokryE
wilkszo~c~ obecrLgch potrseb kraju.
~., I wreszcie Ogrodek gromadzi dokumentacj~ nadaho-
` ~sacQ z USA i anglii na temat zeatosowania energii
jadrowej.
~ Xykorzyatanie przerc~re3owe /projekty/
F;; Fakt, to w 1960 r., a byE m8te wcze~niej, prze-
widziana konaumpcja w~gle oai~gnie granie~ motliwodci
wydobycia, wekazuje, 2e najpd~niej do tego czasu energia
~'~ ~gdrowa muai byd wytwarzana w Belgii na akal~ przemya}o-
k'wq, jebli chcemy ograniczycc import materialdw paliwo-
~~ wych 1 zacho~vaE goapodarozq niezaletno~C~ kraju.
Jegli jednak weimiemy pod uwng~:
- wysoki koszt konwencjonalnej produkcji elektryotnobci
w Belgii;
~=- stale zmniejazajgcq aig rd2niog mi@dzy ty m koaztem,
~ a przewidzianym koaztem energii jndrowej, jakq majq
C: produkowaF elektro~rnie budowane w USA i Anglii;
~ - korzyatnq sytuac`j~ Belgii z punktu widzenie aurowedw
dro ch?
~ - koniecQnofiE rozwoju tzaint~r~esowanych galgzi przemye}u
belgijskiego;
- ezas trwania badaG;
e - prace prowadzone praktycznie we wazyatkich krajach,
~=~ ma jr~cych znaczenie w goapodarce t~wiatowe j
to nale~y atwierdzi6, ?,e obecnie pried Belg~q atoi ko-
nieozno~6 aktywnego zaj~;cia eig budowq pot@2nych elek-
trowni ! przej~cia mo~iliwie jak najazybciej do konkret-
I" nych realizacji.
'~""i,~atego tet budowq elektrowni jgdrowych prze~z
prze~al belgijaki jest przedmiotem programu badawoze-
go opracowywanego ka2dorazowo, gdy iatnieje tego potrze-
~,- ba, biorgc pod uwag~ zdobyte dogwiadezenie.
Badanie rd2~ych typdw reaktordw przeprowadzane
~... 3eat stale przez ekip~; intynierbw, ktdrych zadaniem bg-
.dsie wybranie tekiego reaktora o mocy 140 1dW, ktdrego
budowq moglaby rozpoczgd aid w 1954 r. a oddanie do
3 ntytku w 1962 r. Nastgpnie lntynierowie ci majq wybrad
,: takie reaktory, ktdrych budowq przeciggnie aid do 1968x.
'"A t~~m czasie cztery lub pigd elektrowni atomowych bgdtie
~' -nog?o byE oddar~ych do u2ytku i produkowaF lgeznie 500 ~dW.
Trzy pierwaze elektrownie b~;d poaiadaly po jed-
nym reaktorze i b~dq obok elektryczno~ci produkowaly
ppewnc~ ilogC plutonu. B~dq to reaktasy na wod~ wrzgoq
lub wodg pod ci~nieniem, bgdz gratitowe och~adzane ga-
~'~' zem lub soaem.
~?: ~" Plenu a ai@ wypoea'r,enie czwarte j elektrowni
w reactor pow~elajgcy o neutronach azy bkich, w ktdry m
pnliwem jest pluton.
~`_. _.
?akt !e Belgia saalersa nlytkowaf plntoaowe
reaktoty pow~elajgoe, wysag6 bedsie budoq labryki re-
generaoji paliwa aaprosienniiowanego.
Program ten oparty hest zaendnicso as naet~pn-
jgoyoh przee~ankaoh:
- wyaoki koezt i ograniczonn ilo~~ konwencjonalnego pa-
liwa w Belgii;
- snaczenie przeaprslu produkujgcego nn ekaport w goapo-
dnroe belgijekie~;
- atwierdzona obeono6d uranu i brak tore w Bongo Belgij-
skis;
- iatnienie dwustronnyoh umdw mi~dzy Belgiq z jednej
atrony a IISA i Anglia z drugie~ etro~.
Zaeadnicze linie prograau:
- eyetematyczne badanie na ekal przemye}owq lub labora-
toryjna duty eh elektrowni, ~a~e ma~q powataE do
1958 r. w IIS? i Anglii?
- wybranie ednego z typ~w reaktordw utywanpch w tych
elektrown~aoh, ktdry pos3uly dla wypoeateni.a elektrow-
ni o moot' 140 1/ aka ma sostaE zbudowana w Belgii
w lntnoh 1962-63;
- budowq do 1965 x. eseregu elektrowni, ktdryeh ty p na-
lety ustalid; - ~_
- sbudowanie reaktora powiela~goego z oddaniem go do
ntytku oko3o 1958 r., oo w mi@dsyozasie wymaga:
-"zbadania warunkdw oddzi~lania plutonu od uranu
napromieniowanego,
- zbudowania tabryki oddzielanie plutonu,
- sbadania molliwo~ci prsebudowy reaktora powiela-
~aoego na wzbogaeony uran, budosroego Arses Ytoai,o mower
e~eloprs~-` w reaktor plutonow~ -~~
- produkcja sw azkdw uranowych i p~iutonowych.
Program oparty fast wigc nn otrsymaniu plutonu
239 s uranu 238. Nymaga on pews ch ilodci uranu wzboga-
eonego w uran 235 1 to ty lko w pocsgtkowym etapie. Te
ilo6ci wzbogaoonego uranu moga by6 doetarczane Arses
U31 zgodnie s dwuetronnq umowqq, bowiem Belgia nie przy-
wigzu~e wagi do zbudowania w Europie fabryki wsbosaoania
isotopdw.
Program tsn pozwala nntomiast nn budowaaie
w Belgii centralnej fabryki regeneraeji napromieniowane-
go paliwa. Fabryka taka mog3aby by 6 zbudowana wepolnie
s inny mi kra~ami, np. w ramaoh OECE lub Suratomu.
Program q suwa plan rozwo~,~ ~u! rozpocsptych
w Belgii prao w dsiedzinie ~adrowe i mote doprowadzid
~
do naetppu~goego temps budowq reak
or6w: "*
- Reaktor do6wiadozaln BRl w 06rodku - 1956x.;
- Elektrownia o moot' 1.500 kw ktdre~ oz~dd
sasadnioza feet budowana w U~l - 1959x?'
badad materialowyoh - 1959x?
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
~;
- Slektrownia o mocy 140 Id~V, typu nngielekiego
~j motliwo~ciaca;kowicielw Beltii~ w miarQ - 1962 r.
- Cztery elektrownie w okreaie czaau do - 1968 r.
t;- Blektroxnia o mocy 100 Dd~F typy na jbardzie j
perapektywiczne ale Belgii - 1968 r.
Inny m wa~nym zaetoeoweaism energii jgdrowej jest--
saatosowanie radioizotop6w w meayoynie, rolniotwie i
~ilprzemydle.
Neuczenie i kazta}cenie pereonelu
G A 1954 r. rozppooz to azybkie kastaloenie kndr
prry wep63udziele Inatytu~u Yi~}dryuniwerayteckiego
1 OErodka Badafi nad zaetoaowaniem energii jgdrowej.
i; wyklady uniwereyteckie zoata~y uzupexnione oyklem odozy-
ptt6w przeprowadzar~-ch przez ez3onk6w Obrodka ores ~wioze-
niaai praktycznymi w laboratorieoh O~rodka. Chodzilo to
~ o asybkie utworzenie rezerwy ludzi z wy~azym wykaztaloe-
~ niem, zapoznar~ych doatatecznie z energiq jgdrewq,
~~s6e przyczynid eiQ do wykorzyatania tego 0o dnly Begii
umoq zawarte w USA i Angliq.
~ iJastgpnie wiQkese azkoly zorganiLOwaly bardziej
ssl4bokie etudia, bqd~ w formic atudl6w kiorunkowych
~ bqd~ w rormie nauozania intynier6w-lizyk6w.
Uniweraytety pauatwowe w Gand i I,16ge zorganizo-
~~ waly kuray dls in~ynier6w. M Gand'.?kurefy'`?te r62niq siQ
~~ aieco mi~dzy aobq w zaletnotioi od`rodia ju uzyekanego
`tiprsednio dyploau iniynierakiego. Rozr6tnienia takiego
k~ nie ma w 1?i~ge.
~ = -. Na dwujQzycznym Uniwereytecie Katoliokim
~rw Zouvain przewidziene aq kurey po iranouaku i po !la-
sandzku, na kt3re mogn c odzid "wolni a3uchacze", hnd?~~
~ po~uzyakaniu atopnin Ynzyn era, bqd$ w ezaeie atualow.
~ Ta niekt6re to kuray mo2na uczgezcsad ~ut na drugim ro-
,~ kn? etudi6w uniwerayteckich. Nn IYoltu-m niwerayteeie
"' w- Brukaeli kuray prowadzone eq w ciggu jednego roku.
cII:-'- Na wydziale politechnicz
~.aq dwa rd2ne kur gym w ]done przewidziene
ey podzielone na okrea oatatnich trseoh
~:lat atudidw intynierekich. Pierwasy z tych kure6w zmie-
i~~.rsa do wykaztaleenia metalowe6w w dziedzinie lizyki
::i chemii, a drugi raczej elektromeohanik6w. Obn kuray
i0~l6:niq ai@ migdzy aobq tylko wyk}adami techniozq~mi.
~-?w: Zdajgc eobie aprnwg z 3atwo6oi przeprowadzania
~ do6wiadczet, w laboratoriach O~rodka Studi6w Energii Jqd-
ai lowej, bads eiQ obecnie mo2liwogci zorganizowania w Tdel
j~,ataiu dla atudentdw, indywidualnie lab grupowo. 3da to
i~:pozwolic~ tym, kt6rzy uczgazczali nn wyklady i zajpcia
,.,praktyezne zorganizowene przez dine ezko3y, na uzyakanie
.'uznpe~aienia w edzy w drodze pracy na ursgdzeniaoh zbyt
~-.akomplikowagych lab koaztownych, by mog~jr wchodzi6 do
~: normalnego wypoaatenia uniwerey tet6w. Kuray takie b@@dq
~'dostgpne r6wnie~ dla iniynier6w, dyplomat6w lab doktor6w
$.`aauk, kt6rzy w drodze atudi6w lab wy konywnnie zawodu
uzyskali ju! rozlegl4 wiedz4 w dsi;edzinie energii jgdro-~~
wej, Jakkolwiek 06rodsk nie przewidzial nnuczania
~.
we w3a6ciwym sneczeniu tego a}owe, gdyt naleiy to do ~s~
zak;ad6w naukowyoh, to a nak w ewy m progrnmie uwzglQd-f
nil kaztaloenie epeojal~at6w wesystkich'etopni. To wy- ~~
keztalcenie uzyekuje siQ q lgoznia w drodze codziennej
praktyki w dziedzinie jgdrowej, etanowigoej podetawQ
dsialalno6oi 06rodka. ~~
Z drugie~ atro~r kierownicy Ogrodka uznali, to hs`
najlepezq dro84 eat wlgczenie badacsy belgijekich do ,;.;
laborato jnyoh grup amerykaGakich i angielekich. Ta
motliwo~~byla i eat szeroko wykorryetywana. `.
~ lipou 156 r, w Brukeeli, Yol i Turnhout so-
etaly utworzone trzy o!lrodki nauosania technicsnego dla3;~'
oe16w przegyslu jgdrowego. Celem o~rodk6w jest kastnl- ~~p
oanie iriiynier6w w dziedzinie jgdrowej, nby eproatnd Y;;
przyez3ym potrsebom w dziedzinie badat, i przecp elu. ,?:
wep6lprnoa 1[ipdzynarodowa
IImowa 1[iQdzynarodowa s 1944 r.
11 1944 r. rs4dy,?IISl/ 6nglii i Belgii zawar3y ~-A
umowQ opartq o konlecsnoad 1COntrOlowania dla dobrn po- ~~= ?
koju material6w rozssczepialnych zar6wno w ezaeie wojny~, ~
jak i po_ wo jnie. _ _ .4 ~
handlowe pr~ewidujgce doetewQ caiej produkcji pod wa- '"
runkiem zabezpieczb,n a~"p"o r~zeb Belgii N dziedzinie nau-~ p
kowej i'przemyalowej. Potrseby prsemyeiowe, tak jak wi-;; a
dziano to w6wozas, obejmowaly minimnlne ilo~ei, wykorzy= c
t
a
ywane sw~nezcsa w pr zeapgle ceramicsnym.
Rzgd belgijeki zobowigzywal sic zagwarantowad
dotrsymanie tyoh umbw przez produeenta. Obejmowe}o to
sw}aazoza wyra~ne zobowigzanie nie wydawanie zezwole~, A, d
na ekaport, naruezajgcych prawa kupujgcych.
Jakkolwiek w 1944 r. wykors etanie rze ~ Y
y p mye3owe : 1
by to niezwykle ograniczone, to jednak przewidywano mod-:,
liwo6d wykorzyetanin w dalasej prry aslo~ci arena dla
produkcji energii. Zaetrsetono prawa Belgii do wykorzy=; u
etyywania arena dla jej potrzeb energetycsz~ych. Rzgd " a
belgijski zobowigzywal a1Q ednak nie utywa6 arena dle~~r s
oel6w przemyalowyoh bez zgo~y obu pozoata37 ch rzgd6w. ~? k
Rzqdy to ze awej etrony gwarantowal; Belgii, na okrea
trwania -umowy, proporc jonalnie r6wr~y udzial w u~yxaniu
..
arena dla oel6w prsemyalowyoh gdy by rzgdy US.1 i dnglii a;
sdecydowa~jr aiQ na takie utyo~s. d'
W celu roswiniQcia produkcji arena w Bongo Bel-?~
gijekim, rzgdy USd i Anglii zobowigzywa~}r eiQ u3atwid
doetnwe konieczneao wvnoaa4enia d7w ilnii G6rnir~wi_
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
?
,po wykonani~i umbw hand owych.
Umowa s 1951 r.
Aby mho wykorsyetad w razie notrzebv knrzv~Sei
-,przemys}owe obieoane w 1944 r., Belgie podpiea}a 13
,;lipca 1951 r. umowp z IISA i Aaalia. w kt6rei to nptA+_
..tea ~.vuvRiciLy was,r aid uuzleliC tfel$11 pOmOOy technics-
~cnej i tinensorvej dla wykonanin jej programu badau gdro-
~:,wych, majgcego sw}aezosa na oelu pe3ne wykorzyatan~e
uranu s Konga.
~''
W dziedsinie pomocy teohnieznej usnano, !e naj-
'~"'2epasym wkladsa jaki mogq wnie~d IISL i Anglia, feet po-
1nnn - ...w 1.L1- ~L~~L-z___i__ . _.
nier6w s^dziedsixu jgdrowsj. ~----- -~-~~'~" "'y~-
;=? na iinaneowanie is ~--?' `--?-"_~' "?`a"
t. j?~prograau w dsiedsinie j4drowsj w oiq-
A
u naet
h l
,
,g
apnyc
a
L.; _ Umowr z 1955 r_
~ 1955 r. Belgin sewer}a s IISA i Anglia r6wno-
leg3e umowy, kt6re zeetgpi3y umcw~ s 1944 r., nie naru-
asajgc w nicsym iatniejgcych ua6w handlowych nie objg-
ty ch umowq mi~dzyrsgdowq.
Umowy to aq sawart? nn okras 10 let od chwili
wej4cia ich w ~ycie. Podlegajq one jednnk rewisji,bgdi
w wypadku rozbrojenia, ktbre pololy3oby kree potrsebom
wojekowym, bgdi w wypadku gdyby
ro~ba dl
g
a pokoju dwin-
~~:. towego wy megala srewidowania notrseb etrntegicsnyah.
~~ Zgodnie s tq umowq a gie zobowigsuje eig
=: doatarczac~ "Combined A envy" dulq csg4E ewych rud ura-
noary ch; pozostale~ ezg~~ atanowi wlasnodd Belgii. W za-
~; mien za to dostawy Belgic otrzymu~e od Ang].ii i USA
~?~ og6lne iniormac a odno~nie oat
P gp w i projekt6w doty-
` czgcych reaktorow energetycznych oral iniormacj? tech-
.niczne niezb~dne dln budowy takich reaktorbw. Inf or-
macje te, o oharakterze poutt~ m lub tajnym, doetgpne eq
dotychczaa jedynie USA, Anglii i Kanedzie. Speejalns
konwencje regulujq ponadto doetawy materialbw jgdrow~ch
~? i wypoea2enia spec ja].nego.
KorzyE~ci znetrzeione dla Belgii sgodnie s tymi
uk3adami eq zaeadniczo r6lne od tyeh, jakie przewidzia-
n-o w innych dw-uatronnych umowach podpiear.~ych Arses IISA
s innymi krajami. Sytuacja Belgii jest ezeseg6lnie
-? korzystna.
Wykonanie tych uk3ad6w odbywa ei~ w saeadsi?
w drodze wyey}ania badacsy belgijekich do lnborntori6w
' ame='ykauakich i angielekich. Ponndto w Belgii prseprowa-
r, dzono dwa bardso waive spotkania.
gs7llIG11~ S~D~C1ft H HOLtInZZ
1.L, Dt Haw!
J.tasiss,~,316-3,/mil
~olaadia ultssa sit do tyc& Qa j6w,~ctdrs pS
.~..~t~s. ~titw.n. isd:iat w soswola sasrdi S~drawsf
sslyd _halsr~sssslci sstasyi} tswn+R 11o~E_.assaII, ~gd7t s~ _ ",
nis stosa~kawo dalss ilolfci sasstii prsy rozsscssplsazai
s~dsa arano 23~,
lfoswssia - jstta7 ?cra J, Ict6ry posiadsl ~~
ynsg wo yu~ tstisykt cittkis j wo[t o stasaaYawo ats j
wtlasnatsi, i Holandia posososisly sit ? 1949 r. w
sysawit badowt yisrwsssgo w awiscis rsalcto:a aisotacso-
asHa tajsanisq. ?ak powsta} JZEY /Jolat Bstablishmeat
tacpsrittntal pile/ jsko H}6wna csg66 J?JE~, w ktdrya
wsyG}yeacowad aia}7 Horweski "Institat tar i toa-
sr~rrgi" i "~sastos Csntraa tederland".
"v=hoeia! JISY projektowa~ pisrwotnie na wTda j-
naEf 1G6 k1f?sorta} saaczni? ndoakonaloa~ gd~t prsecigt-
na'ysgo.ioe wynori tsras SGO kH, to jednak J3gSS jsat
wai4! g}Sw~a"o6sodkisa holsndsrskich badaG jgdrowych.
HGMAie! aa~wistlani? dla prodnkcji isotop6w proaienio-
tw6rssreb, odbywa ?i ss}6wnis w JLg~.
irapb}essras ~dania naukows wyYogywane w Ho-
landii w dsisdsiai? biologic, asdre~n~ i rolaictwa,
wraaraj~ dobrs? roswini{{~~tych badarii jjgdrowfch, sardwno
dla sdot~ oia do6wisdossG w produkcji wyporalenia, jak
i w ?tosowania nowych astod.
do wiyosj, s~tw cja snsrastycsna w Holandii
rtwars? koniscsno dd _otrty aywania snsrgii pray pomocJ
rsaktorbw igarvwy"~o~." ~1?"'~
N olandii wydobywa ri4 rocsnl? 12 ale ton wpg-
la. Jsrt to ilo6d niewystaresajgca i koniscsru jest
laport oko}o 6 aln. ton dla r6wnowalenia bilaasu.
Ifi? r nadsie: :ia snaosns swipksssnis w~dobycia
i jsrt aa~o yrawdopod~,~ ;is, !? nadglki sksportow? in-
nyoh krajbw europsjski.n wsrosnq. Jsdnak wsrost iaportu
~s rt nisunikniony, jei:li osy66 sapotrssbowaaia cis so-
rtani? pokryta pray po~:ocy inru-ch ?urowc6w ?nergstycs-
nyoh. Jsdnak!? rozw6j ensrgii jadrows~ jsst atrakcyjn,~-
nis tylko-t? wzgl~du n? snopatrssnis ecs r6wnist ss
wsgl~d6w ?konomioxtU-oh. Pray obsonroh osaaoh w~gla,
praoy i ursgdzsG, rsaktor jgdrowy mo!? nawst w pocsgtko-~
wya etadiua konkurowa6 s konwencjonalnq slektrowni~
~gdrowq. -
Orisntaoy ne obliotenia potwisrdsajq t{~ molli-
wo66. K'~giel w Ho ?ndii fart raosej kosstowgq. Jsdna
Iona wyg a sutywana w ?lsktrowni koastujs oko}o 0,27
.
dolara. ~ak_wiyo korst katd? j kN'h ?lsktri-osno6ci wyprod~i
Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
;'~plue dodatkown soma na amortyzaoj@ i koazty ekeploa-
rawdj energii jgdrowej feet konieezny i pilny z punktu
;;tziogci bgdq mog3y produkowad energig po saaesnie nit-
:szej Genie paliwa nit 10 mills/kilh. Lnacsy to, to roz-
~/60}~/ sums na amortyzac~g i koezty ekeploatac ji ~wynoai
,~Koko3o 4 mills/k9Ph. 2naczy to, to je2eli nawet koezt in-
,,westyc~i wynoai przeazio dwa razy tyle oo w zakladzie
f-konwenc~onalgym, koazt paliwa jgdrowego rz@du 10 mills/
=;Y'~h by}b7 do przy~gcia.
.'5 N1e ma zasadniczej r62nicy migdzy tq dopuezczal-
:'nq eumq z pree genewakioh i z literaturq pogenewakiej;
ponedto elektrownie 3adrow? w bardzo niedalekiej przy-
,~u prz7az~ego roku.
V~udynki reaktora i laborator;n~~zoatnriq zbudowane w oiq-
~.'atrumieniu, ktbry budu~o aig w tea chwili w Stannoh
ippokojowrmi zaetoaowaniami wieds~r jgdrowej w Holandii.
~416wr~-m urzc~dzeniem 1tCN bgdzie 0 YN reaktor o wyeokim
~sigbioretwa Elektryczne. Celem ogrodka aq badania nad
=':Podatawowych Badad Yaterii. 3CH zoatai zaiotony w lipou
~:Centrum Nederland" /$CB/, jako epadkobiercg Towarsyatwa
~:'s~uranu ws6ogaconego do 9016, doetawy kt6rego zoeta37
~tkiej, podpieane~ w 195b roicu. ~eaYtor ten bgazie eto-
~~owany do badania materiel6w do rozwo~u in2ynierii jqd-
r..pv ...,yvap~.~.. .. ..~~._~... - - --~? -.- ~.... ~~ ..-..+... by
?f~~aktora zawieainowego - BCN Yinaneuje abaratorium na
~ ~m opartym na calkoRicie nowy m projekcie prof .J.J.Wenta
`?'~'"y Drugi reaktor,_kt6ry ma powata6 w Holandii pod
;~:~~:
~~wymi. 3eaktor_i_lnboratoria naletgce do ?tCN sbudokane
`~'nicznymi i rolniczymi i wieloma laboratoriami prsemyslo-
.~'ereki, jako narz~dzie ao oel6w azkoleniowych. Bgdzi?
on do dysposyc i studentQw was~etkich uaiwersytet6w
i bgdzi? eig m~e~eil w sgeiedztwie Deltt.
~pr6cs budowy reaktor6w w Holandii nasi naukow-
oy i in~ynierowle biorq udsial przy budowie reaktara
na wrsge4 wodg w Halden w lTerwegii. Holenaeraka energe-
tyka i intynieria jgdrowa zdob4dzie napewno eenne do-
~wiadcsenie przy seia3ej wsp6lpraol s norweskimi
kolegiaai w JENE3.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
po 12 sills/1cNh.
Biorge pod uwag@ ekonomik~ Izraela eprnwozdanie
etwierdza:
1. I1o66 moey wzroa}a ponad czterokrotnie przy
os}kowitsj zainatalownnej moey 230 YW. Prawie oa3a
energia pochodzi z importowanego peliwn. Sam koast pro-
dukcji moey w Izraelu wynoai 8,5 mills/kWh.
2. Israel s wyjgtkiem pompownnie wody do nawad-
niania, nie poaiada duiego prsemyslu wymagajgcego znnez-
nyoh ilo~ei energii. N 1954 roknnawadnianie zu~ylo oko}o
22 miliony k1Ph, czyli 22~G oa}kowite j produko ji. Energin
atanowi oko}o 301 oa}ego koeztu wody i prawdopodobnie
nieeo mniej nit lOF koeztu produkt6w rolny ch.
3. Nawadnianie bgdzie w dalazym ciggu dutym
utytkownikiem energii. W ciggu 10 let poch}onie ono
830 milion.`,w kwh, czyli 351 pro jektowane j produkc ji
dla celej goapodarki. Przewidywane braki czyatej wody
znacsnie agraaiczq rozw6j rolnictwa, a oko}o 0,5 milio-
na nkr6w potencjalnie produktywnaj ziemi pozoatanie jn-
ko nieulytki.
4. Zaplanor,ane jut eat prawio ca}e zuZyeie
energii przed 1965 rokiem. ~e}kowitq sainatalowanq moc
w 1965 roku ocenia ai@ okrgg}o na 600 1N. Na ty m etapie
przerzuesnie plenowar~ych inwestycji s energii konwenejo-
nalnej na jgdrowq nie wydaje eip rozagdne. Nawet gdyby
energia gdrowa okeza}a aid korz~atnie azq jui przed
1965 rok~em, to ryzyko przeatarzenia e~~} rea;ctora i nie-
odpowiedniego d91ti~;~ du2ego zak}adu w malym padstwi~~
feat zbyt wielkie dla Izraela. Israel mote rozpatrywae
wprowadzenie energii jgdrowej w ma}ej jednoatce dopiero
okolo roku 1965.
5. Projektowaryy przyrost domowych i prseaps}o-
wych utytkownik6w w dekadzie 1965-1975 mode wy magaE do-
datkor~ych 300 fill lub prawio lO k'Ah co trzy late. Do 1965
roku reaktory ensrgetyczne Lego rozmiaru mogq aid jut
tak rozwingc~, ~e b4dq por6wnywalne z konwencjonalgymi
cieptowniami wytwarzajgcymi po Genie 8,5-10 mills/kWh,
zale2nie od jako~ci ropy.
6. Je~eli po 1965 roku energia jgdrowa bgdzie
rrytwarzana 2 mills/kWh taniej nit konwencjonalna i je-
~eli 2/3 dodatkowyeh 300000 kWh b~dzie produkowane
w elektrowniach jgdrowych oszcz4dnoge~ dla pauatwa wynie-
eie oko}o 2 miliony dolar6w rocznie - jest to istotna,
ale nie bardzo wielka sums.
G}6wne dens d}ugoterminowych projekt6w energii
jgdrowe~ dotyczq przede wazystkim zacolnnego okrggu
geogra! eznego Negewu. .
1. Zak}eda aid, ie energia gdrowa w okresie
1975-1980 b dsie koaztowa}a 5 milla~kwh w duiych zak}a-
daeh, 8 mills/kWh w ~rednich 1 10 mills/1c1Ph w ma}ych
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
Z1tsNGL J1D]lON/ N IZ1ti.ZI~U
rawosdaaia s;otonsao w xasodowsj go-
s
dlu
N
p
s
s
iji Planowania - energia jgdrowa w Israslu, mimo ~e
o snaossnia ?konoaioznsgo pprzed
s
t
t
i
s
a
o
s
~ ao!? ais~
~~ r~kisa 1965, to jsdnak dlusoialowy progras energii jqd-
/ now? ~r6dla sacpatrssaia w wod@
r
t
~
wo
sy
~ej so:? e
"as aot? byd ulyteosny w skaploataoji sasob6~ mineral-
. ..___ __~ _ ~-.,.~,..,.,..a i rnhidniera Yeaewie.
jj,~~y by by d ut~Tte w lsrasiu swrvvvra~ ~.wa~Q ~ r- ~+ -- -
~j6 uranw s israalskioh s16! losloranowyoh, oo prssma-
rsaktora na urea naturalcgr, nntomiast
dow
b
q
u
{iia sa
~>ltak wody do ohtodsenia w g2~b1 Nsgewn prsemawia sa sa-
,ij~osowanisa turbicq sasowe j.
rawosdaui? -
a s
d
i
"
p
s
sr
stw
;~-,~,~; "Naukowoy Israela
- _.=~--__-,-- --___L,_ ~..a..,~w .,.~ ..deh?eied uranu s tosio-
:~{iJi Mraaaa r -..--~-~~ -
y~tory w tya kraju b~dq projektowans na paliwo natural-
o
cone
b
g
o~a
ypadku ut7cia ws
M lub lskko wsbogacons. ~ ww
Mtial6w rozssasspialnyoh osUa urnohomienia pierwssyoh
'~
'
~lMkta~bw.
r a 6
owe~sotnaby p ssohowyw
ali
t
l
~
y p
eaea
Lutyt? s
~....snd arors soreka cdziiindsis~~.Qla prser6bki
~..Vaar~ w.-.. ~.~... ~..... ~-
~blt~ w Israslu b4dsis eip motna sastanawiad dop sro
~~$o aodsrator utywana d{}azi? racze vi~su wv-
kt6ry trssba importowac, sws osa jsde-
rant
it
.
g
n
';.aotna b4dsic otrs~4wad ei~tkq wod@ atoaunkowo nie-
ych, talc fax plaau~q tiv iuai..
ohlodsgotj w 6rodkowym Hsgewi? prawi?
k wod
B
y
ra
~~?~. wpswno wyklucsy ulgrcis konwsncjoaa].~roh turban parowych,
_ _ _-i -~.-t - a--- L....i. ~~,wl.~ r1~ sw~na~
otwartya lab saikni4tya oyklu.
k}adaoh
Obees~ kosst snergii diselowekisj w sa
..-....~, o ~.A na ..nosi okoto 22 sills/kNh. Gdy by aais~-
-~dTT~~_rbrzsta i gdy by koast dososu spadl w 1975 roku do
- ~ --~._~~--- ...[....... .w~ws~w
stowa3aby okolo 12 sills/lcwn. z tiara svntur.n~ ~~
lalaby walcsy6 podobni? slokalisowana slsktrownia
owe.
is w 1975 roku rsaktory s turbinami
si
d
k
a
ta
3a
b, ogai b4dq aoa~y produkowa~ ensrgi~ po okolo 8 sills/
- ----- a- t..-. w ...~~4~ ranrw.lw do
-
~? ..-v- y- rte- -__
v. ? -
?sscsenia ?lsktrowni w okolioy ubogisj w w 0 ohlo-
aq jasnya jest, !? snsrgia jgdrowa po 8 ai11s/]cwh
snacsna osscs'dno6oi w por6wnaaiu s snsrgia konwsnojo-
 Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
?
sak3adaoh. Tak tania energia~4drowa mots udort~pni~
aowa fr6dla saopatrseaia w w d. Eaergia jgdrowa po
s aillwMh prsy r6waocsea~a poste ie teFhnologii^od~i
esaaa...~ ~-ate
cst~ci posoata37 ~ O,S ailioaa akr6w potencjalnie prodak-
--~--.-
prawdopodobais dtt~e snacsenie s prsyosya atrategieznych
i politJcsigoh. Laniejasy to nieco prsewidpwanT nap3~-w
tladno~ci na ograaicsone sasoby sieai na p63nocy.Jednek-
~s s powodu_datego kosstn_odsalania wody morakisj, rol-
pr:, czyn nawet taaia enargia prsycsyni aif bardziej do
saswoja ekonosiki Israela, jeteli soatanie saatoaowana
~ przeay~le a nie do odaalaaia wody dL rolnictwa.
3. ! dalsq a planie everssia jadrowa b@dsie uty-
:tsesna pray gkorgstaain aiaerala~rch saeob6w odkrytyoh
'w lrodkogs i po~ndnioga liegewie. lprowadsenie energo-
..a -w -- r _ _ _ _ _ -
qch w aie jeee proees6w gsaga jge7oh,importowa~eh che'ai-
ib`aicsaych. Zaklady prsetw6rose naiessesoaoby table li-
~e j fs6de; sarowo6w.;
4. lsalisaoja w?i197S-1980 kosplska6w prss+ s;owo-
tolnicsyeh doda 2 lab 3 ~ d~o lira jowe j prodako ji. Ca;ko-
;~ite sat7rcia ener i wsroinie psawiw o 1/4 1 saossos~dsi
,rysianie sagran~snej 20-30 ailion6w dolar6w soosaie.
?~oswinq ?ig dnle prsegalowe pesedsilbioratwa.
i eprawosdania a~ao-?~'~~Ra a~oie enarsii jqd-
sowej r trsech okrlgaoh przegs3owo solaicsyeh. Sq to
atfpajgoe okr~gis
1. Okreg ~r6dsieano-aoraki /aa p6;noo od Gasy/
,.- --.
_~qai dla saniejasenia koastbw, ssaktor jgdsoq, arsgd:w-
~lycia_solanki. Oi~gs bpdsie potsssbowa;=roosnit oko;o
w BT'0 ciep3a. Jeleli enersi prodn~on js ?ig pray zs ~
dajno~ci cieplaej i jelsl ~q~ eisp;a solaa otrslsa6
postaci aiskooidnieaiowsi part' s turbogeriesatasa
.~yE do destylac ji w-~y, to gaaga~.y~f rosdar rsaktosa
1c~sd6s prssiga;ow~ch a ppsosta;otE b4dti? ?;nly;a do
odnkcJi wod~ /oko;o 5.1 litr6w rocsnie.
2. 9rodkowy lsgew /Oroa1 -? odnkeja fostosaabw
wod~ - seaktor ~gdsowy, piso?slek~cs~ do topieaia
siaeaabw, sak;a dsaineralisacji wody i ks6tka Baia
sts~-;owa dcstaresajgea elaktrycsno~i. do sak;ad6w
potasowyeh nad Yorsem l[artgm. Pro jektoweu~- snklad
b~dsie wymagal 156 milion6w Ic*h dla przeprowadzenia
aka; foafaranowyoh w foaf6r piarwiaatkowy. iiolna aid
-table apodsiewaE, le pozaprsemya3owa i dotaows zulycie
mole wymagaE okolo 25 milion6w Idlh, co daje cnikowite
sapotrzebownnie na energi~ - okolo 180 mi.lionbw kWh.
Poniewnl elektryezne pieoe pracujq pray wyaokim wapbi-
~ezynniku oboiq~enia - prsypuasosalnie 907 - wydnje aig
aiuazne sa3oienie, to oala ailownia b~dzie pracawala
przy 80~ czyli 7000 godsin rocznie. Zak}adajga lOJL na
atraty i w3eane zu2ycie oilowni oras oblicsajgo projek-
towaae zappotrzebowanie 12000 lewh dla saklad6w potaeo-
wyoh nad Ltorzem ldartgm, calkowita wymagana wyda jno~E
reaktora wynieaie okoto 42000 ldlh.
3. Poludniowy Negew /Tirana/ - ekaploatacja na-
turalr~-ch saeob6w /mied~, amoniak, siemia orna/ jak
r6wniet potrzeby portu Bilat - elektrownia jgdrowa,
labryka amoniaku, kopalnie itd. Produkoja asoniaku b~-
dzie nnjwi@@kesym ulytkowniklea energii. Pray 0,4 to-
naeh bezwodnego amoniaku na tong metalu, zutycie amo-
niaku ocenia aid na 6000 ton rocsnie. Poniewat praca
sakiad6w amonowyeh i rniinerii miedzi wymaga procea6w
ofgg3ych, znk~ada ei~ le reaktor bpdsie praeowal przy
8 pG moot'. A2eby wypro~ukowa6 138000 milion6w kNh aooy
koniecznej w tym rejonie przy atratach i sulycia wlae-
n. ~ koniecsgy jest reaktoa~ na oko 20000 kM sainata-
owanej mocy elekzrycznej. ~ax~naa aid, to wakutek
atoaunkowo ma3ych rosminr6w reaktor b@dsie produko*a~
-elektryczno~iE po okolo 10 m~lla/k11h.
Ponilej znmieezczona jaet tablioa podajgca
koazty inweatycyjne i produkcyjne trzech projekt6w
negewakich w dolarach.
yokalisacja Inwea- Yoest Produkty
tyoje pro- prsemy-
-- dukoji a;owe
Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
~~gew drodkowy
.~~?
Tlektrownia jgdrowa
S ^~
l~ew poludniowy
`,=lektrownia 3edrowa
i refinaoji miedsi
?abr~ka amoniakn
Inwes-
tyo je
8.4
Koezt
pro-
duko~i
-
Prod ukty
przea~y-
slowe
-
1.3
5.15
5.46 d
4.S
-
-
14.1
5.4?
12.00 e
1.8
-
-
83.~
17.38
29.03
~R?Zek2ada sip 30 oentdw~,~a Sant - w prsybliteniu bie~q-
~'?'~~~'~ oa oena w USA. -., , ~ s?
4if,,
%1'+~.Zak~eda eip oer~~ Body keuet~-csai,~ 85 _ do),/tona
~~ ~Zak3ada eip__ o~en~ 25 oentbw /runt - obec~ oena euro-
~~,,~~~?pe~eka. vatia~-~i`Cem w USl /1956/ ~~ t.n m.+w,.~.s
~wynoei~ 31-3t3 oentbw/Zunt.
Fr:;~ ,~avaaetiu.
~~~,~~:~Zak~ada sip oenp 40 oentbw/Punt - asyli bietgoe oe-
:~~~~- iwiatowe miedsi /liatopad 1956/.
~x.voe~mu~e rOwniet inwestyoje w ospdoi energetrki
~.x-~. - - - - ~ - - - -
~,~`~-2,5 miliona dolarbw.
a~ ~~
/~tomio Energy Clearing House, S.I., 31.7.1957/.
~,::w~.:~,,,:
s6
WIADOy,QSCI ZS g~iIATA
Lomia a Lo can o ro amie re~ktordw USA
Przewodaiozgoy Wap6laego tomitetu, reprez.Carl
T.Durham odaide3 ai@ krytyosnia do yzogramu"Troohiir~~o-
aowej w odeswie augestywale satyr owaaej ~
lisan~~aM temat roswoju eaergii atomowe]'. Uaprawiedliwia-
jqo ai@ as pooscgtk W pewaym aeaale, smieniam trooh~
aapoaobienie, poaiewat jeatem ~edn,>, s ra~wi~kozyoh opty-~,
miatdw oo do obeonebo i przyas ego ataau roswcju energii
atomowe]'/ saatakowa2 rsgd sa "rosdymaaie' programu
eaergii jgdrowcj; 'vepaztaaat Obroay snowu?utywa topora
rseinio_kiego samiaat akalpela w atoauaku do p~ogramu
nap~}du j;drowego lotaiotwa' - oiwiadozy3 oa. To jest
progsae, gdzie podatawowe saaady kierowalotwa?byly sta-
le gwa3oone. Ltcrowuiotwo 'jest ohwiejae, a w3adsa roz-
proazoaq na wiels rdtgyoh urz@ddw i dsledsin. 1r obcoaym
atonic--nie ma tadnyoh wakasdwek, iostrukojl ani plaadw,
ktdre by yapewnity kierowniotwo realizaaji pzogramu .
Durham wyrazi2 niepokdj w atoaunku do ujrwniajgoeBo si4
wzroatu~kosztdw ewrgii j4drowej przedstawionyoh xapolne-
mu Lomitit~owi.?~"Te~nicoo niemi2e lakty daj+~ powdd do
-lioscayoh" iapytad:.'kto b dzic p}aoil wzraatajgoe koazty?
Jakie aq przeslankl oo ~o rsalnoioi prywatnego uozest-
niotwa w roswoju energii atomowe] w oi+lgu na~bliiazyoh
pipoiu ozy dzieai@@oiu latT Gdpowiadaj4o as w sane pyta-
aia, Uurha^ odpowiada, to prawdopodobaie za wzraatajgoe
koasty bgd..ic plaoil produoeat, wypoaaAenie przy ozyn
os@id : nioh b~dzie podj~ta przez utytkownikbw mooy
"aby odoigt b sib od podatkdw'. Co do drugiego pytania
- bzak bodl~"'Piaaaoowyoh jest Soh g~c,~-~ prablemem.
Durhaa by2 takte saniepokojoay oo do za~yadnienia pierw-
asedatwa iwiatowcgo USA ktdre jak oa agdzi, jest pcwWt-
nie sagrotoae prses Ingii~, Z3kS 1 Euratom. 'Laazc
pierwasedatwo atomowe atalo sib os~iol4 naszej polityki
zagraalozaej, osy ohoemy, osyy aie ohamy , oiwiMdozyl.
'Jest to wyswaaie i okasja. Ss~ds~, .te motemy is podolaE.
Ale ale ^oZeay aobie poswclib as oseYaaie jeasoze rok
lab dwa lots!!... Ta gwa;towns potrseba energii atomowe]
w iaayoh ]orajaoh stwarsa dla naasego krajowego prsemys3u
wypoaated jgdrowyoh wielkq oloysj~ do sdobyoia pewgyoh
doiwLdosed i sarabiaala pienipdsy as sal;raniozgyoh ryn-
kaoh dopdty, dopdki energia otomowa nie ataaie sip tuts]
basdsiej ekonomiosna. Ale... ak~adajgoy oiwiedoseaie
byli praktyosnie jednomyilai oo do tego, to potrsebujes~q
bardsiej tywego programu aby dopomdo aaszym doatawoom
aprsltu w Soh wyai}kaoh :agraniosgyoh. Czerwone pieoz~-
oic,?po~lagy byb serwaae, a projckty reaktordw powinay
R-~byd=-uwataae i aprsedawaae jak pao:ki sawierajgoe wytwa-
~, .._~..a~. a AA4W.7r~Yei~ n.iir. a)by aoaa,~.bll2o wan6tsawodni-
~ ~;saa~6:%aases6ZOwyoh ~al~OeII:
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
?
?
?
1. Budowa dodatkowago raaktoza produku~~}oego Pu w Han-
lord, prsy osya j?ggo sbywaj~.os oiep o powinno by6 od-
dawana dla przeDya2u.
2. Upowatnid do produkowania i budowy lataj~oego Proto-
type ]Lark I nap~dsanego eaergir} j~drew~ aamclotu,
s realiatyaznya terainea jego uko ozenia.
3. Znaosnia wi~oej Sundw sdw Ai~:C na rozw6j w dziedzini?
ballad reaktorowyoh.
4? aospooz$d przyapiessony krajowy program przedstawia-
nia seaktordw, aby zapewnid rbinorodaoid pprototypdw
raaktordw aooy dzia2aj~oyoh w USA w 1961-62.
5~ ra~ktordwa somaanj~ nsYOrsroa~nio przedstar~iania -
p ga p yj aye narodom z~gra
nio~ i udsialaj~o posooy w roswoju i w badaniaoh
oras w rynkaoh sagraniosnyoh dla krujowyoh wytwdrodw
urs4dsa~d.
6. gydad w taws nbaspiaazaniow~, ?by pokrywad koazty
swi sane s wypadkaai raaktorowyai. Nuoleonios,~,/4/,
19-20,31957/.
aow? projekty ?laktrowai j~drow~ w USA
Towarzystwa utyteosnofoi publiozaej planuj; Ho-
we ?lektroxnie j+Ldrowe.
Aaerioan Gaa;t sleotrio Servio? Corp projaktuja
budox~ prctotypa /oteplne'go/ na 50 Yg, ktdry scstania
ukoQosor~- w 1961-62 ..a'aast4pni? jego mco powi~kssoaa
b~dzie do 200 Yi /e~ektryasnego/ w okresie 1964-65.
Eozwatane a~ trzy typy reaktoidw: zawiaaina gralitowa
z oeraaiasnyai alemeataai galiwo grai; uklad na aatural-
nym uranie, ohtodsony oink ya metalem, apowalniany D2U
wreasol? reaktor sodowo-gralitowy z oaramioznymi ?laaan-
taai paliwow~ai. a.~,.
Paoillo Power A Light o! Portland, Ore. zakupi2o
14 ail kwadratowyoh na saohdd od Hanlord na term dl?
?lektrowni j+Ldrowej. Lontynuuj? badani? Hall ?konomily
j4drow~ wesp6l s ~aahiagtoa gater Power, Portland Geaa-
ral sleotrio oras 1[ontana Power Coapanies.
Yaoitio Gaa A sleotrio, budaj+}o? jut pllotow~
?lektrowai@@ typo Gs as 3 lAl ?ama proponuj? podosas trze-
oiej tort' Lomisji Sna:gii Atoaowej duty, Howe o typo se-
aktor as wodg pod olialealea. nuoleonioa,j~,~/,24,/`1957/.
Drugi reaktor badawosy $iss~ein~
J.Otaro dyrektor hiazpadskiej gomisji $nergii
J;drowej podal do wiadosofoi, t? sakupiono od Atomioa
International reaktor typo water boiler. 2fualeonios,~,
/2/,81,/1957/?
~' EaaYtor do napsoaieniowani~ sZwnoioi
Na sleoeai? AsO, Yaisar sn inaer? prsapsowadsa
badani? lisyasnyoh i ko:osyjnyoh w~aanoioi siarosann
indu proaleaiot~6:osego, atoaowanago jako rdsania do
reaktora naproaleniowania lywnoioi. suoleonias,l5,/4/,
29,/1957/?
I;teaktor dla wlaaki
Alaskan Diatriot CorpDs o! Bngineers podpisa2o
- s aloo Products kontrakt na budowy raaktoza aooy i oiep-
2a dla instalao~i wojskowyoh. IIbieglego late kcngres
uohwali2 500 tys.J~ na oel? takiago projeYtu. gialkoid
i miajso? Hie zosta2y ujawniona, ale ?podziawana jest,
to b@dzia to saodytikowany, 1,5 ~ APPY za 4 ^ln ~', dla
Bi Delta w 9rodkowej ~llasoa. Iuolaonioa,~,/x/,19,
/157/?
Yeaktor dla Case
AC! Industries sostal wybzaay Arses Case In-
stitute o! Technology dla opraoowania pzoja~ktu raaktoza
o wysokia atrumieniu do prdb intynieryjgyoh ozas innyoh
urs~dsa~i j~drowyoh. Prsesnaosone ?~ one dla prsaays2o-
w? o oantrua j~drowego w Cla~alaod. 1[0o raaktoza typo
IQ~ soata2a odwytssoaa do 15-20 ~ /oiaplna/ pray ?tru-
mieniu 2.101 ; ooeaia kosst oentrua wynieaie 7 aln.jii.
Suolaonios,~,/4/,24 ,957/.
AY? ?toaioa doatasosa Greoji reaktor
Bs{d graoki podpisal s A~1? Atoaios Inc kontrakt
na saprojaktowanie i budowy 1 ![~ raaktosa badawozego
typn basanowego. Bospoos~ole budowy saplanowano na pa~-
dsiaraik, a reaktor as rozpoos{6 prao~ wios 1958 r.
Zostania on sainatalowaq~r w nowya graokia pa~stwowya
laboratoriua ?nergii atoaowej. Znajduj? aid ono na jed-
nya z prsedaieid Atan i sostani? naswana imianiaa Demo-
kryta. Z? strony Graoji kontrakt podpisal admiral A.G.
Spanides, przawodnios~oy greokiaj toaisji Bnargii ?to-
~~~-moazj. w kzdtkim ozasia do ^_-z~riahrCoan. yrzyb~dzi?
ppawns liosba greokioh intyaiardw ?by w laboratoriua
lntynierii j~drowaj AY? otrsyaad odstawowa wykszta2oe -
ni? w taj dsiedsinia. lLualeonios,,~,/2/,81,/1957/?
Heaktory USA dla Japonii i Taiwanu
Xastioghonra jaat w kodoowy^ atadiua rokowarti
s Yitsubiahi Bleotrio Co s Japoaii w sprawi? posooy
~ eohniozaej i os@ioiowya uozestniotwie /1 ale ~/ w budo-
wia reaktora aooy oa wod4 pod oiinieniam. Yitsubiahi
oho? wyprodukowad w kraju Lyle alemantdw ila fast aotli-
we, ? s Weatingha w? iaportowad tylko elsnenty paliwowe,
reSlaktor, koolo2 oliniaaiowy, pr~ty kontrolna, maoha-
nisay stern];oe pr~taai, poapy ohlodsr}oe oras speojalne
materia}y. ~ toku a~ pertraktaoj? ai@@dzy Tokyo Shibaura
a Ganaral Bleotrio, a takte, s sestinghause o aprseda2y
ma}ego raaktoza moot' na wod~ pod oiinieniem - Taiwanowi.
fi uoleoaioa,~,/4/,17,/1957/.
Brasylijski zak2ad moot' jgdrowej
W Biteroi, and satok~ Guanabora kolo 81o d?
Janeiro zoatalo wybran? miejsaa dla 10 1[W alektzowni
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
ores-nom ewer. 2laoleonioa"1 - -
'~' a ,.~,/4 ,1 ,/1957/.
Reaktor do produlroji kobaltu-60 1 pary wodne,~
Iactope Produot^ Ino. z BuiYalo cg3oai2y, to
~rr tym roku rozpcosn; budow~ reaktora_na wrs~o4 wod@,
~produkowa} kob~,lt 60 1_wytworsal park dla przimya2u
;;note i_na iwieole, Yt6ry b~dsie doataroza2 przemyalowaj
'~,lu przynoasenia obdoni? syaku". Zapro~ektowacu,
prsez
~
,
?'=".welter Zinnia General Aualear Sngineeri~ Corp jednoat-
~'sa przyaiei6 roosnie 2 ala.p', Para bgdsie doatyrozana
do 2abryk papiezu i aiasgi d=s ewaej. i toku a+~ rokowa-
aia o doataw~ part' i lolu,lisaoj~ s "pzawie tuzinea"
tir^ na obazaraoh llowaj ~oglii, gdsie jeat?koestowne
2a jedank ujawnioaa oeaa re~,Ytora?.?.Bdsed p~dzie apaojal-
~ti~D4dzie 2adnyoh urs,}dse,S ekepirymentalnyoh, projeYt~
AlioleOnlOa,l~,/4/,17,/1957/. ?
PP1, 1'0000 rasy wl~osoay i wy2~osoay
PPA /Prelivinary Pile ?asembly/ - jedsn s pi@-
aiu re,.kta r dodwiadoz~,luyoh
. n~
praauj~nrnh
Ynoll
_~
m
,?
,
^
~~ ~toeio Yower aboratory
costal wl$ozot~y i wyl~ozoa
,
y
10000 rasy dla oe16w doswiadoz,.layoh. PPS praouje jut
~$ 9 let i a3uty2 jako model prsy projektowaniu_i wykony-
_^~~ oa u^tialaaiea oszaso aoYaaanyoh oh~,rakteryatyk jqd-
?~
rcwyoh i rozk~adem oiep3a wewn$trs rdzeaia reaktoza
doatarazeaiem vrielu danyah o wielko4oi i typie regu~a-
~.~tor6w konisoznyoh do kierowania z6tnyal reaktorasi
?'
i udowodnieniem, to neutrony dredniej pr~dkoboi nie sa-
atgpi~ pr dkioh n:utron6w, aby uruohoalE powielaj;oy
reaktor. ~uoleoaias,l~,/$/,&10,/1957/?
?Baergia j$drowa we ~loazeoh
Dzialalno6d w dziedzinie j~drewej wa llcazeoh
by3a w ubieg3yoh mieai~oaoh bardzo oiywiona: Sarin
dcradoa do apraw przemyslowego wykorzyotaaia energ~i
jgdrowej, powo}aay przes lisle i Yunteoatini R leoie
ub. roku wybral jnt tereay pod o6rodek bsdawosy i yro-
dnkaji isotop6w, gdsie b~dzie sainatalcwagy reaktor
baaenowy o dutej mooy ores term pod elektrownit
jgdrowq o mooy 100-150 ~w mi~dzy )dediolanem i Turynem
prawdopodobnie Chivaaao. bozywidoie, b~dzie one budoxa-
na niezale2ai ? od pierwazego rerJctora badawoze~c, CP-5~
kt6ry ACY buduje dla ~iarodcwego %omitetu Bada~i J~dro-
wyoh w Iapra orbz pierwazago reaYtcra mcay, typo Yankee
o mooy 134 ]d~, ktsry ~eatiaghouse doatarosy me di olaci-
akim zwk3adcm Bdiaonvolta. '
Syoylijekie Zgromadsenie Regionalas nalega na
~~dro~iohzenie plan6w budowy tamtsjazego odrodka badad
Y
Lobo Cuneo na po3udnie cd Turynu znalezicnc ru-
dy :::aaowe i list zwr6ail sib o prawn ioh sbadania.
IIrz~dnik ~eatinghouae o&wiadozyl w Rzymie, 2e
elektrownia Sdiaonvolta b~dzie produkowad energig
elektryoza4 po 52 aill.]c~ih. Paliwem feat 28 8 tony ura-
nu wzbogaoonego do 3,7~.~DTuoleonios,}~,/4/,27,/1957/.
-- 17 reaktor6w AbL
' 8eaktor Cpl, pierwazy reaktor na dwitoie przy
pos~~y kt6rego Barioo~lerni udowodnil motliwoid reali-
zao~i reakoji 2aaouohowej. -
CY= - ziekonatruowacur reaktor CP-1
CP-4 ? - 88E-1
CP-6 - pprojekt reaktosa produkuj~oego Pu w Savannaah
Rimier
CP~7 - EBwR
CP-8 - EBR-2
Cp"9 - aLpR, reaktoz Argonne niakiej aooy dla brnii
CP-1C - projekt reaktora produkuj~}oego itotcpy, nie
? wybudowaar
CP-11 -Argonaut
Cp-12 - 1-rbor
CP?-?'~..-.~ Pot~taa ~lyas" --ree~~or badawczy o wielkio
struoieaiu i X50 1[!i
CP=14 - "Gorgoa Skrzyynie", prawdopodobnie spowalnl~,ny
graSitea, oh}odzony aodeo, reaktor do pr6b
intynieryjnyoh o bardzo xielkim atrumisniu
CP-15 reaktor "azybki-powolny"
CP-16 - reaktor z ukladeti turban gazowyoh o biegu
zamkni~tya
CP-17 - uk~~d wyk~adniczy
Cp-13 do 17 s~ projektami w trakoie bad~d. Iat-
aieje takte w Argonae aerie 2PFi reaktcr6w mooy zerowej.
ZPA I alut
l d
b
d
y
o
a
ania projektu STR /riautiluaa/,
ZPR II--.- Savannah River,
ZPA III- projekt reaktora na pr~dkie neutroc~y,
ZPR IY - prgdki wyk3adniozy,
ZPA Y - pr~dki - powolny,
ZPR YI - pr~dki krytyoznyr
ZPR YII - Tharmel
ZPR {QII - Thud
-~ Argonne cpraoowany jest program THUV - Toz
Uran - Deuter, aby okredlid ohrirskterystyki jadrewe
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
?
~~ :aaktordw as ppaaliwo oasaaioana, ntywaj;a rdaaai6i- wy-
~3 tworsonyoh a kul torowo-uranowyoh. lrowadsoaa a~} aks-
paryaenty wylttadaiasa i wkr6toa.bQdsie dziala2 raaktor
~~ aooy serowaj, s ayfl4 roatapiaaia zdaaaia obaonego ty-
po pkytowego ES~t; psaas rdsafl oa6wionago typo, wtady,
~~~ dy swyk2a woda sootani? saat4Diona prsas ai@tlr~ wode.
,; ~uoleonioa,}~,/4/,24,/957/?-
S oa ui o paliwia j4drowya
T ofrodkn j;drowya Balgii w 1[01 w dniaoh 20-25
E~ snratoa'i 0 Oelaa jago by2a wyalaaa latoraaoji
~~' taohaolo osnnyyoh i
koast6w ~rodnko i ipsilin~raooido aotliwoioi obaitki
~;;. p g j paliwa j~drowago.
/Atoapraxia,~,2 4,/Y957/?
' 1970 =-rokia~ 4aaiaj anargii ,~fdrowaj
avg. fSh.Hinton koaaty aaargii eliktryoanej sa
1 k~/panoe do rokn 1940 lrasta2towa6 a1E b~d4 naattpn-
196 1970 1980 1990
~.~,, elektrowni konwaaojoaalnyoh 0,60 0,67 0,T 0,84
" elaktrowni j4drowyoh ?, r? 0,66 0,47 0,38 0,32
~~ Atoaprazia,~,31~-319,/~95T/.? ~~ ;; ?_
r
Aohaa~ ~j;drown'
T dalaoh 31.7 - B.TI.19x8 wa lranleturoia nod
ri~aaa odbldale ai tsw. wyatawa Aohaaa-pofwi~oona apa-
~~ zatursa oheaioana~, as ktdrej nwsgl4dnioae aoatao4 aa-
Y~ gadaiania j{drown. Orpniaatorea feat Daohaaa, ?zat~r-
tnrt a. Yaia, iT, Poattsoh. /Atoapraria,~,341,/Y957//?
~?; =ont~rano]a o %aoh ter~,#a4roir~roh
T Barwell w dalaeh 20=22 osarwoa br. oQby2a?
si4 kontaraaoja angialako-agar ka+dalo~ s udaia2ea 100
dalagat6w. AtoapraYia,~,343,/~957/?
1957 1954/x9
Zaaada /toay/ 4000 12500 ?
II8A - 'i300 ?5700
Zd~ - 10000
Hodaaja 370 420 ?
Anitsalia - 150 2000
/dtoaprasia,~,343,/19x7f/? - - ?
Trsaola "j;dsowa' 26dd podwodaa IIB~A
T aajn br. ~ Gsoton? Dona. son at 2a ~odowaoa ;:
26dd podwadoa o aaawia "-iYa~a".?Ci~las jaj wyaoai
2400 too, d2ngoid 00 a i asarokoid 7,6 ^. Zaopatraoaa
jaat w reaktor a wod4 pod oidnieniea.-/Atoaprasia,~,
344,/~9xT//?
Pol~ro~ratiosaa osaaosanie urann
(i.J.Ilkira i z.J.Haha opiaali akonomiosa{ aato-
d= or~aaosania urann w zostworaoh prcmiaaiotw6rozyoh
atoaowaa4 w Zak3adaph produkoji plutonu x Hantord /CSC/.
Atoapraxia,g,344,/1957/?
Pa_aa~erykadaka Yoaiaja_Basrgii J~drowaj
Hg. ?toapra ua ~,345,/~957/ as
~J 21 p tw Aaryki p n. i pld. -
Howa boaba atoaowa ZaBa3
zoataQ powo~aaa
Prot.shikawa z Uaixeraytetu w Tokyo podai is
pomiary oatatnioh opad6w promieniotw6rosyoh po wy~iuohu
roayjakiej booby wykasa}y obaono~ia 283~?naptunu a tad-
nyoh clad w uraau. Atompzauia,~,344,/~957/?
Initrali~aki YS8 ~~
? Luoaa Haight ko2o Sydn?yy zoajduja aid w budo-
wie 10 1[T r~aktor do pr6b typo DIDO. Bosi on nasw4
HIlAa - Hig~hh-lluY.Auatralian xaaotor. Budoxa jago so=
ataaie uko~osoai w~1957 r.
Prywatny przaaya~ j~dro~vy w Szwajoarii
i asazwou 1 lipou br. w Szwajoarii powata2y
dwa aowa prsedai~bioratwa sajauj;oa aiQ wykorsyataaiea
anergii j{drowaj a aianowioia: Suiaatom AG w 2Qriohu
i snar ie ~uolia~ra S.A. w Losaania. Atomwtraohatt,~,
Drtiga alaktroxnia isdrowa Bra----
"~~aaaoh poaooy "Atoa dla Pokoju' Brazylia
otrsyaa2a 10 1i! ?lektrowni@ budowaa4 przez :.merioan a.
foreign Powar Co. Davie prywatna titay z Sao Paulo za-
war2y uaowT s 1[aitia Co. /U9A/ o wybudowanie 2;-Li~i
alaktsowai wypoaitoaaj-w Qxa rtaktory s xod~ pod oi~-
aiaaiaa o aooy 12 5a ~ kaidy~ 8lelrtrownia to zoatanie
abudowana w Jurua~sin, 80 ka na saoh6d od Sao Paulo.
Jejj koaat wyniaaia 20 ala. dolar6w. Atomwirtsohatt,~,
~59,/~957/.
Dania budu~a 1178
Dania sawarta naow~ s Ang114 na budow~ 3-Ho
reaktosa w Qirodku j4drowya w RiaB. Jtat aim aagialski
resktor do ballad wterialowyoh Pluto. Zoatania on zbu?
dowany w rokn 1959. /Atoa~xistaohatt,~,25g,/lg?T/~~.
X00 a Yw aloktrowni_,~gdro~~ x .1n 11
! Aaglii w rokn? soataaie oddana do ekaplo-
atiiaji 500 a 1t! alaktrownia kt6raj budow rozpooz~to
.obaonia w Hinkley Point. /A~oexirtsohrrtt,~,25g,/1957//.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
Ska2enia atmoaiery i hydrosi~~
Iaatytut Sizyozny UniNersytetu w ldaiuz wyda~e
Ponadtool~bor~toria wodooi~gdwoHamburga~rBerlina oDorty~
nundu,i in. przyst~pily do systematyozgyoh pomiar6w
hydrosPery. %Atompraxis,~,271,/1957//?
5ympozjum c nap@dzie ~gdrowye
dniaoh 4-6 ozerwoa br. w Hamburgu odbyy2o ai@
eympozjum zorganizowaae przez Studiengesellsohait zur
6~ ?6rderung der gernenergie~erwertung in $ohiiibau uad
Sohiffart e.Y. Obeogyoh by?1w20~9,~~~atdw a NRY, D18v
i innyoh. /Atospraxis,~,?22 , '
Bh~'~gdrowe' w USA
AEC podala, 2e salclady General Eleotsio praou-
;,~ce dla niej w oi~gu oataytaioh 4 let /tj. 11 2 aln.
pr,~oyn /Atomprax~isa~,272M/195?//~Ydnego wypad~cu pray
Dalcze dwi~_50G ~ 1ii~i elektroxnie j~drowe w ?nelii
~ roku 1958 w Blaenau lestiaoog i w Dungeness
rczpooznie ai@ budowa dalazyoh 2-oh elektrowni o moos
500 ? Y1 Yatda. /Atoawirtsohait,2,259,/1957//?
Sorin kuDuje reactor dodwiadoza_~
Soria -~ apbtka fiat i Yonteoatini we Eloszeoh
kupili od AY!' Atomioa /tT$A/ 5 e lIE reaktor dobwipdozal-
ny typu baaenowego. /?tomwi:tsohait,2,259,/1957/?
reaktor dodwiadozalny w Portugalii
Junta ,:a 8c.,,~~?MNualoar kupilN od~,?:iP Ate .=~~?
/US?/ 1 1Gl1 reaktor dcgwiadozalny typo ~baeeno~reEo ~tom?-
wirtaohatt,2,259,/1957/? `"
420 0 ~ elektroraie j$drewa w ZSRR
ZSBbt rozpooz@3a ai@ budoAa noxej elektrowni
j~drowej. Paliwem jest 4C ton uranu naturalnego S 17
ton tlenku uranu ores 23 Cony uranu lekkowzbogaoonego
U~235 do 151? Jest to reaktor z rood od oitnieniem.
w?terialem~;coszulkowym jest oyrkon. ~Atomwirtaohatt,~,
259-260,/1957//.
iyaokotemperaturony reaktor w U$A
Eg. A.~einberg /CRNIti/ od 1954 roku w Oak Ridge
National L?boratory w zamaoh Airorait ~eaotor Sxperimeat
jest ozynny reaktor o tempsraturze 820 C i moos 2,5 IiW.
Paliwem a~ stcpions sole ozterofluorku uraau i iluorku
berylu. Ch~odzenie cdbywa si@ przez pompowanie stopic-
nych acli przez Kynik ciep~a? Ch2cdziwem w cbiegu
drugim jest hel, ` w trzeoim roods. reaktor zawiera
66 kg U-235; mass krytyozna .. 14,9 Yg U-275? /Atomwirt-
aohatt,2,26G,/1957/?
xewktor"oeraaioiny?
?loo Products, Eonstryktor ?PPR~l oglcail pro=
jekt Howe o reoktora wysokoteaperaturowego? P.liwem
w tya res~torze s+~ kulki wsbogwoonego uraau i grafitu
uaiessosoae w rbwnoleg~yoh poniomyoh ruraoh; oh~odzi-
wea - hel. Eyaiennik oiep2a tego reaktor~Cb~doi`nieniu
Hie wyproaukowad pas@ o teaperaturze 500
102 kg/oai. /Atoawirtaohait,~,260,/1957//?
. l~aDromieniowane 'elements ~11xc~e jako
~1- tr6d~o proaieaiowania gases
~ Battelle Yesorial Institute w Ohio /USA/
prseprowadsano seri@ ballad Had zaatoacwaniem napromie-
' niowanlroh element6w paliwowyoh element6w paliwowyoh
jako ir6de2 gaama proaieniowania. Badania to da2y pozy-
tywae wyniki. $zerokie sastoscwanie element6w jako ir6-
deY s jednej atrony apowoduje obniienie sans Cc-EO
s dru iej odpowiedni obnitkt~ koazt6w regeaeraoji pali-
wa. ~to~wlrtsohaft,~,261,/1957//? '
Radi_ ao~ ae otrzymyw_anie benzyay
~ laboratorium badawozy^ ilray Ssso Reaearoh a.
Engineeringo Co. /t131,/ przeprowadzono badania Hall radia-
oy~nya otrsymywaniem benzyoy sod wp2ywea dzia}ania aro-
ma promleniowania nat.naft@? Atomwirtsohait,2,261,~95?//?
IIran w Irgentiyaii ~'
1R~okolicaoh Sierra Chios w prowinoji Santa he,
w Coaodoro Rixadavia w Petagoaii i w Lardyllieraoh
/hendosa, San Juag/ odkryto s2ota uranu na g2@bokodci
800-1000 m. /Atoawirtaohait,~,261,/1957//?
Embargo na for i moaaoyt
Jlustrals.a w`~"p 'wadzila eabargo na wywdz :c~~..
i piaskbw?aooaoytowyoh, kt6r oh sspas oblioza aig na
30 tya.ton. /Atomwirtsohaft,~,261,/1957//?
Ursa w~Rodezji
~'EA /Ang1 odpisa2a z tirmami Rodezji 1G-let-
ni~ umow@ na dostaw@ konoentratu w ilofoi 500 ton U203
rooznie. /Atomwirtsohait,~,261,/~957//?
Program wydawniozy AEC
Plan xydawniosy na okras 195771962 obejmuje 11
dziedzin i 150 posyoji. Prsy opraoowywaniu tyoh pozyoji
autcrzy opieraj4 ai@@ wy2~otnie o aieopublikowane a od-
tajnione reports AIrC, kt ryoh ilofd do kodoa br. wynie-
sie 60GC0 na 2500060 stronaoh. Oto aiekt6re pozyoje,
ktbre ukase;y si@ lab ukat4 ai@ w br.:
?- Corrosion gad wear handbook otor water oooled reaotor
Experimental boiling water reaotor
.~~ aeaotor heat transfer handbook
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
?
- Reaotor oose design manual
- Reaotor safety monograph
- Nuolear radiations is industry sad aoienoe
- 2leutron sad gaw irradiation faoilities
- Puel reprcoesaing handbook
- Treatment and dispoa~l o! high level radioaoti~e
wastes
- Reoo.ery and prooeasiag o! uranium ore
- Produotion o! uranium metal manual
- Puel element Zabrioatioa
- ]tetallurgy o! uraaiu^
- Table o! nnolear oonstanta sad numerioal data
- Reaotor physioa handbook
/Atoms !or Peaoe,,/9/,/1957/?
Termoaublearna eaergia w A aglii
Rg. obwiadosenia J.Cookoroita w Harwell gotowe
jest urzgdzenie 'Zero energy thermcnuolear apparatas"
pozwala~;oy otrsyma6 plasm@s;~ /~95?~/ze miliQna
atopni /Atoms !or Peaoe 1 ?
~aoko temYeraturowy reaktor
i H~araNt~ellQ yd~-ltil? ku mleai oy Dra$u j e i@ sad
~? Piaoiotes~l/,/1957// reaktor?^ 1000 C. ~toma Sor
Nowa metoda rozdtia2u isotop6w uraau 'rte
J.Slepian a tinny ~ieatinghouse opraoowa2 nowq
'?magnetyosao-jonowq' metodq rozdzia}u izotopu uraau.
E niej Yoazt produkoji 1 II-235 wynieaie tylko 8 }~.
~- ~toma !or Peaoe,Q,/2/,/1957//?
' Radiolodzy umiera ~ tat wozef nie3
ig. badad nad imieriein~e 62500 lekarzy w ok-
resie 1930-1954.wynika, t? r diclodzy iyjq o 5,2 lath
krboej. /itoia for Peaoe,Z,~l/,/1957//? ?
? 'Jgdrewa m~,rynarka U9A
;' US Navy prograa preewiduje wybudowanie do roku
1965 19 jednoatek, w tam 6-lotniskowa6w wyposatonyoh
~x. w 8 reaktor6w katdy. Lost jednego lctniskowoa wynieaie
320 min j~. /Atoms Sor Peaoe,Z,/21/,/1957//?
^anergia jgdrowa w Boliwii
Powolano do 2yoia narodowy inatytut badad jqd?
rowyoh, kt6rego zadaniem jest intormaoja kszta2aeaia
Yadr, organizaoja koulerenoji aympozion6w oraz opraoowy-
wanie metod poaznkiwad geologiozayoh i ioh koordynaoja
w zakreaie suzowobw: berylu, kadmu, litu, born, uraau
i oyrYonu. /Atoms for Peaoe,Q,/10/,/1957//?
Energia jgdrowa w =ol_ umbii
Powo2ano iastytut badad j4drowyoh, kt6rego za-
daniem eat kazta2oeaia kadr, w azozeg6lnodoi przeazko-
lenle 2 0 atudentdw medyoyny w zakreale stosowania
- 46 -
izolop6w w xolniotwie i medyoynie oraz prowadzeaia po-
a~cukiwad geologioznyoh. Pl~onowaaa eat budc?wa reaktora
dodwiadozalnego. /Atoms for Peaoe, ,/10/,/1957//?
8aergia jgdrowa na tubie?
to}o Hawany kor~ozy aiq budowq odrodka badad
jgdrowyoh w,posatonego w dedwiadosalny reaktor. =oset
budowy wyaoai okolo 2 min.p'. ii br. rozpoozgla aid budo-
ws elektrowni jgdrowej wypoaatonsj w reaktor ty u Bin
o aooy 40 eYi i 11,5 a ]di. /Atoms !or Paaoe,$,~0/,1957//?
Bnergia j~drow~ w Dominioe
Yolo S~-nto Domingo,na terenie nLle~goym do Uni-
weraytetu 9.D. enajduje ai@ w budowie rsoktor doiwiad=
ozalny i m~~y rwktor energetyozny o mooy 12 lii. /Atom9
!or ?Peaoe,Q,/Y.0/,/`1957//?
USA??sprzedaje U-235
i aatatnioh miesigoaah z~-warto umowy o apzzeda~
~y U+235. U-235
- Holandii 500 ~
?
+ lrano~i 2500 "
/Atomic Energy leaning Houae,~,/25/,2,/1957//?
Lowy reaktor we',lrano ji
I+aboYatorium a.verreaux w Boulogne kupilo od
AGN /USA,/ sa 95 tya.~ re;,ktor typo';.G5--201. Zoatanie on
uruahomiony w korlou bri. L?boratorium H.Derveaux zajmuje
siQ produkoj; uregdzed dla lotniotwa i?telewiz i.
?j,i~bmio Energy- Clearing House,,/~~:',/1957/ .
Aeaktor USA dla i2coh
AYP : ?tomios aprzedal 9ooiet~- xioerohe Impian-
ti Nuoleari s Yediolanu za 490 tya?~ reaktor typo base-
nowego o mooy 1 IR, kt6ri ^oi ~ podwy5azyd do 5 Y1~.
/Atomio Energy Clearing House, ,/~ , , 957//?
GF buduje NT8
General Eleotrio buduje Nuolear Teat Fceaotor,
alu~oy do pomiaru rcckladu neutroad~r, ~rapblozynni]~6w a+cs-
mnataaia neutron6w i innyoh. P~dzie on praoowa2 prey ao-
oy 30 kE. Jest on ohlodeony i modercwany ewyklq wodq;
retlektor wykon~n jest s,E,rafitu. /Atomio nergy Clea-
ring Houaei2,/25/;6,/1957//?
Cera_ mioene elementy palixowe a uraau i taro
Baboook r. f~iloox Co. /USA/ wyprodukona2o pierw-
aze elementy aeramioene, b~dgoe mieazaninq U02 i ThU2.
`Prlementy to DDo uruohomieaiu eery aej produkaji b@dq ea-
atoaowane w Consolidated Edison ~ppozium 8eaotor Projest.
/Atomio Energy Clearing Houae,3,/25/,6,/~957//?
. ;;= .
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
10 L:eV Yr.n de Graaff
~?igh Yeltage Eng.Corp. buduje dla llcrida State
7riversit iC LeY Yan de Graari. /Atomic SnerE,y Clearing
f ~cusa,~,~5/,10,/1957//?
::cv:a elektrov.nie j$dropa w USA
Firma iiordkera States Power Company z kinnoapc-
iis rybudu~e do 1962 elektrowai j~drowq c mooy 66 a Hii
wypcsaicn~ w reaitor typu BGR. ~oszt - 21 min.~. /Atomio
Energy Clearing Houae,~,/28/,2,/1957//?
5UG Y~ elektrcwnia_j~drewa-we-Wloazeoh
?izma YiLrc Bng.Co. /USA/ budujo dla Sooleta
Z:aliano 3ieridicnale Energia :tomioa w pobliiu Rzymu
5C0 i.: elektrowni~ wypooaioa~ w roaktcr z wod$ pod ois-
n!en.em. 2aionazenie budcwy przewidziano na rok 1962.
aoszt - 46,5 min.~.~/~tcmio znerg;~ Clearing House,,
/28/,6./1x,57//?
~~ prcjektowaniu i budowie tej elektroxni bierze udzi~
19 ;C inzynier6w.
Pr,bryka D20 w Indieoh
Piraa Yitrc Eng.Co. /USA/ buduje w Indiaoh nad
egalem fabryk~ wcdy ci~ikie za 45 mlc.p,'. /Atomic
Ecer~;y Clearing $ouae,g,/28/6,/1957//?
:iowe cony :.aC Cc-60
Zrddia mocf: ~' za curie ?
11 25 3
2E - 40 4
pcnaa 40 5
/1,tcmio Enerp,;r Clearing Houae,~,/28/,15,/1957//.
L-235 alb 5razy111
a3C w;;,ozyczyl:. 550 Y.g L'-[35 na 20 lat brazylii
dig re~ktcr6w doGwirdazalnego, do badan materie~owyyah
ezerZetyy cznsgc. /Ltcmic anergy Cloariag Houae,~,/28/,
;,/19:7/x'.
? ;8 yln_cw_rczw6~ raektcrCw_USA
- zsa.ktcr yrclutcuj~cy spujalne c~atriria}y 3 min.p'
- rsbctcr gre:itcwy z Unat.ch3cdzccy gazem
c ~cay t0 a IGi 4C min.,~
- res2LCZ 4o zecyklizacji platy c mcey
li b ~~ 1~ m1A.~
/,ttcmic ~cyrp~ Clearing Houae,~,/28/,23,/195?//?
Projekt rozwoju ener~li 34drowej w IIS~
Diowy proer~ra A8C rozwoju energii j~drowij w IIS:
przewiduje: '
1962 1 mlr..k~
1972 435 ? ?
1977 133 ?
tj. w 1977 251 roduko i enezgii elektryoznej z eketrcw-
ni jgdrowyoh. ~tcmio ~aergy Olearing House,,/26/,1,
/957//?
Reaktor odkrytyozny dla oelbw lotniozyoh
~ YJCA Lenies !light Propulsion Laboratory
w Cleveland jest w budowie reaktor o zerowej ?cay /0,1-
10 wat/; hooogeniozay; rdzed ataaowi wodny roztwbr wy-
soko w~ organ nego Sluorku uranu./otomio Bnezgy Clearing
House, , Z6 ,4,/1957//?
YTR we lranoji
9 lipoa br. uruohomioao we lranoji reaktor EI.-3
w Saolay przeznaozony do badad materialowyoh. /itomic
Energy Clearing House,,/26/,13,/1957//?
Umcwa atomowa?,IISf, _- Peru
!ig tej u9owy USC-w oi~gu 10 lat wybuduje i uru-
ohomi na tsrenie Peru trzy rea'~tcry: diewiadozalny,prc--
tctypow}y! energetyozny i energetyazny oraz doataroz,Y?
800 kg U-235? /1-tomio Energy Clearing House,,,/27/,1,
/1957//?
nglii dla ifryki ~~
Wg dwustroanej umcwy Anglia prr~eszkeli rw ukcw?
abw afrykanskiah i udzieli poaooy przy budowie przemyslu
i energetyki j~drowej, a w szc~'gElno2c/1057//?ej wody.
/Atomio Baergy Clearing Aouse 27/, ,
~ilbkao szklane jako paliwo reaktorbw ?
2~a wydzinle ohemieznym Rensselar Polytechnio
Institute, Troy, 2Qew York opraoowano metod~ prcdukcji
wl6kaa szklanego zawieraj~oego 10-40~ tlenYu ursnu,toru,
lub plutcnu. ~26kno tc jako "elementy" paliwowe ma nast~-
puj$oe wlasaodoi:
? duia powierzohnia odbioru oiepla
? ohemiczna i termiczaa /do lUUGoC/ atabilnodb
lotwo~4d produkoji i regeneraoji
- tanioiQ ^urowo6w.
"Flementy to poswol~ na zbudowanie reaktora do badad
nateria}owyoh o zawarto6oi 450 litr6w D20 /ck.28 tys.J~/
jako mcderatora i oh3odziwa. Reaktor ten b~dzie mia}
atoo 57 ~, oo pozwoli otrzyma6 etruoi~e6 neutronbw rz du
5 y 1014 n/om2aek. /linoleoaioa,j~,/8/,94-98,/1957~/-
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
?
Ura n
lluterenis Gr.bon /protekto'rat iranouaki w Afry-
oe/ od;cryto powains z3oia uranu. ~Sa tersai? Bewarii i
Bpden - ~Qrttsmbsrgie cd;crytc zlcia uranu. !'firma Gswerk-
sohaft Brunhilds F sllwsil buduj? pierwszy zaklad wzbo-
gpot-nia rud; uranowe j w 2~RP o moot' 5000 toc~/rok. ldoo
to wzrodnie do 2C 000 ton/rok. Yoazt za3cladu wynoai
120 tys.,~. /i~:ucleonioa,7,,~,/8/,27,/957//.
65000-tonowy tankowieo ?j~drowy"
~ Anglii plpnuj? ai unieszozeni? napgdu j~dro-
wsgc na budov~pnyoh obsoni? ~wdoh 65000 tonowyoh tankow-
oaoh. /rluoleonioa,~,/8/,27,/1957//.
Calder Hrill dla Holandii ?
~ Holendii plpauje sib budcwg slsktroxni 150
e ldty typu Calder Hall sp 52,6 sln ~. Prowisoryozny ter-
min oddania do skaploataoji -- 1962 r. /riiuoleonioa,~,
/8/,27,/1957//?
2,5 mla. ki w ILarynaro? USA
~,, Wg akwiadozsnia admirals aiokovera pried to-
e miaj~ tongreau as okr~taoh wojeanyoh b~dzi? sainatalo-
e wpnyoh 2, 5 min ki7, z tego 1,,5' min. kli na okr~taoh w ?ka-
ploatpoji 1 1 min. k~ na okrgtaoh?w budo*ie. xg &ioko-
?sra najodpowiedniejatym typem'rsektora ?at reaktor
0 ohlodzsniu gpzowym. /Nuolecnioa;l~,/8/,22,/1957//?
nlementy OeraIDlotne v
~ Pu-Z40
;Z'/b Pu
~
45
2
41,5
5
38
8
34,5
8~6/i~ i@oej
uoleonioa,l , 8 ,20,/1957//.
30
Zaklad regensraoji ptil.iwa w J.8.29.S.B.
7l Jener znajduje sib w budowie zpYlad pilotu;;~-
oy do regsneraoji paliwa o moot' 3 ton/rok; moc to wsro-
i nie w aaattt,,pnyoh lataoh do 10 toq/rok.Lpk~ad ten ohs-
miozn~ metod~ b~dzie przerabial elementy uranowe ppo np-
promieniowaniu ich do 200 L'i'D oiep~a/tong uranu. 8oazul~
I~ ki alumiaiows uauwp aid meohanioznie. Uran rczpuazoza
sib w kwaais asotowym. Do ?ketrakoji uranu i plutcnu
uiywa stiQ 20f" zoztworu TBP. /atomios,$,/9/,333-5,/1957//?
D1owy odrodek stoeowania izotcp$w w Anglii
A8-'plpnujerw Grov Airfield kolc T/pata a budo-
w~ o$rodka rzem~rslowego ::aetosowania izotopdw g/Atomios,
$,/9/,368 ,957//?
-iT8_w Danii
Firma angielska Head ~lrightcon Processes doatpr-
ozy dudekiemu osrcdkowi j~drowemu w Ria reaktor do ba-
dari materialowyoh typu Pluto. /Atomica,Q,/9/,369,/1557//?
Pyrometalurgiozn~i regeneraojn~pallwa
Opraoowano w i~rd~'`l~timio Powsr Developpment
Aaaooiatea /`USA/ pyrometplurgiozn~ mstod~ regensraoji
puLiwa o wzbo~;posniu 20-27 ~ w izotop U-235? Pomimo to
b~dzie epalane w ezybkim reaktorze powielaj~oym Enrico
Termi. Roozay przer6b wynieais 18 ton ppliwa. 8oazt ia-
westyoji 3,277 min ~; tj. 188 p'/k U; a kopsty roozne
eks~loataoji 1,42? min.,9', tj. 79 ~/kg U. /uuclecnics,~,
/8/,5660,/1957//.
lrakcjonot~bnp krys_tr~lizpo~a ~ako metoda
regensrao~i ap liwa
Napromioniowane paliwo rczpuazoza aid w oynku
w tsmp.700oC, oziebip do 500cC, w ktbre~ to temperptu-
rz? naat~pujs krystalizaoja UZng. Bryaz ply cda~oza sib,
a uran wyodr~bnia aid przez o rzani? ULnq do temperatu-
zy 945?C. /Nuoleonioa,~,/8/,~2--63,/195?/i ?
~ Anglii opraoowujs ei4 teohnologi~ produkoji
cerpmicznych slement6w paliwowyoh z U02 koszulkowanyoh
barglacci, oo puzwoll podniedd temperature reaktoYuw
pu Calder Hall do 400=600oC. /rluoleonioa,l~,/8/,26 ~
/1957//? _':
Blektrowni? j~drows dla hydroelsktrowni?
Anglia plpnuje budow~ trzsoh elcktrowai kcastem
E8 mla. ~ Had rQelr$ Awe. BlektroKnie is w Hoot' i w dwig-
ta b d~ pompcwaly wod do sbiornika na wyaokof ai 390
oetr~w. /'auoleonios,l~,/8/,27,/1957//.
1G0 ton U-235 dla 'Pckoju"
Prezydent sinaenhower przekpza~ dla oel$w poko--
jowyoh 100 ton uranu - 235 o wartogoi 1 7 mld.dolar6w.
Z tsj ilodoi 50 ton przeznaozonyoh jsat~dla USA a 50
ton na ?ksport. Ilo~d to pozwala na rcozn{ ekapfoataoj@
oko2o 2000 reaktordw. /~iuolsoniea,}~,/8/,19,/195?//.
~1ows oegy plutonu - 239
~g ASC na okras 1.II.57 - 30.YI.62 uatalono
naat~puj+~o? oeny plutonu w zaletnoiai od zawarto6oi
plutonu - 240
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
265 resktor6rr w 1968_ w USA
fii~- Czynn~ x budo? Ii Droi,~k-
osynne wig aie
podkrytyozne 1
n s~rnr?i moOv
. wojs~coixe 2 5
6. produku~~oe
pluton
7. ?norgetyozne
rr USA
13
1
36
20
10
6
1
12
19
t dla zagrenioy ?'.
,,, a
{':' wg. itomio Induotrial lcruo, 15 ?k~rieoieti 1957?
?
"3iuro eino~ocxi!:a 3z~du
do s_rar: sy::orz;~stanfa'
energii ~~drore~
- 50X1-HUM~~~~
1 ~ 5 7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
~ i~ ]. S t i e ~; C
?
rols:~i :~onitor ~iczni'ro:r,~ 1.~ - 7E ?
O~e:~^ stc.:~a bnd^ j~~_^o::;cji ;~ ~aisce ~rre2?
Zac~:~d ................. ......................
0 erLer~~i jacro:;c j :7 .~z:7ec ~ i .. .............. .
0 E: ~r0ii jctdrocrcj :7e ~r?'OSLG-Ch ? .............. .
0 enerUii ~~dro::ci :: Ja.~~rii .. ...............
. ?
'L~r~ ~c cr_er~,i i a1 cmo~; c j ...................... .
~aeri:.?;.~'~a j~dre:7a ............................
~uro:7cc ato~o::e ...............................
~:Zoal:tory ....................... ..............
rnlir.o i ;1EL'eriu=;' rEa::torot7e .................
::roni?.a ....................................... j0-
POiSnI L.JIiIT03 LICZIZIKO'NY ~L-56
Z~kl.dy aprz4tu Instalacyjnego A-4 w Bydgoszczy
przystgpily do produkcji przeno~nego monitors liczniko-
?r,ego typo ;d,,-56 .,rzystosowanego do wykrywania i orien-
?acpjnego poc~iaru dozy promienio?:rania beta i gamma.
Zakres pomiaru promienioNania ~i~odpov:icda nast~;pujg-
cej tabeli
Po3oienie----lemma^Pr~ Bela promieniowa~ie ------
przelgcznika mieniowania roz adv [,fin-cm ~_
L_P
/Podzakres /~/godz/ _--- B1------------~?-------
1 0,05-0,4 - 150-2000 -
2 0 3 -20,___1500-100000 70.000-1000.000
Przyrzgd pracuje z licznikiem Geigera-iil1111era
typu Sts-5. Skclowanie przyrzgdu przeprowadza sib przy
pomocy kobaltowego wzgl~dnie rado:vego zr6d3a promienio-
wenia.
Zcsilanie bateryjne
2 oggniwa typo "2S" i jedna bateria
"P-80-0,15"
Pobbr prgdu:
lnoda - nie wince j nib 6 uu1
iarzenie nie wi~:ce~ nip 200 m:1
Jeden komplet zasilania zabezpiecza nieprzerwa-
nq prects monitors w czasie nie mniejszym niz 50 godzin.
Sluchawki umo~li?siajq akustyczng sygnalizacjy~ impuls6w
z li.cznika Geigera-;vltillera.
i~onstrukcja przyrzgdu:
Llonitor sklada sib z 3 zasadniczych cz~~ci: pulpitu po-
miaroweggo; Bondy z liczniki'~~id i preparatem kontrol-
nym Co-60; sluchaweK.
71 czasie praey pulpit po}gczoryy jest z sonQg,
kablem dl~ugosci okolo 1 metre.
;Y.y miary przyrzgdu:
Bonds - dlugos~ci - 1.000 mm
;~rednica - 35 mm
pulpit 260 mm x 115 mm x 175 ~?
Cigar przyrzgdu maksy m. 5 kg.
it ormalne vrarunki pracy: 1
- Na~iticia ~arzenia - 1 V ~ 0,05 V
Napi~cie anodowe _ 42 V ~ 2 V
Temperature otoczenia - .~20oC ~ 10?C
ti'ilgotno:4~ +:zgl dna - 65~ - 10~ ~
Cilnienie atmos~er. - 750 mm sl.rt - 30mm e3.
Blgd pomiaru w normalnych warunkach pracy nie
przekracza '~ 5~6. Jednak2e dla v:i~kszofici lamp bYgd nie
przekracza i 3~h?
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release
r ~ y i1--./~ T H~ ~'
OCE~STA~FJ 3.4DA~?. .J?lt.'~: ~' ~ -. _ O.,S..s
Cz@SC` Ii: :Jucieon~c , Aril 195"
-., ~,., ~
~L Z;CHD~;~;
nA~Ant4 M ~L16dLiP.ie e:~ergii j~drowej s$ dla F
zass~lzupe3aie`notir~,v3ard2o-'star, poniewaz~?~.:aria Sk3:o'=
iki'
et~?
dowska-curie ':yla w pewnym sensie pierwszym pracown
w tee daiedziaie, nowt zas por_iewai do~iero od 1355 ro~sg~
zosta3: podgy@ty po~pieszny rozw6j badari nad energi~ ato,~,y'#~
xF.. _.
c?s An 1a-,4 r_ !;adania jgdrowe i zastosowania ~~
wy o znaczeniu paristwowym. ~ samej rzeczy Andrzej Soltan~
stworzyl w Instytucie rizyki Doswiadczalnej zespbl badaii._ ~~
rzed ~vojnq po~~~
rzon
t
l
y p
wo
s
jgdrowycli" Instytut ten zosta
icierownictwem Stefana Pieriicowskiego. Jego powojenna pra-
ki~~!
:~
t
t
'i
zy
;
u
u I~
ca zostala wzmocniona przez styyorzenle Insty
_ r_ o.., a ., a r..a?~:,iy
~
y
a
~
-
--~
.,,.
...,...
..
- ---
-
Teoreryczne~, you aivr~...
ciecha Rubinowicza, Y7 1953. r ? stworzono Insty tnt +izylti
-
roisx~d~ t~nauvusii ,.~~... .. -~- ----.
stal, przez ISariana Danysza i Jerzego Pniewskiego - no~?~
typ wzbudzenia j~dra - zwi$zany hyperon. :~~:i:~?~
Tym nie mnie j , panowalo przelaonanie ~e Polska`~~'~'~-y
nie jest wystarczaj~c^ przygotowana do rozwijania tak.~-'~",~
ambitnych zamierze~i, ~a inne zadania, takie jak uprze-,~~
o czasu?~
t
~ d
eg
o
myslowienie, s~ znacznie pilniejsze. A
lerator typu Greinacnera w warszawic,, ~+aJ9"7 ~ ??~~? ? +~.R;-
od kierownictwem Bronislawa ?urasa ;.?y~?
4
r, p
14 195
podj@to wst~pne prace nad budowa polskiego reaktora na';,~'~t
.X
~:37;'?
?
PRACE BAD6~7CZE 17 HAR~LL. Frowadzi si@ obecnie
w Hernell pr6by z nest@pujgcymi reaktorami; reaktor .-
_ ulepszonego typo Calder Hall, reaktor sodowo rafitowy,
~- jednorodny reaktor g
~~_ z wod Powielajgcy xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
~ jako moderatorem, reaktor z ciek}ym paliwem
metalicznym /uran rozpuszczony w bizmucie/, reaktor
~` powielajgcy pr@dki z ciek}q m plutonem, reaktor do nap@du
}odzi podwodnej, dwa ma}e projekty reaktor6w moc re
~- ,tor ch}odzoay gazem i pracuj~oy przy bardzo y' ~
temperaturze, reaktor ti'Pysokiej
typo Calder Hall i reaktor wodn~y
~~ pod-cidnieniem na uraaie wzbogecoaym /A tomkeraenergie,
!,~ ~ ? x,158, /1957// ?
-~v....L ruivt~'r nxr?rzCZNY. Pierwszy reaktor
~;'; brytyjski na D 0 - Dido osi
~,,, -7.7~I,1956 r. P~ ' $~} punkt krytyczny
zy p~~ne j moot' 10 Ln9 ciep}a, j ego strumieri
~~.r~.,?~neutroa6w wynosi 10 co pozwoli na prac and
~;~;,:~?badeaiami materia}o wykonywanie
~w kanad wymi kt6re doted prowadzono tylko
E:~~'-~. yjskim NRY. W Di~o stosuje si@ wysokowzbogacone
!?~;=?paliwo uranowe /Nucleonics,l4,/12/,811./1956/.
i,": ;
~??~~ ~~a~~vnr r+~eto vl HARS7ELL. W Harwell
'`kiej~moc9.uUrutkhnmonwTywreaktor^badawczy, NERO o _}liewiel-
~`tito m. '' ~~"'"' ?~r"~ reaxzorow o moderatorze gra-
:r. wi+ /4tomkernener~ie, x,158,/1957//. '
'~ KONTROLA PRF.Tnw peTT~nnrrrnv ~,. ,..-...._ __.__
~~y',Oalderyiiall~odby}ae1si@nw611stoindzieh1956 r~rBy}e tow??Y`4
?~~rpierwsza z cyklu przepisowych kontroli w ezasie 6-mie--
~~:'?`ii@cznego okresu
~;t~~w Calder Hall. G}6waym gelemebapk}orsprawdzenieazachowania
~~isi@ najni~sze
go z 6 elemeat6w
yx~t- paliwowych w ka~dym kanale,
,~~idy~ element taki masi~~zywa6 obci$~enie pozostal,,~ ~?
F->~pi@cioma spoczywa~~cym~ na nim elementami. Oczekuje si@,
l~~ae kontrola to pozwoli as ulepszenie projektu rdzenia.
C,'~~Zontrola to wymaga wt'}gczenia reaktora na czas od p6}
''~~do kilku dni
~,~~`?~do wania P?niewa~ urz~dzeaie do za}ador~ywania i wy-
~,;,., Wt' pr@t6w nia jest ca}kowicie zautomatyzowano,
~;,~aast@pno zak}ady typo Calder Hall, b@dq mialy ca}kowicie
~
~automatyczne urz
d
i
.
g
zen
e do tego celu, i tego rod2aju kon~.
~'"~-~./12%iRll~/14~%aga}y ~}$czaaia reaktora ./Nucleonics
.,,,. .
E:'~' BADANIA Id$D REAKTORE:u ENER
~
GETYCZNYtei Z MODER4TOREBI
~,sD`
0 W IS.S. Badania nad technologiczn~ i ekonomicznq
,~_p~zydatnosci$ reaktor6w eaer
et
g
ycznych z ci@~k~ wod jako
~i?aoderatorem przepronadzone zostanq dla .AEC W E.I. Du Font
~.,,.de Nemours & Co. B@dq one
prowadzone w ramach istaiejq-
;'eego knntraktu na eksploatacjg zak}ado AEC w Savannah River,
?~='gdzie Du Font zaprojektowa}, zbudowa} i eksploatuje obec-
r:=`inie pi@E reaktor6w do nTnA?tr..i, .,,..~__
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
?
i chlodzoa ch D C. ~Mdania ~?otyczyd b@dq pro jektowania ~~'~"'"'-
i rozwoju yoraz2zrr'cl szcze~dlnq uwag@ as u~ycie natural=,;~-~ '.
sego uranu jako pali::a, ale jak stwierdza AEC, "nie stn-:~,
aowiq zlecenia" as budo:~c; reaktora energetycznego. Du Font?
zapewnia3 kilkakrotnie, 2c jcd>n!e jego zaiateresowaaia
energiq atomowq, oprdcz kierowania zakladem Savannah River,~~~=
dla AEC dotyczq procesdw radiacy jaych w tworzywach i the-..:~=
mikaliach. Yiektdrzy eksperci amerykatiscy ?- ~gcznle z ~ ?; ; ~
Ralterem Ziaaem - wezwali do u~ycia reaktora na ci@2kri rte:
wod@ w Savannah do Yrodukcji eaergii :liektdrzy statys- ~~~
tycy rozpatrujq badania Du Ponta jako dziesigtq koacepcj@ ..;
reaktora AEC; jec:enastym, ktdry badaao przez pewien czas =-
w Oak Ridge, o ktdrym jedaak AEC nie wypowiada si@, jest
reaktor stosujgcy jako paliwo - stopione sole./Nucleonics,.Y~,;;
14,/12/,85,/1956/? ;;:
B,'INIATUROTit ItEAKTOR DLA CELOFI DYDAKT'ICZNYCH?
Firma "Atomics International, Inc" przedstawila teal,
/55 tys? ~ / miniaturowy reaktor, ktdry w szczegdlnodci
nadaje si@ dla celdw dydaktycznych as wy~szych uczel-
niach i dla laboratoridw przemys~owych i medycznych.
duje si@ w tanku o drednicy i pyso-
kt
or znaj
Caly rea
kodci xz@du 2 4 m. *,:o~na go zainstalowaE w istniejgcych ``: ~
jug laborator~ach, Rdze~i reaktora sklada si@ ze zbior- i
Lika ze stall nierdzewnej o drednicy 30,5 cm. Zawiera on ,~~
roztwdr wodny wzbogaconego siarczanu uranylu /ok.15 litrdw/
Plaszcz z olowiu o grubodci 15,24 cm otacza rdze~i. Z ko- .:~
lei wypeiniony zwyklq wodq tank o drednicy 2,4 m, otacza ?~'
plaszcz. 1,1oc reaktora wynosi 5 watdw. /Atomkernenergie,
2,119,/1957/? ~ _
REAKTOR i7 A,1?N ARBOK. PJa IIni:~ersytecie :.:ichigna
zostal uruchomioay w kozicu grudnia 1956 r. reaktor
typ basenowy na 1 IJFI, zbudowany jako dar Fundacji r^orda.
Jest to trzeci w 'JSA na~~i~ a ~zy reaktor uniwersptecki.
Basen zawierajgcy 156 tys. litrdw Brody posiada dciany
o grubodci 2 m. 2,7 kg J-235 w 23 elementach typo i't'TR
tworzy rdze~i, znajdujgcy si@ 6,3 m. pod wodq i otoczoay
X2,5 tonami reilektora grafitowego; strumieri mnksymalay
wynosi 1p13 neutrondw/cm2/sek? Z reaktorem tym zwigzana
jest Phoenix I:emorial Laboratory zajmujgce si@ chemiq
radiacyjnq. Budowa tego laboratorium i jego wyposa~enia
kosztowa~a 2 min ~. /iducleonics,l4,/12/,87,/1956/?
REAKTOR ARJ10'JR Z?`J05 FRAC'JJE. Problemy powsta~e
wskutek niew~adciwego dzia}ania systemu rekombinacji
gazu w reaktorze Armour Research Foundation, zosta~y
usual@te przez Atomics International - budowniczego
tego 50 ki7 reaktora na wrzgcq wod@. Aeaktor, ktdry po
raz pierwszy rozpoczgl prac@ w ub'_eglym roku w lecie,
pracuje zaowu, gdy~ A.I. rozwigzal spraw@ przez przesu-
nigcie wejdciowych przewoddw tlenowego "przedauchiwacza"
usuwajgcego woddr i tlen /produkty rozk~adu wodq w rdzeniu/
~'do~rekombiaatora~ Przed przer??2eaiem przeAOddw gazowych
~;?ti`priy poziomach eaergetycznych 3 do 5 k i obserwowano male
'-'4d8tOnaCjB po:vsta3e wskutek obecnodci nierozoie$czoaego
ri_~''`?,~,'VfGQAT1 1 tlen~a nad roztworem rdzenio:rya,/^Jucleonics,~,
r~/1/~RB,/1957//?
p:~.,;=.:~:~;:~~; ' 3(JDC;,A E3R-2. Firma H.K. 9ergusan Co w Cleveland
~--?
=~;;rzaprojektnje dla Argonne tlational Laboratory rugi o-
dWladczalny reaktor mno3.ricy tj. pigtq i ostatniq jed-
:,.?..
aa~nastk@ w pi@cioletnim planie budowy reaktordw AEC.
~,~Szybki reaktor mnoz~gcy na 20 1:Ti7 zostanie zbudowaay
G~14p%12/,R7a/1956/%,~EC w Idaho, kolo EBR-1~/iJucleonics,
f'"~,-.
r~ ~'-~`'?'" PO?iOL?JO-SZYBKI REAI:TOR". Rewolucp jay pro jekt
watelony zosta3 w ~ycie w ne.~nowszym reaktorze zerowo-
:?~.e~}ergetycznym ZPR-5 uruchomionym w Argonne. ZBR-5 -
rs=:~=nretiktor w reaktorza" sk3ada si@ ze stalowego zbiornika
~`iI`s.~mr w ktdre6o wn@~rzu znajduje si@ 0,6 m rdze~i /szybki/
;!~'=i~o~ony z 49 zespo26w paliwowych wzbogaconych w J-235;
~~taCZa go sakaja normalnych 1 wzbogaconych elementdw
W:i~paTi`wovryoh zanurzonych w wodzie. Oba rdzenie reagujq
-+-1aiiduchowo. Projekt choe wykorzystaE najcenniejsze
~la`ddiwodci zard:vno szybkiego jak i termicznego reaktora
?.? , ,
?..~,~i~zpieczeristwo i latwodd kontroli tego ostatniego
,~,~aY~17:ppsze w}asnodci jqd owe pier~rszego. Polgczenie dwdch
~,rNa~?atiemdw umo~liwi badaula nad fizykq sxxxaxx szybkich
~rrvaktordw bez k}opotdw z ich kontrolq. /Nucleonics,l4,
A7,/1956//.,
~: r:.,.
~>
~~~~, NOS:'Y iJK1AD ?SR':TYCZN'I R LOS ALAbICS.. Z doaiesie$
~~?;_Los_~Alamo~ S:?.ientitic Laboratory wynika, ~e posiada ono
,io~?aajmniej 10 ukladdw do dodwiadczeri Y.rytycznych?
sa~~npwszy -? "I?ydro" rd~ni .._@ ~'?~!r!~lch, nisko-energetycz-
~~O'~.r,,chlodzoaych powietrzem urzgdzeri, tym, ~e jest chlo-
i
+
~,~~dzenie to u~ywane jest jako intensywne ~rddlo neutrondw
omac energ o 3 ,
*zy poz
aQay,. Wodq i mo2e pracowaE ~
~sj~,to tak2e pierrisze w LA~Z; urzgdzenie przenodne, ktdre
~,~byd utyw~ne tak2e na zewngtrz budynku /unika si@
arias efektu rozpraszania na ataczajgcych dcianach/,
urzgdzenia, wymieaione po raz pierwszy sg asst@pu-
Iy:..."HoneyCCmb ?', "Planets", "Script o'' i "Little Ev'at',
o.trzy byl'j wymienioae uprzednio; ''Jezebels', "Godiva"
:~;"Topsy" ~stataio pozbawiona plaszcza. /PJucleonics,
~?f-,88,/1957//.
ierzpd kosztem 8:5 min ~ seri@ Boras o dodwiadczal-
eaktordw na wrzgcq wod@? ido:~e urzgdzenie: ktdre
~ a6,si@ b@dzie Arbor ed "Argonne bailing reactor"
~~anie zbudcwaae w odrodku badawczym Idahot i b@dzie
i; moc 200 Iu?FJ cieplnyah. i7~ pordwnaniu z 3 ItIi7 Borax 3
~IS~7 /5 I9.? elektrycznych/ EBTrR w Argonne. Jednak~e
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 ? 44
Arbor nie b@daie rrytwarzal elek'rycznodci. ;,rbor bgdzie
sk??adal sie z rdzenia, zbiornika ci?nienionego, skrap-
laczy paryr rry mienaikdw ciepla, pomp, zerrordw i urzq-
dzeYi pomocniczych. AJ1L b@dzie odpowiedzialne za koncep-
ayjny projekt calego urz4dzeaia i szczegdloti~y projekt
rdzenia, urz$dzeri kontrolnyeh i wyposa~enia. Arbor ma
byd gotowy z ko~icem 1959 roku. Gldr~aym celem jest ba-
danie wplyv~u rd~aych parametrdw na stabilnogd i gesto~d
mocy reaktora. B@dzie si@ badad zmiany cisnienia, pr@d-
kesci cyrkulacji i przechlodzenie przy wyjaciu? 3@dzie
si@ take badeai rd2ae kombinacje cykli; pofiredniego,
bezposredniego i podwdjnego oraz rd~ne metody kontroli
zardwno takie jak w EB~9R jak 1 lane schematy. /Vucleonics
1~~ 1
S.R.E: NIE&'AZ GOT0~7?. Ukoxiczono niemal budow@
dodwiadczalnego reaktora chlodzonego sodem, budowanego
przez Atomics International /NAA/ dla AEC; w gdrach
Santa Susana, okolo 30 mil na polaocny-wschdd od Los
Angeles, Sontheru CaliSornia Edison instaluje generato-
ry do wykorzystania part' z 7,5 ?~i7J~owego reaktora. Aeaktor
umieszczony jest pod ziemi~ w drodku wielkiej szopy, w
ktdrej mieszozq si@ rdr~nie~'pomieszczenia kontrolne,
urzgdzenia do maaipuloxania paliwem itd. Podobnie jak
iane dwa z pi@ciu reaktordw, obj@tych 5~letnim progra-
mem AEC - a miano~vici EB{7R w prgoaae i HRT w Oak~Rl9ge~
- SP.F rozpocznie prac@ pd~nq zimq lub wczesn$ wiosnq;
?i78 w Shippingport uruchomiony b dzie lateen 7.957 r.
/wg 1lucleonics,l4,/11/,R6,/1956/~.
FIIE~A DO A?hTIAN't PALIi7A. General Electric zadecy-
dowala, ~e ~'zasilaaie paliwem Stacji Drezdexiskiej jest
najbezFieczniejszq 1 najpewniejsz4 metoda~~ i w zwi~zku
z tym bu'a~ u e obecnie specjalne prdbne urzgdzen?' w Saa
Jose, celom sprawdzenia procedury i wyposa~enia do rry mia-
ny paliwa x 180 IJSP elektrowai jgdrowe j , budowane j .kolo
Chicago dla Commonwealth Edison. .7 stalowej wie~y o rry-
sokcdci 26 m. 2aajdowad si@ b@dzie niespawany 14 toao;zy
stalowy zbiornik o wysokodci 17 m. i dredaicy 2,5 m,
b@dgcy modelem zbiornika cia`nieniorrego du~ego reaktora
na wrz~e~ wod@. I:!odel rdzenia umieszczoay b@dzie na daie
zbiornika wype~nionego wod~, a technicy pracowad b@dq
as platformie gonad nim, wsuwaj~c i wyjmuj~c d~ugimi
hakami zest@pcze pr@ty paliwowe. Podziemna komora TP
umo~liwi dledzenie ich pracy z bliska, przewidziaao take
peryskopp. /Nucleonics,l4,/12/,R7,/1g56//.
REAKTOR J~ARZJJARKI TiOJE:V:J^cJ USA. rJaval Research
Laboratory w ;7aszyngtonie, po otrzymaaiu zgody od AEC
uruchomiono swdj reaktor basenowy. Dosr;iadczenia krytyczae
xxxxxxxxYxYx trrra3.y do korica grudaia 1956 r. po czym
?reaktox pracowal przy mocy 100 k.7. Reaktor ten planowany
is budonany gponad 3 late kosztu'e podobnie jak Ana Arbor
- milioa dolardt;; podobnie te~, jest oa zaopatrzony
w dine pomieszczenie z komorami gor4cymi. Jak przewidy-
wano 3,4 kg :J-235 stanorri aas@ krytyczn~ dla chlodnego,
czystego rdzeniaoreflektorze wodnym. Siedem kaaaldw
i kolumna termizu~gca zna~dujq si@ w jednym z ko~icdw
basenu podobnie jak i ~~system krdlikdw~~ dla krdtko
~yj~cych izotopdw. Reaktor ten ma slu~yd 14 naukorrym
dzialom :dBL i kursor~i in~+nier3i reaktorowe j w NRL.
/i~Jucleonics,l4 12/,87,/1956//.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 TALI.-i0 I :?:4TI.'RL1I.': 3:.h: t0 C.+3:.'
uranv:ry~u ~ u.J:. ~raa..........~,., ~-- -- -
Chemical and Dye Corp. Propozycja Allied, podajgca nitliF
szq cenq, obejmie dostax@ bardzo czystego JF6 w ilod-'~:y
cinch rdwnowa2try ch 5.000 ton U 0 rocznie. Ze wzgl@du~.k
na tajemaic@ okrywaj=tc.1 liczby3c~ara'cteryzu~gce produg-;~?~
~
rnald i w St
F
^-
Y
e
cj@ istniejgcych jut zaY.}addw uranu a
Louis, trudno jest oconiG-wielkodd tych za}o~e~i; w AE~"f,yu`
__~_ ti...-ate.. A~,3v nnnnram
migqnie przewidujo sie na kwietnia 1959 r. Oprdcz fabrq..~'"
a Feraeld pro~.a~'zonej dla nEC przez *~ational Lead Co. '.~i'~i
oraz fabryki ti?~ St? Louis, kierowanej przez i'allinckro~t;;;~;rej
Ohemical ?orks, w najbli~szym czasie ma zaczgd produ~cc~~~
budowana kosztem 33 min. dolardw fabryka w ?;olden 3pring,~,~:
oleo}o St. Louis, rdwaie~ pod kierownictwem I.:allinckrodta:;~_t
Jednak nszystkie to fabryki zosta}y zbudomane za pieniq='r
dze paiistwoRe i sq w}asnogci$ rzgdu. Zgodnie z polityk~~;.^-~~
AEC - zachgcania przemys}u pryrratnego do [e-mail] udzia'-~,~
}u w programie jgdrowym, noery zak}ad l,llied b@dzie pierw;,;
szym oa~rodkiem produkcji uranu ca}kowicie prywatnym. ,?
allied stosowad b@dzie norry proces omijajgcy jeden sto-`'`.~j
pieri oczy~szczenia, istotny ~+ procesie stosowanya w fabry~~..
leach AEC. Zamiast tego, konieczne oczyszczenie osiggnie
siQ/przo7~ dostglacj@ ^zesciofluorku uranu. /:Iucleonics, ,Y
14, 12/,8 c^, /1956/? ?r~
NOmA FA38YI:A KOiJC^.:iT?tnTTJ URAPFJ i7 U?S. AEC upOwa'A=:.-?--"
ni}a firm@ Lucky i?;c Uranium Co. z Salt Lake City, do budo-:?:.'
~ry kosztem 7 min? dolardw fabryki do produkc ji uraT c,bn} ?;4
obszarze Gas Hill w okrQgu Fremont-'~yoming. Lucky y T?
idolnodci przerdbczeju750rdool000wtonorudy?dzie nie ma ~~j
zostad ukosiczon$ w ciggu jedne o roku. prandopodobnie naj-~~
wi@kszp aparat do wzbogacania ~kolumna jonowymienna/ zostci-
nie zaprojektowany i zbudo~+any przez Utah Construction Co;;;~
ktdra ostatnio zyska}a udzia}y /dwie trzecie/ ~ Lucky :4c.~?~,
:?Iucleonics, 14,/12/,8 3,/1956/?
.~~i
ODZYSKI^A:7IE UEAIrJ ZE SZLAKI ??'gF AEC zapropo- ?=~
nowa}e przemys}owi prycratnemu odzyslciwani~?1-SSA /wagowych/?.:~f
w fabrykach ?~
uranu ze szkali fluorku magnezu,rytrrarzanej
paliwa, w czasie redukcji '3F do aetalu? Oferta przewi-
dujo sprzeda~ 4000 ton rocza`~e szlaki uraaowo-fluorkowej
z fabryk AEC; przerdbk@ w zak}adach pryaatnych w celu
odzyskania 40-200 ton uranu zawartepo w szlace i odkupie-
AEC n jednej z postaci dogodaych do dalszego
nis go przez
u~ycia w zak}adach nEC. "agnez i fluor pozostaaa}yby
w}asnosciq kontrahenta. Oferta przewidzje 5-letai kontrakt,?~
z tym, ~e poczgtek przerdbki rozpocznio si@ n o}:resie
-
1 tlyiau i7J~ .y r--~-
- -
_, 75 __?ir,:l; ter~.in z,}oszenia propozycji mija 1 krietnia
czasie AEC orgsnizorra}a rr dniach 6-7
d
i
zy
t
~??:.-?1a57 r. ? m
grudnia 1356 r. w St. Louis, tajnq konferercj@ na ~emat
_ __r. ~__~...,,.~.,.,..~, ~ptRm zavoznaaia przemys}u z
techaologi~ przerobu 9Zlausl ? ly7e ruuy a wav..c...?. r~ w --
. ,_. _. ,,....e,.~c~.~p nheimuia }ugowaaie alkaliczae, strgcanie
~: ~ i pra2eaie z kwasem siarkoRym. Nucleonics,l4,/12/,8?_,
~,.~~~
~?? , ~ FIALCI,RY.A DO FROD'JKCJI PRETOt7 PALI~OI+'fCII. Stanat
ki do produkcji elemen-
l
car
'~= Elills wystawi} na sprzeda~ wa
~'??'t paliwowych z plutonu i innych materia}dw -uranu,
?~ ~=?'cyrkonu, berylu, tore. i~alcarka to jest en}kowieie zdal-
~., @ nwie
-~,~_:aie kiero~ana i znajduje si@ w pudle r kawicorry m.
~K,;-~;takie - j ednostki zosta}y dostarczone do ;.t7L i zmontonane
~-:;pod prze~roczystym vryciggiem /z polimeru alylowe6o CR-39/,
~?~' `>.tsype}nionym helem przy 0,5 do - 1,5 atm; to walcarki
e~a~?:.;'miQdzy inaymi bQdq robid elemeaty paliwore dla szybkich
b~y;~:;reaktordw porielajgcgch. ;7alcarka taka mope dawad p}yty
~:s~'do 6 m d}ugoGci i 0,75 cm grubo:ici oraz Y.szta}ty ? ko}a,
~~'~ ~kwadratu elipsy . Y.oszty wynoszq: 50' t} s ~ za walcark@
~~;plus ok.~5000 ~ za ;vycigg 1 15 tys. ~ za aparaturq do
~~.-~.zdalne o sterowania i wyposa2enie elektryczne./iducleonics,
~
~ ' ''
.
~'='i,b`?';~J' mm~~?r?-: ,a~tT~: ToR:1. Fodano. ~e w Oak Ridge :datio-
_- -
a~''"`u La,...~4,..,., .."_~--__
ste~ le kie zwa}y Pias-
,,yW,?,toru. Liateria}em vry jsciowym sq g@ P
a;,ku monacytowego, ktdry pochodzi z but brazylijskich
Imo''''%~i' zawiera ~rednio 39~ wagowych torn. Frzy zastosowaniu
~'~'~,i''nowe j metody chemicznej mozna eY.strahowad for ~ praktyce
~'?~-boz Ladnych strat /Atomi;ernenergie,2,15~,/1?~~~~
Imo=: `~-
ice'^:, s-ac1n ~v~v....~ . ..---
~;;~ma}a zlecenie wytwarzania uranu metalicznego potrzebnego
~;,,~d?dla reaktora w Karlsruhe. ~Iiedawno zbudo:~ana wytwdrnia
~I;;~7;elementdwQpali~ovrycv.z/atomkernener~ie82.118~/1957/?
M ~ 'r
~.~,~-.proszY.owej iretallr.?erk Plansee w 8eutte Tirol zajmujq si@
~~=??'dostarcaeniem blachy i rur z cyrkonu na koszulki dla
~~. r@tdw uraaowych specjalnie dla rea_ktordw z cigzkq ~rodq.
'
L~o x"v~
'
v
?
`
ROZDZIELA:JIA Hf OD Zr. U.S.Industrial
PROCcS
10~+I
p~r'.Chemicals Co, otrzyma} wy}gcznq opcj@-na amstaal6~sk~~pro_
~?;ti7,enia tych dwdch metals jest g}dwnym czynaikiem powoduj$-
i~:cym wysokq cen@ jgdrowo czystego /wolnego od Hf/ cyrkonu.
Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
?
?
Proces elim:zj4cy kl:p?tli:re stadium ekstrakcji chem:czaej
jest ~,be^a:e na etarie do~riadczalnym v laboratoriach ba-
dawczych US I? Je~eli Proces oY:a2e si@ oplacalny to USI
skorzysta ze swej opcji aby wykupi6 og6lno-dwiatowe prarra
pateatowe~/;lucleonics,~,/1/,812,/1957//.
' KOSZULgI Z NIOBU I S7A.VADU. Firma Ac~les E: Pollock
L td aale~gca do grapy przemyslowej Tube IzrAstments
otriymala zleceaie od AERE na wykonaaie koszulek dla prq-
t6w paliwowych z alobu i waasdu przeznaczonych dla reak-
tora szybkiego w Dounreay. /Die Atomwirtschaft, 2,/3/,?C3:
FA3RYKA GRAFITU S7 S7IELAIEJ BR7TANII? 'i terminie
do 1958 ro ma by6 zbudowand w Nenburn Hough nad rzek4
Tyne w Aaglii wytw6rnia grafitu dla techniki reaktorowej ^3
o kapitale ponad 17 min? ~ . t"oc produkcyfna ma wyaosid
10 tps. ton grafitu rocznie? Dotychczas istaieje w Anglii'
i_~
tylko jedaa Pabryka grafitu. /Atomkerneaergie,2,119,/1957::,?.
~x.,...,
ZU~7CIE E:Jz.'RGII .7 URZADZENLACH DO ROZDZIELANIA
IZOTOP057? Trzy ameryka~iskie zaklady dyfuzy~ae do wytrrarz8='
uaw ~-cJJ / vaa~ a~iu 6o ~ aaa.., ,,.... a i..a aus...a vu, .a ~ i,, i ? .~
1955 okole 45 min. kMh energii elektrycznej.~IlobE to ~
rzy sprawnodci 25 q jest r6wnorra~na 10 tonom *J-235.
fAtomkeraeaergie,~,159,/1957/?
?ODA CI$~KA Z SIARKO~~ODORU. Ostatnio powolano do
o kapitale zakladowym 1 mil fr. fns. korzystad bgdzie ze:F
n .izotopowe~ wg metody prof. Harteck~a? /Din Atomc~irts-~:
c aft, 2,103,/1957/?
DRUGA FIR?JA N'RF 3~DZIE PRODU?{O~~iAiJ1 CIEZKQ :70D~. ~.
rocznie. r^irma bQdzie wsp6lpracowala z Tarbwerke HGchst~;
sq w budocrie lecz bgd4 produko:vaE tylko 6 ton rocznie.
Pintsch Bamag b@dzie stosowal ta~iszy Proces: miano:vicie
cieplo-zimny prances z H S, pov~szechay w USA. /wg Nucle-
onios,~,/11/,R11,/1956~/.
_FABR:'KY D~0 _ KUPI%A KAr1ADA. Consclda`ed ?.:inning?_>
-
dach nawoz6w chemicznych w Trail B?C.
AEC, dla kt6rej -~'~;
"Comiaco" prowadzilo tQ fabrykQ, zamkn@la j$ z poczgtkiear.":-
1956 r. ze wzgl@du na zbyt wysokie koszty, Aczkolwiek -'s;.,'
`
przerwano produkcjq D20 niektdre czgsci urzgdzen zostari~
,?
~"~wyY,orzystane w fabryce wodoru. Obiekt tea iaany j'ako
~~
Project-9 zostal
b
d
;,
z
u
oaany w 1942-1943 za 2 do
z~.dak0 Cz@b`E "lfanhAttAn nrniaw~u ht..-' _ _-' _ _ - - . _ 3 ,min.~' '
~~ ~
'
~
~
ZLTdIEJSZE.
JIE ILO~CI FABAZIti D 0 u USA. AEO zamyka
~?
`'
~x~~yJedn4 z dw6ch labryk ciq~kiej moody. ~abryka w Dana Indiana
~~-~~ma byd stopniowo likwidowaaa gdy~ przewidywane zapotrzo-
.,~bov'aaie na D 0 wskazuje, 2e zaklad ?w Savannah River,. sam
_~~~jest w stani~ pokry6 zapotrzebowanie na najbli~sze kilka
lat. Likwidacja b@dzie rozlotona na 9 miesigcy poczynajgc
~=~cd wiosny. Dana - dzialajgca od czerwca 1950 roku
~~'dul:or~ala pierwszy moderator D 0 dla reaktor6w wypro-
~~,. 2 4rodukoy j-
,.,.-aych w Savannah River. Nowsza Pabryka D 0 w Savannah
?~$iver zostala zbudowaaa z materiel6w ba~dziej odporaych
R3n4 korozjQ. Oba zak~ady dla AEC prowadzi?Du Pont. Zamk-
~ili@cie Dana nast~pi~o po sprzedaniu fabryki w`Trail.
~~~~tuc ~eonics,,l~;f.1/,812,/1957//.
~~ zE
~~~:; IIJD'1JSRA FABR?KA D 0. 9itro Engineering Corp.-
~ta'chniczni doradcy indyjsk~ej rz~dowej fabryki D 0 * ^leagal
/~Pend~ab/ budowanej kosztem 52 min. ~ otrzymaj$ 21,6 min.~
4 sei~~uruchomieuie dzialu produkcji ci@~kiej moody, opartejro
Proces wymiany katalityczaej
l
b 1
,
u
,3 min. ~ jedli produk-.
~,cja zostanie oparta na dystylacji wodoru. Fabryka ma pro-
~,dtilcorraE 7,5 tony rocznie /Nucleonics 14
,_,/1/,R9~/1957//.
~~
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release
KR Ott IKA
BUD2ET USt~ AEC NA LATA 1956 - 1958
NUir'Y P30GBliLI JADRO'~YY tiY '~ZRAcLU. ~zt~d izraelski
opracowuje nowy program przewid~ijgcy powstanie przemy-
s3u jgdrowego. Pierwsze stadium programu spowodu~e
wydatkowanie 28 min.$. /Nucleonics,~,/1/,89,/195?//.
3IEDZ IBy ~I;.DZ}'l~a30LU~7BJ hG%NCJ I PI IED~.H.
Prowizoryczna siedziba Agencji miedciC sib bpdzie
w kompleksie budynkdw -Sanatorium Kupcdtiv 'oiedeciskich.
goblencji projektuje si4 wybudotivenie sta}ej siedziby
Agencji. l? pafxiziermla: br. na konferencjg po~wi~conq:wybo-
rowi w}adz naczelnych, uch:v~.leniu programu dzia}ania i
budzetu na rok nast~pny, przyb4dzie do 'L'iearia ok.1000
delegatdw z 80 paciatw, 500 obserwatordw dyplomatycznych,'
i 600 dziennikarzy. /~Ltomkernenergie,?,119,158,/ 1957//?"
~.,-: ,
:~~t~
~:r;~~~~
4P
-1956 1957 1958
Surowce 231 406 599
Specjalne materia}y jgdrowe 257 3102 452
Bros; jgdrowa
3ozwdj reaktordw:
reaktory mocy /cywilne/ 42 59 95
reaktory dla statkdw p~p6 3 5
handlowy ch 0,9 3
elektrownie mE+le j mocy
reaktory dla okr~tdw 41 71 84
wojennych '
reaktory dla samolotdw 50 90 90
poat~p w technice reek- 37 55 70
torowej
Badania fizyczne reaktorowq 49 63 71
w. tym 7~ na fizyk?~ 28 31 36
Hiologia i medycyna 17
Szkolenie i wydewnictwa 4 9 2116
i'i milionach ~ 1342,96 1705
/Atomvrirt ~riaft,?,43n/1957//.
HiYDATKI NA ENLQGIE JADRO'rYA W SZirhJCARII. Obli .__
cza aig, ~e wk}ady kapita}owe w przemys} jgdrowy na ,:'_~3
glow ludno~ci sq w Szwajcarii dziesi4ciokrotnie, a na- ,,A~;j~~
wet a::~~~~=-~~ctnie nicsze niz Y+ USA, Anglii i Franr~l~:-~:ti~
Przewiduje sib; podniesienie invrestycji w ciggu najb114
szych 5 let do kwoty gonad 100 min.frankdw s~wajcar-
skich. Jako najpilniejsze zadanie przev:iduje sib roz-"
szerzenie programu firmy 3ecktor bG w ~;iirenlingen i b~
down reaktora do celdw ogrzewniczych. 1'rowadzone sq
take grace przy_gotowawcze,nadJprojektemidoTVi~d~z~l~j
j,1G,1.J1 altlUU{ass
;wyzraaczyl 3-oaobowq Yomisj~ Energii Jgdrowej, ktdrej
.:cz}onkami zostali Joae Luria Ortiz Tirado, prawnik
ii ayplomata, poprzedni przewodniczgcy ~ekaykac5akiego
Sgdu t:e jwyzszego i ambasador w Kolumbii i w Peru;t7abor
Carillo, rektor L:eks-lkauskiego Uniwersytetu Narodowe$o,
"delegat do Komisji ONZ do spraw energii atomowej w 1946
I.i.,...,,..r,i~ fiP-~P-aBCii mekavkafskie~ w Genewie ores
r i by3y profeaor Dn.I.T. Ortiz Tirado jest prezeaem,lecz
- _ ~-'- -..-ooi ..t .. I.~nwnwnilriPm
tit+~: przy pOdej mowanlu 19tOL[~yCn QeCyZ~1? /~~u~%+~~+aa+~+o~
~,,/7/,Rll,/1956//.
KOiflISJA ATOLSOrIA U'.tUGNAY'U. Pa~istwowe Towarzyat-
~'
w Sydney - prace chemiczno-in~ynieryjne nad zawiesina-
mi i papkami materialbw o dutiych gusto?ciach oraz nad
problemami turbin gazowych i praenoszenia ciep~a; Uni-
wersytet w Adelaide - przenoszenie~ciep}?a od wrzgcych
cieczy; Uniwersytet TESmauski - opracowanie du~ych
licznikdw na neutrony; nowy Po3udniowo-oralijski Uniwer-
sytet Technologiczr~y - wrzgcy sbd metaliczny, metody
ekstrakeji azotar_u uranylu z red, budowa symulatora
reaktorowego. /Nucleonics,l?,/12/,811,/1956//.
? LIIEDZYNARODOhE N03it0Y/ANIE W DZI:UZINIE EFbRGII
JADROWEJ. Jek donosi aekreta:iat generalr~y ~ii~:dz;?naro-_
Bowej Organizacji Standartyzacji /I30/ w Geaer:ie, po-
wstal Komitet Techniczny I30/TC 85 "E,nergii Jgdro~eej".
Dotychczas nastgpujgce pacis~wa, nalezgce do ISO, zg3o-
si3y sig do pracy w tym komitecie: Anglia, Austria,
Belgia, Bulgaria, Chile, Denia, rr^rencja, Hiszpania,
Holsndie, Izrael, Japonis, Jugos}axis, 2:3..x, Polska,
Rumania, Szwajcaria, Szwecja, USA, W}ochy. /atomkern-
energie,2,158,/1957//.
Biuro Ps}nomocaika asgdu
do ~praw wgkorzystania
energii jgdrowej
P O S T E P T
TECHNIICI AE?1~T ORO~E~J `
dodatek do Nr. 5
Biuletynu Iaformac'y jnego
1 9 5 7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
Biuro PaYnoeocnika asgdu
do spraw gkorzystania
snargii jgdrowa]
P O S T ]~ P T
TEOHNZIC I- REAICT,OR O~TE~J `
dodat~k do Nr. 5
Biulat~rnu Intormacyjnago
? 1 9 5 7
James ti.Lene
Janes A.Lene
0
Samuel 3torchheim
t r e~ c i
50X1-HUM
Ocena dar~,~ch ekonomicznych
o energii jgdroTTe'ar~q
srodzie, :?r auto: lame, w pgtlicach doG^iadczalnych,.j' ~W
riez bad~nie :z Y.anLlac'i rea i, ra. Bcdania rre rrz~ce j~
~rodzi.e i sr autoklawie mog$ dostarczaG ostatecznego =kry,}
terium czy dany element, ktdry przeszedl posy ~lnie=:rszy.=
kie niedestrukcyjne badania, posiada szczeln$ koszulki
i czy mope byG utyty :~ reaJ:torze. . r6by pYtlico::e s.~ :;;~~
szcze~Glnic 'canna dla okreGlenia tirp:ywu rarir~:G:; pracy.,';
rr rsaktorze,; innych niz napronienio~:anie, np. taY.ich .~;
jak eroz~a. :.opiero jednak przepro^adzenie badania
cr '_lanale rea'.:tora dostarcza najbardziej cen:,ych infor-
mac~i. ?.w
:J testach destrukcy jnych mozr_a :7y_:orzystaG nor-';.
malne pr6by ::la ;:yrobd;~ ruror:ych stosowane i7 przempsle na
podsta:?rie ;~ielolstniego doG:viadczenia, obejs3uj~ce prGby,=~
roz:~alcorrania, z3niota, zgira.nia oraz ciGnienia hydrosta~;
tyczne~o? Dalsze metody przawiduj~ prdby rozrrarst:~iania, `~
r~strzgsu termicznego i mechanicznego oraz badania meta-
lograficzne.
:7 tedtcie roz:varstrriania usiluje sin oder:7aG pasek~,
koszulki od rdzenia, co zgrubsza poz:~ala okresliG tr:~aloGE?
pol~czeniai Ta drastyczna lecz i skuteczna metoda poz:7ala ,:;
na szybk~} ocean silt' wiZzania mindzy rdzeniem i koszulki. ,
Ograniczeniem metody jest brak ilosciotaej informacji,
nie mozna bowies: n ten sposGb rozrGzniaG w}~trzymaloGci
posrednich :ri~zari a na podstawie takich prGb mozna jedy-
nie st:rierdziG, ze poi4czenie jest slabs, dobre lub tsz
dosJ~:onale.
;r testcie wstrz4su termicznego.Probkn podgrzerra
sin do znacznej temreraturv a,?notnpnie crlodzi g:7al- o
to;.nie pr2ez zanurzenie :^ zimne~ :?rodzie. Slabs pol~}cze-- t'
nie prze ja;via si.~ rr r5zny spostib np. pr2ez powsta:?lanie
pnc:ierzy lub przesu:?raaie si ~ koszulki. 'Jiekisdy badania
taY.ie zostaje oQraniczone, gdy mielsca 'ale porri~zane roz-
??:iczajt} sig bez objaw6w dobrze uchrrytnych na drodze :7izu-
alnej. :7 takim przypad;?:u koniecznym jast pol~czenio tego
testy destrukcyjnego z metody} niedestrukcyjn~ occny otrzy-
ma:.ych cr toku prGb uszgodzeii.
;; testcie :?rstrz~su mechanicznego. ~lemer_t psi i::o-
:;y uderza sin g;~altocrnie rr okreslonycii miejscach, a
nastnpnie bads sin je szczegGlo;vo metod& crstrz~du ter-
miczne~o, pr6by rozwarst:?riania, oceny mikrosY.opo:~ej itp.
Test ten nalezy uzupetniG czy pomocy innych bada~, a bes-
posreanich :^.;nikG:~ po udarze mechanicznym nie mozna oce~
niG bez dc,3trui:c;~ jnego zbadunia probki w pr6bach termicz-
nycil, przy rc~ :?arst::~ianiu i bada,~iu mi~:roskopo.~ym.
Dla ;:o~?~baej oceny metalurgicznej poi~czenia
:~~t:~orzonc`n :o i;~zy rd2enie~ i koszulY.a mozna stoso:~aG
technik~ ~ri.:ros:.eo:: L. :.:etodq t& mozna rG^niez o::resliG
rozlo: epic +:E~'.:u ~ ;~atryoy oraz u;ridoczniG porrazniajsze
braki pod t',~m ^:E"i?uen. :oaadto mstalograficzne badania
stosuje sin c'.o po,r.icrG:^ grubosci scian:,i elsmentu, ja_~:
rG:rniez uloze ono stano::iG cenaci pomoc przy okrsSlaniu
jednoroZnosci craz :~s.Grosio;~osci rdzenia i koszulki.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 badanie tworz w w sztueznie wytworzorLych warunkach pra-
cy oraz poszukiwanie nowych tworzyw i tnetod pr?dukcj~
tam gdzieby tego zachodzila konieczno;4Eo Utrzymywanie
l:~czno~ci z SEA i iru~ymi badawczymi, produkcy jnymi i in-
spekcyjr~y mi komtrkami. Doradztwo techniczne konstrukto-
rom w dziedzinie vrszystkich zagadnieu dotyczgcych zacho-
wania si4 tvrorzywo
Ze wzgl~du na wymagar~y wysoki poziom eronomii
neutronbw w reuktorach pracujgcych ra natura?nym uranie
zachodzi konieczno~C stosowania uranu w postaci cylind-
ryczr~ych pr4tbw r6vrnomiernie rozmieszczonych w modera-
torze.
Celem zabezpieczenia pried przedostawaniem sib
gazowych i lotnych produktcSw rozpadu, kt6re moglyby za-
kaziC caly uklad krgienia gaze chlodzgcego, pr@ty muszq
byC osloni~te odpowiednim tworzywem koszulkowym. Ko-
niecznogC racjonalnej gospodarki neutronami oraz wlas-
no~ci materialowe spowodowaly wybranie stopu magnezu
jako tworzyvra na koszulki dla reaktor6w?w Calder Hall.
Koszulki magnezowe muszq posiadaC odoowiednio rozwinig-
tq po~sierzchni~ dla latwiejszego przenoszenia ciepla
z pr4ta paliwowego do gazu chlodzgcegoo Poza tym dla
uzyskania maksymalnej wydajno~ci cieplnej gwarantujq-
cej racjonalnq prack reaktora nast4Pujgce problemy
wymagalY starennego zbadania:
- moiliwo:~c wyposaienia elementu paliwovrego wnie-
zaleine zamocowanie celem zabezpieczen=a pried wy-
gi4ciem wskutek zjawiska pe}zania;
- wplyw temperatury na korozj~ i parowanie magnezu
w gazie ch}odzgcy m;
- v:plytiv temperatury i napr~ier; w poszczegbinych je j
zakresach na pelzanie stop6w magnezowychy
- wp}yw sil wywolywanych przeplywem gazu chlodzgcego
na wr.Phro~~ a koszulek~
- wp}yw ksztaltu koGcowek koszulko~ryc:: c~a j~',co~c spawn
w }uku argonowym;
- zdolno~C wzajemnego znoszenis siy stopu koszulkowego
z innymi materia}ami obwodu gazu chlodzgcego.
Szczeg6}oti^e rozwaienie ?rszystkich badati wycho-
dzi}oby pone ramy niniejszego artykulu nie mnieJJ' ~ednak
przedyskutowanie niektdrych przeprovredzonych badacc
zv:laszcze nad korozjq i ;vzajemc~ym znoszeniem sib metali
rzuca uwiatlo na charakter przeprowadzonych prsc._
Utlenianie sib magnezu przy wszystkich tempera-
turc+ch i ci;~nieniu w atmosferze dwctlenku w~gla moie
zachodziC wedlug jednej lob ;:szystkich ooniiej podanych
reakcji w zalerno~ci od zespo?lu warunkC~~. ?tozpatrujgc
done termodynamiczne moire wykazaE, ie w warunkach rdw-
nowagi w obecnofici nadmiaru C02 reakcja
iug/stale/~ C02/gaz/?--'~ Li~;O/sta3a/YCO/gaz/ /1/
b~dzie zachodzi}a do kodca. D_alej moina wykazaC, ie
reakcja :
iug0/stays/?~C02/gaz/-? 1cgC03/sta}a/ /2/:
est w temperaturcch do 420?G przy ci?4nieniu C02
i
"'
we j
moil
;jednej atmosfery. Istnieje te'die ewentualno:~C, ie przy
brake rdwno?.vagi /np. przy nag}ym p~;kni~ciu warstewki
tlenku/ .mole wydzieliC sib w~giel :rskutek reakcji:
2 ~:g/Fare/~C02/gaz/--3 2 L1g0/stale/+C/atala/ /',,./
;; v:arun~.ach ~dy stosunek CO/G 02 przekracza atosunek,
m istnieje r6wnoa:ag
ktor
a
t
y
przy
katalizy nacho-
a wskutek
-nastgpiC wydzielenie si4 wig
wodnej
ar
~ci
b
y
p
ecno
dzgcej na ponierzchni magnezu. W o
:mole nastgpiF reakcja:
;;:g/stale/?i H2O/gaz/ --~ 1LgU/stale/~Fi2/gaz/ /4/
ir%y niskiej Koncentracji pary wodnej w gazie
~;._,
~~~-~ chlodzgcym, nie mole tworzyC aid wodorotlenek magnezu
poniewai jest nietrwaly powyiej 260oC i mniejszym ciS-
~~:?? nieniu nii jedns atmosfera. Poza paxyiezymi reakc jami,
-~ _r._,...-.. ....~c~.~i. ,., ....o.,.~
k~`; wych, spostrzeiono process
/5/
~'~J Ywysty~pu jgcy w calym zakresie temperatur. yawnie j bada-
tr..` ..
tZ?, no utlenisnie sib stop6w magnezu w dwutlenku wig a
~;; w drodze pomicrbw przyrostu ci4iaru prbbki. Z parry i-
szyeh rozwaiac; wyni~cs jednak, ie proste pomiary przy-
~~'~--~ rnatu ci~~aru nie moue byC aluszne. iY rzeczywiato:;ci
{I ~.--: przyrostow~~vskutek reaKC ji /1/, /2/, /;% i /4/ oraz
/G/ 7 tv ~h nr~vr~.vn
-
_
-
Dv r?.l ..
..~.- __-
__-
f~,.,- prBekiaa d ovjrt~re jene at~piladpenetrec jaaga zul Hometali
~~:oraz oLre~lenie w drodze analizy chemicznej ilo:~ci po-
R~ _? zoste,,r~.-?~! magnezu metalicznego i sk}e'.: ~'y
~s,, },a ogg} r;rzy badanie utleniania sib magnezu
f?~?laboratoria poslugujq sib ogdlnie znanym aparatem,
i1D_.;, a mia :o?aicie teruo?Aagq ze spiralq k,varcowq dla umoili-
~': reienia oaser?r.scji zc~ian ci4iaru w apos6b Giggly.
a~ ~~ tego rodzaju urzgdzeniu pr6bk~ badanq zawie-
~i~;,,sza si4 ra tardzo cienkisj epr~iynce ~warcowej i przy
;~- pomocy ketetometru obaerwuje sig wyd3uienie. Dla aktu-
!~ =-
~iy1 alnie rrze~,rowadzanyci: do~wiadczec; zaszla konieczno~6
~6G~y zbLidO/:cnib- taEiego typo urzgdzeti, kt6re pozwolilyby na
;przeYrovadzenie badau pod ciCnieniem_ dochodzgcym do
~~_?15. kg/cm2.
~t ' Jednq z vrad .magnezu jako tROrzywa koszulkowego
4r;jest to, ie t+:przy riskotopliwe eutektyki z wi~kszoGciq
't~??=;aetsli ieiel.znych. 3tosowanie za tym wi~kszych ilo~-
i i~'ci taLiCfi:aetali jak miedi, aluxinium, cyna, ol6w w ob-
~ E:~~~'?=xodzie cs?odzina jest niepoigdane z uwagi na niebezpie-
,~i.CZeis:wo ~,rzedostarania sig tych metali w pcstaci za-
?nieczyszczeu Co elementdw paliwowy ch i niszczenie tych
~ oataLr.~ich. ZLUx'aiot,0 jut w poczgtkowym okresie budowy
t~.~ ..-,
Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release
_?2z:'e:i~"~X~ :.e ~2r,^~.~S.^.1eIII8 u0 S'~i.2IIOK1. 'y~'QY.'SZ.^~}' r~013~eL'~
cle ions :,ru:::.QrdR. ?ozpocz~ ~o szer=_3 j7rac bsc.ewcZ$c
II=~ vrS: el~.1L^: 5, OS^v .^aB+Z.j oCIIr Q^y ~g:+Q??LZ Pr Y?E?^. teg0 .:r
~2E;j1 ~OrC?~Ll. t7~?ZL? D 81~, ZE 't1S~ c^=E =-'' a 2^0=0.`.'2 ~:O-
Ssu3ki w %-x'a~_s; k :c=eli o oa?o~'ie~~~ SL~ad2i: x'y;~;a-
rzfi XoR3okr, ~t;,rL c~-oIIi 2~ a A:vsokich ;.ea:perst~:ch.
.O pO~DII?IIiL' zIIfiC:.IIy C ' ~~ 1IIC C'1 OpcsOaE.^.O ~_ OCBP dc-
jtr' ~ pow3 oU~, ocpo.II~ ~t cyvli czae z.mi= , YE.,.: ?_ ~ L'Y~
i posiEGL jt~c.?, ~~sk~ :"z?~dJ,-c-}'=-=y Erscrpc~3 n=ytro-
II7A'. ~i ~iOCZyi~CN'fTi o~"eSie yrBC, 7E'.C''?~~2 p:`Ze~rOA'8~^?,2-
ao nE .:~33?ch p~55j.aca, ~' ?d~^ie~,szy~: zas =- ne;,u,:sl:ej
wiell:occ, koszz~ kach ze ..~gl?~?iu nE ko,ieczIIOFd zysLs-
nie can~ycr cJtycz~cych _-zexodricA~a _ieplaego i a:,-
sarpcji aeL;,rondw.
R y^OCQytL'OA'y~ S`vEQ1L1-x pr2Cy roErr ~C= b c~`.?z C~3 C~--
dz4 ~ /w dEZym pr_ypr3y'.~ C02/ peSiLdE3 u'ySOk~ czystosd.
ro revrnym ;;edn~.k o~Tesie prscy w s~::tek reakc~i zA rdze-
niem 6ra~ i ~oA?ym ^,txiere? nor eszk~. Llen! u wpbis w ,aacz-
nys stgzeniL ,~ ?z nieco pfr ~ v.'o~ ei, ~' s'~utek ~~yc=
przeciekoR' z Ay~~e^.:i4:cw ciep?E i i:~ch ~rdfle?. mil=
~cis7e6o ok.~erlenia zEOhoKanifi sip ^Sz_^_ych tworzyw nE-
lezy ~?zis:C pod uw?o~ wp?yvr ry~ien~onych zanieczyszcze:i
w bczie ch~odzryri.
:Y prEypadi;u t,~; ch yroblea5vc jam- as P-zy ~-fed:
sL?oIIIIO~ci do ~worzenia sii kErboaylku IIiklu w si~:~eL
reekc~i~~~dzy tlenk=em ~~'Y5'"_a x' bezie ch3odz~cym i els-
'S1eS1'te..^a+i yC:SSr~..rCti'~^yIIi AykOre.IIymi A ~i11L' lub .lasO St0-
pdw, lug jek .,rR?a?-ofci ~Hcr:: /aw'asiercz~:u moli:,dentz/ -
~oiiiA'e by?o o~:revleaie pex'rtych dr.r~cn : _ : oesreRie
0:,1_CZeli `.ier.~i.OCy?:5:1CSnyC.^.o
.1..03ibS i '?? c 4_y =1~L?_^.ia oceIIy prSyi.E ~~^.O C'_ rd~-
nsch :yp5w s~e3i s.cseaanyc': ~a pcsrczegd~;e c~Y?ci
uznfino za ! osieczne _ ".e_~rQAad_enie s ~a-an..}' c*~ bada~
nad ;ego ~:'~ enia?-:ocia oraz wpsywem ~eWper? .;,.,,~,.::-
IIielia, Sy?_?G.2 c~b2l: 1 ~a.:yCh C:;y^_._i*:~OR'. fi ty~ Cel':
5eL~i prdbe/ E:?~~ 2SZC2c.^O w zblflrIIlrEC~ 2E Si,E~! i sie-
rGEewIIej Aj tr?~.:~?~3'C3 :tE C'+SII~B^ie. CiJiOr2'~~i pflQ`..,.~
wbIIO a0 O~pORi?A.:1e~ Y?-~2rL~,.!i~ iF StL~dEriDR;SC~ yie-
C8C i^ a=: EC2t'.:}'Cri d0 OvrO~~i C:e~?.~ej C=~63. Pr~_~~vr"
ZZ,dS:3 O O~~OA?ieGIIiL SL~BQ_i? '2D~9SIIifi~T g?--r+_rEtO:'y _^,_-
wody ~H~OA'e 1 SyQie~T :1nS.?al`a Lis :2e CL'?~E~ S1?VIlE
jell=y= cry yilt-.~-vr}?~i1?EC~, /co~ z?iedcce. a Yox ~Er~eno~z,-
SOVw
!~?_ na'_ do prbb elamentdv+ reak;or6w.,w wyeokim? atrumieniu:.-:;~`
'' 175,vRw; 4 x1014 neutron6x teimioznyoh' 1.~1., 5 z~ 1015 '-'
neutrondw~ prgdklah. =?D'e je- on,moino~d'~piowsdzenia `baden-
~? m OJnr?nkr~nl?~ temnAY&trlrv.' Oidnl6nie i otoozenia;;'?ktGre.
+.: na6lauuJr}, a~av~ynao w ..o~ w....~,-y...,,....-~ _~?.: _..?_ ____..-~_. ~.;
k : Zapotrzebowani'e"na~ reaktory.;do budan? materia}o,
~?wyah,pozootanie nieze,apokojonym: nawet po"uiuohomieniu~~
aTR. Pooz~tkowo BT&; jest:;przezriaczony ae';pctzzeby-.ob83u~'~'
r-.....-
? en6rgia/ 1 wojakowyoh_/nap~dy/,Ato~io~Energy Commieaiati
pomimo,?,is,przestrzed~dodwiadczaln~-a~Th b-~dzie_ei~Lprzy
~, -~ `," ~ zaleinodoi':-od_rozwoju:.,potrzeb,stawie~eise wyma
poziomu umiej~tdodai wykonawczyoh.~-~Omawiaaa,konetrukaja
? = ~ ~,I:TR stanowi -przyk3~ad reaktora bardzc_nowoozesae
go, ale, nie, jest- on; jui.~oetatnim:elcwem techniki.`=Rres
~- z rozwojem problemstyki~~~j~}drowej b~d~ wzraetac~ zlcione~
?wymagania:`moiliwodoi-, dodwiadozalnyoh'.-lDl~ate~o poiyt?ak
w-, _-.T _.____.~--___. -- - -. _ .. ..t
niei spoji-za~' Roza-~po.tzzeby=dnia='dzit~i8jazsga?ria~:xekt-o-?
' _~ __ -_~uir~tarials~.Teatirig~fieaator;.~~pierwszy: w ~oelym',ta'go
???-s}owa' znsozeniu_reaktcr ?do badaf~,- dal_.nieocenioae? do- :?,
dwiodozenia_-ekapleataayjne.~dla ~rozwoju-_ETR.:.--Cto kilka,;?
aujr~ainiejas~yoh wnioak6w:. = .~ ~-. - - ,:~ - : ?-,,: ~- - 'e : -
- ' 1. Strua.ienie ~poniiej 5,~1Q13? deutron6w termioz~-
. i~yob/om2ask.:, by 3y riepotr~ebne...C~' LSA' kilka inayah rea
YY.tordw moi?o=dad-.taki etrumiefi:`?,Dlatego.tai strefa grafi-=,
~_ _, ~ '?'2... Kana3y =ekaperSIDentalaey~~do 'do~wiadczen idiyaie,
,,, , ..r .-~ _.~.-~~- ~. - - - .._ - - 1P
`s w nioh ,gwaltownie tak; ie.. v~i~kszo -przestrzenie',z _jednol-
:_?tym?.et,rumieniem'?byly. nieosi~galne. .._ _ __, y . ?~
. strz?ni`~-dla:stworzeala ?wludoiwyoh .wazunk6w',otoaienia ?--
4. Picno~y i pcziomy rozk3ad etruQ~ienia ale da-
je duiej przeatrzeai z jsdnolitym strunieniem.
5? faire dcdwiadazenip seoQOEdlnie z alementami
Faliwowymi lepiej przeprowadzad w atrumieniu reaktcrowym
nii w atrumieniu neutron6w termicznyoh.
w rezulteaie BTR zoprojektowaao tak aLy zapewnid
dui$ pr~ceatrzeU z wyeokim atrumieniom Lezpodrednio
w rdzenia re~ktore. Strumied jest doetateoznl-e jednolity
wad3ui oalej jego dlugodoi /91,4 om/. Przewidziaao pomoc-
nioze urz~dzenia typu zomkni4tyoh p4t11 oryginalnej kon-
atrukoji nadaj~os aid do dcwolnyoh oh3odziw~ nie zeatoao-
wano wt6rnego reflektora graYitcwego.
no prayezlodE pprzewiduje ei~ oztery rodzaje
badari: badania malaria}bw, badania oz~goi, badania uk-
}adbw rdzenia i badania protctyp6w~ reaktor6w. Tr$y
zoeadninze typy reaktor6w do badad wyat~puj~ stale dla
Ni~kszogai najwainiejazyoh dodwiadozet~:
1. unowoozebniony reaktor do badania materie~6w
na neutronaati termicznych 1 pr~dkioh, lab na jednyoh
albo drugioh; ?
2. reaktor z pc~~czcnymi przeetrzeniami dodwiad-
czalnyn~ii w keidej z nioh mo2ne b~dzie prowadzid oddziel-
ae dodwiadazenie;
3. reaktcr typu ETR pceladajQcy moiliwodoi
dcdwiLdozalne podredrde mi~dzy unoweczed:.ic:~;m reaktc-
rem do badan materialbw i reaktcrem do agxavdzunia ca-
lyoh renktoz6K lab duiych iah aegmer,t6w. Poi@dane
oherskteryatyki tr,kich reaktor6w przedatawicno w za-
mieazazonej tabli~y. .~
Reaktor z ma3;mi kana3ami i moiliv.ie najwyiasy~
strumieniem neutron6w termiozayoh jest najpilniejaz~
ppctrzebr~ przyszlodoi. Stzam~"le powinny byE rz4du 1016
Pcniewai nagrzeRanie od prc?ieniowania gamma povroduje
duce klopoty w HiH i B'_R, prcjekty pcwinay d~iyd do
maksymalizaoji stosunku atrumieniu do g~sto6oi mooy.
Reaktor winien praocwad przy najwyiezej temperaturze
i aid nieniu dopuszazalnym ze wzglgd6w ekaploataoyjnyoh
i ekcncmiaznyah.
Zoatal opruccwan, plan ~-ielcprzeznaczeniowego
basenu plywaokiego dla po3~czonyoh MT& i E:&. ISinlby cis
aoQi;,dsd trzy rodzaje przestrzeni dodwiadozalnych:
~- 1. duce zape3nione pcwietrzem przestrzenie, za-
opatrzone w uranowe pl??ty przetwarzaj$oe, dajrlce atru-
mieh rozszczepieniu 1011
_ 2. przeatrzef~ zape~nion$ cd~ w aokolwiek nii-
azym v;idmem rczszczepienia /~ 10~/~
3. zbicrrik daj~ay normalise reaktorowe widmo
uoiekaj~cyoh noutron6w, tirolnyoh od promieni gamma.
Solumny dra~itowe doproK?adzalyby neutrony do
plyt przetwarzaj~cych. Reaktcr praocwalby n? mooy 1 ?Si+
0o wymaG;~loby pe?r~nego chlodzenie.
RdzerS reaktora ~.TK zapro jektow+,nc tak, aby zapew-
rid we wn~trzu samego rdzenia dune przeatrzenie
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
1 xi.~~J~~l1 fist ~t+,~'w3~~.
?
?
ppiytiki prssuje sib r~i gorgao. `ylindryozr~a koriobv-lu+
3~}ozgoL feet przyapnraua do booznyoh plyt olementu ps-li-
wcwe8o i e3u~y ~sko prowadzenis craz utrzymuje rlon~ui.t
;.~, ;.:a~ca~.yc: !,c o~aniu K rdzeniu.
Rdzen reMktcra GtYOZY berylowy reilektcr ;;rutoi-
ei 114 mm. Peweduje cn:
a. spiu3zozeaie rczk3Mdu otrumienia w rdzeniu,
r tym eamym zmniejaza wap63ozynaik Yana}u gor~oego 00
pczw4l& nu prao~ przy wy2ezej moot';
b. zmniejszeale uoieozki neutr~po6w z rdzenia
zniiaj~o tym eamym wlelkodF woadu papa;
o. zmriejazeaio wp3ywu materia36w o dutyoh pr:,e-
'~rcjaoh ozynnyoh znajduj~oyoh ei~ w przeatrzeniaoh do-
siwisdozalnyoh w reSlsktorze alur~iniowym na strumied
w rdzeniu, izoluj~o rdzeri od reYlektora aluminiowego?
- nc c cblkowita 175 11~
- g~stodd moot' w rdzeniu 494 ku/litr
- ezes eksploatuo~i rdzenia 35C0 ldwd
_dc wymi~ny.
Fidsceu - nie wl~oza j~o dcdwiadozed
- dzedaioa rdwnowa~na 813 ~+- '
- wysoko6d 914 mm
- obj4toSb rdzenia 3:4 1
pooz~tkowyUbai,doGwiadozen,/ ^r 94~lkggkonio taykyklu
- zawbrtouc~ L-235 przy pierw- ^?13,3 kg~"Dooz~tek
szej serii dcs~iadazen ~9,c, kg kcnieo oyklu
- atcacr:ek obj~toBoi metalu -
do xody 0,67
- aredni strumien aeutrandw
termicznych pc 3:~U L'bd 4.1G14
-_ ,aredni strumiet~ neutronbw
posrednich po 35 ~~d 1,;.1015
- zawartodd zptruaia - rdzen
poczr~tkov~y,bez dodwiadozed 1,55 ,8 B na element Pali-
, wcwy;0,63 g as aekaj~ pa-
liwcw~ pr~ta oteruj~aego
- zawarto66 zatruaia - pierw-t,62 g R na element pali-
ezu aerie dodwiadazen r~cwy; 1,G7 g na aekaj~ pa-
liwcw~} pr~ta aterujr~oego.
1'aliuo
- element palixcwy /aalo6d/: kwadrat 76 2x76 2x13g9? d
material a~umin~um 2S.
- ilo~d slsmentbe 49/ores 16 N pr taoh ate-
ruj~oyoh w maie~szyoh
ramkaoh/
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
Tablioa danyoh Bngiaseriag Teat Reaotor
0 hdlne
 Sterowanie ""` ~,~'
- konstrukcja pr4tdw przekr6j kwadrytowy w gdr~.3 ~
steruj$cych nej oz~doi sekoja pcchl~n.:~~~
j~oe w dolnej peliwowa'/zt~
wt' j~tkiem regulacyj nyoh;~~:~ittt
kt6re nie zawlerajrt paliw~;'~
ozs~rnyoh 4 = ~ ?=3~i''
ezaryoh 12 ~_;,at~~
reeulaoy~ ry ch 2 `r' ~, ~ i~'
'
?' ?
- wartcdC pr~tdw: _
czs~rnych/crszystkich 4/ 14 ~4i~ ~ k/k `' ?''"~
ezaryoh /kaidego/ 1 i~ t~k/k ~':-::~~ x
regulaoy j ny ch kaidego/ 0, 4 ~~ d r,/k 1
1'~ reflalctcrze berylowym umieszczone e~ dwa prgty regula=.,~
oyjne.
Ch~odzenie ,
- oidnienie ra wlccie do
zLiornika 14 eta
- temperature wlotewa oh}c- ''-
d::iv:a 43oC
- temperature wylotowe
ohlodQiwa 59?C
- iloeG ~przej?E chlodziwa
przez reaktor 1
- pr~dkodd ohlodzirra na od-
oinku pelir~cr:ym 1C 7 ~sek.
- wydatak ohlodziwa 16~ m,~min.
- pcr;ierzohnia wymiany ciep~a 112 m 2
srednie nat~ienie oieplne 120.10Ekce1/godz./m
- mak~yymalne nat~ienie 6_, 2
cieplno 312.10 ncal/godz./m
- wsp62czynnik kanalu gcr~-
,~-~ 2 , 5
- xaksymalna temperature na
por.ierzchni elementu pa-
liwewego
136?C
&eflektcr z? berylu ~w wazy 635 kg i sklada ai.g ~p
z czterech blok6w 952 x 877 x 114 mm. Reflektcr alu- ' ,,
miniowy ctaoza reflektor berylov:y i sY.lada s1~ z elemen-
tdrl o wymiaraoh 76 x 76 r. g52 mm. Fazdy element alu- _. ~
minior?~y moie byc usuni~ty da j~c dcdatkov:~ przestrzer~
dcdr+iadczaln~. Przeplywajac~ przez elomenty aluainiowe. ~
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
?
Uk3ad steroweuia ~llc poz~~ale eterowad reaktorem ~
?
zaLurzeri /jsk ap. rczpuazozanle zatruoie w ohlodzlwie;'
v.;,e.a~u2cty przoprcnadzenie prao badawozyoh.
Pcr naturalny wprcKUdzcrc do elementdw paliwo-
xyoh aLy zmniejszyc xeaktywnosc, kt6r~} mues& ppoohlanie6
urz~dzenia atexujrtce. Przekrdj ozynny na pooh3onianie
Lc_u ,;eet taki, ze c.riej v.i4osj jego wypalenie kcmpen-
suje aid wypalaniem uranu. :.ie csi~~;ni4tc idealrej
kc:npe:.saoji, ale wypalaj~oe aid zatruoie poKOduje 2s
apadek reaktywnodoi na skutek wypulenia zmniejszy~ eig
z 15~r do 77~? S zFi~zku z niedck3adrie detrar,~ kompen-
saojq, reaktywnodd w pooz~tkc~cym ekresie praoy reaktcra
hest mr.iej wl4oej stela /lub naset wsraeta przy umleaz-
cceniu w reaktorze niekt6ryoh do6wiadozen/ zed w ckze-
eie kcuocwym Spada.
L'rz~dzenia eterownioze musz~ zapewniai: moiliwoeC
zmiagy reaktywno6ci ze wzgl~du r:a: kaenon 3g:, inns pro-
dukty rozpadu 1~, zmiany tempereturows l~, niedokladnia
dcLrane zatrucie 7~, oo w sumie daje 12~ pomijaj~o ja-
kied mciliwo~3o1 ekcploatt,cyjregc rogulcwania x pewnyoh
granicaoh. ~J istooie rzsczy zapaa reaktywnodoi nY ksenon
i niedck3adnie dobrane zatruoie sq dodane aiow3adoiwie.
~ &Ta moinu z4riedbywac` tylkc bardzo nieznaozae
iloboi :csencnu. Llatego tei~ a1Lo prz;~padkc?xs v,ylycze-
cia reaktcra b4d~ likr:idcv:at.e v. Lurdzc krbtkim ozaeie,
lub reaktor bgdzie prze~adcweny, albo tei trzeba b4dzio
pczcEtawic go w stance wy3~cznym ai do ozaeu rczpwdu
ksencnu. Czae, ~~ ktdrym moina powt6rnie uruohomiG zeak-
tcr po wyl~ozeniu zmienia ei~ od 26 minut na pcoz~tku
cyklu, do zeta po oko3o 17 dniach praoy
aby zapewnid wladoiwe stercaaLie bez wie~kszyoh
zakll"ce~i strumienia, uzyv.a sib Fr~tdw ~~ch i czarnych.
gyzdy z dwuuas?tu pr~tGw szaryoh sk3ada s1~ z azarej
sekcji pooh3aniaj~oej i z sekcji paliwowsj a dolnej
oz~doi. Przekroje ozynne na pochlanianie i rczpraszanle
materialu szarsj aekoji pcahlaniaj~osj a~ mniej wi~oej
trrkie same jak i zwycz`jnego elementu paliwowego, 81s
sekoja pechlaniaj~ca nie zaRiera matarialu rozszozepial-
nego.
Stud, wprowadzenie azarego pr~ta powoduje tylko
zakl3oenia atrumienia z povrodu uauni~oia z tej przestrze?
ni ~sb~~a neutron6w pr~dYioh. Ponlewai wydajne irddla
neutronbw termlcznyoh znajdujrt sie~ naokc3o c:i4o snite?
n1s strumienia wywc~ywane przez szary prgt jest rieznaoc-
ne. Razem dwana6cie pr~t6w ezaryoh daje do dyepczyoji
12;: pcch3brd ania. 3~ oae rdwrcmiernis rczmiessozone
w atzefie aa~wyiazej wagi statystyoznej rdzeaia.
Cztery pr~ty ozarne akladaj~ sib z gbrnej oz~ioi
pocehlrrniaj~cej 1 dolnej paliRCwsj i e~ uiyRane w razie
pctrzeby do wy3~czania reaktora. k ozasie acrmalnej pra-
oy-reaktcra pr~ty czarne zru,;,dujk si4 t,z zEea~trs rdLe-
nia. Cztery pr~ty ozarne kompenauj~ 14,49 k.
wszyetkie 16 pr~tdR uiywa eig do wylr~ozania awa-
ryjnego; w6wozaa w bardzo krbtkim czaeie moina uzyokad
kompensuj~e temperaturowy v:spb}czynnik reaktyvtincc~ci, ~
przejscicv:e zatruoie ksenonem i ~amarem, wypalenie ~
i brcmadzerie sib predukt6n rozpedu. Gdpo~+ieda to
dcswiadczeniom Lebo rodzaju jakie b~d~ przeprcw".dzane
w Is"IMFc, r?. ktcirych rbirehc ro9zaju elemerty peliv:one be~d~ ~
na~wietlane w pgtle,'oh dccv:iadczalnyc} przez d3ugie cl~
rest' czasu. Dc pr~tdw sterU;~c;,ch v.; zar.c t:arc~d aeoha-
niozny, zaotosowaiiie rcr.szych typdv. uk3bd6ti malych '
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
- 38
yc,izenie reaktyanodoi o 26?p opuszczaj@o wszyatkie pr@ty;;t~'-~
w rdzen. Prt~ty a*.eruj@oe pod aeko ja pochlania j~c~ i pe-.y$"r'
?liwow@ maj$ amortyzbtor wetrz~sbw? ~oohanizmy nap4dcwe~~
.'~,! ~.
s@ pr~er6bk~ u~ywanyoh r, reaktcrze ~GRR /Gak hidge .~,,
Keaesrah keaktcr/ z magnetyczr,ym Kyzwalaniem wyl~czania,
awaryjnego. Pr@ty 'nap@dzane s~ z dolu, ti w~ypadkaoh wy#.~=
ozania awaryjnego opuszazania przyspiess:c,re jest oboit}~.~QI
jne napQ-;~~.-j
o
l
y
s
zenism i rd~nio~ oidnie~i? Dwa pr@ty regu
rzez s~zybki sor~;osystem kcmpensuj~':"
l
e ,p
drone automatyozn
mole zmiany zeaktywnor;ai. liaj@ one zdelnodd pooh}a nia :,r~~~g
~_~
kiedy inne~
d
t
k
Y
y
e
o w
nia 0,4~ k~ ka~dy i u~ywa si@ je tyl
nle pxauu~q.- -
Za_"pomoo~ uk~adu sterujt}oego moina szybko zni-
azania: prod
lt
b6
w wy
t
~yd. reaktywnodd. Jest szedd spcso
awaryjne wyl~ozanio nia
nia oa}kowlte
oz
l
?
a
@
awaryjne wy
zupe3ne, t3.umienie, szybkie obni~enie reaktywnodci i po;~'
pmz~
i
d
a
.
wclne obni~anie roaktyanc
Px@dkie wyl~ozanie awaryjne przez apUrc;tur+~
ktroncw@ nastQpuje as skutek wysokiego strumienia
l
e
e
nautrondw, krdtkiego okroeu reaktoranorQz'prpern+h i,~2,a
-
-
-
.a11aU1u a~~a~.~,~???-~
~ ---- v; zwolone wszyetkie
przyrz@ddw. W tym wypadku zoataj~ y
e
'
.
:,:-
pr4ty steruj~ae i servo i czern
!.wary jne w3@ozenf a oa3kowite nest@puje od dzia-x:~`~
3ania urz~dzet, blokuj~oyoh dodwiadozenia, przerwy w za-,
ellaniu zabezpieazeri, niskiego przeplywu moody, nieaozmal
:
r oraz
t
,
;
u
nej rsznioy moody, nienormalnej rd~niay tempera
- ~_?_1 _.. _._.....'f ..ie mr~.cnvoa nrtaty R9.IiYA."
jne wl@ozania aiezupeine nest@puje od:
1war
?
y
;
a~~ania urz~dz6? bZcku j-~oyat~ doiwiuctczenia., wyeokiego
l
y=
etrumionia neutrondw, wzxostu mooy, lub wzrostu przep
c;u ~tody ~rysckiej temperatury wady as v,locie i ~:~i~6~e. jti
W3~ozania to przeprowadza ei@ wybranQ~iloeoi~-p-@n., +ol.?_-
o~a-,,,... - ------,. - - -
2e po powrooie do aormalnego stanu pracy, reaktor mo~na~`,~
uruohomiLc bez powtarzania_procedury.rozruahowej.
T~umienie more byE wywo~ane przez wyecki atxu~
mi ~ nautzondw, krdtki okras reaktora, wysck~ aY.tyv,ncdd
Nl~, wysok$ temperatur@ as weooQ~~uonywprzeil z rlubto-
ra, niekie cidnlenie moody, j ~ p Yw,
nienormalr~ r6~nio@ temperatur cry cir;nlen? W tyoh wy-
padkaoh ezare pr@ty opadaj~ do rdzenla znitaj~a moo do
ozaeu a~ operator nia przerwie t3ucieaia.
szybkie obni~enie re al:tywnosci rbs;.@puje ?przy
nienormalnyoh warunkaoh dodwiadozalnyoh oraz nadmiernym~
s :rumieniu wakazywac~ym przez termoelomenty. bic~e byE
ono r6wniet opowodowane bezposrednio przez operators.
~
Za pomoo~ serwo urz@dzenia napQdzacegc aysoko-obrctov:ym
sllnikiem z opcrem logarytmioznym cpuszozaj~ si@ wdw-
ozea pr@ty regulaoyjne.
Fawelne obni2ecie reaktywnogoi naet4puje pr~:y
~?.;sckin: ctrum.aniu : eutrc: S?rr, : ;raczt:e.' ; cY. v.erur .ach
dci.?r.:r~i=tea'-=?3cr, w;sckie~ ?kt;r.r,cdci 2~1~~ nadmiernym
atrumieriem wakazywanym przez termoelementy niskim oid-
nieniem moody, 3ej za ma3ym przeplymom, nienormalrui
rd~nio$ oi&nien lub temperatur oraz zwiQkazeniem mooy
pompcwania? b~o2e byE one rdnniez opowodcwane r@ozni?.
Za pcmoo~ servo-uregdzenia naD4dzanego wolnoobrctowym
silnikiem z oporem logarytmioznym, pr4ty roguleoyjne
opuszozajr~ ai@ powoli w dbl.
Oprzyrz$dowanie ak2ada ai@ z azedoiu nest@puj$-
oyoh zasedniozyoh podzespoldw: ogranioznike strumienia,
mooy i okroeu, pcwtdrnego rozruohu, automatycznoj rogu-
lacjl strumienia, regulecji obiegu oh~odz$oego, galwano-
- metru odahylowego. W &TH zaetosowano wi@ksza oprzyrzQdo-
wanie nil w MTB. Zabezpieczaj$ay ograaioznik strumienia
przez swoje podzespo3y kontroluje wewn~tr$reaktorowe
nieakompeneowane komory jonizaoyjne jak rdwnie~ rejost-
- ruje ca~kowity atrumien w reaktorze. Podzespd~ mooy
i okreeu wskezuje logarytm mooy reaktora i rozwijany
okras reaktora. Podzeepd~ powtdrnego rozruohu kontrolu-
je rozruoh i daje informaoje o oai~ganiu stanu krytyoz-
nego. W ;ego ek3ad wahodz& neat@pujQce uklady: uklad
oalkuj~oy zapewniaj$oy wlasoiwQ kolejnodd operaoji,
uk3ad okroeu rozruohu, zapiau mooy przy rozruohu, regu-
lawania polo~enia komdr rozezozepien wewn~trz reaktora
/wyol~bajQoy je kiedy atrumleh wzrodnie/. Podzesp62
automatyoznej reguleoji strumienia /w ramaoh mo~liwor;oi.
prQtdw regulacyjnyaY~/ reaktora, _utrzymuje gc; na t~danym'
poziomie za pomoo$ jednego z dwdah nap@dzanyoh serwo-
meohanizmami prQtdw reguleoyjgyoh?~odzeep6l. reguleoji
oLiegu pierwotnego oddzia~uje ns takie parametry jaY
przep3yw, temperature, oidnienie ltd. Podzespol galwsno-
metru poziomu daje dck3edne wskazania zmianom poziomu
mocy reaktora.
Zbioruik cidnienlowy obliozoa,~r jest na wod@ pod
oidnieniem 17 6 at, o tempereturze g3 C. Woda wplywa
przez zawdr e~o2kowy /914. mm/ do urz~dzeni? rozdziel-
ozego. 2ra wylooie znejduje si@ r6wnie~ zawdr sto2kowy
914 mm. Roryto spoetowe do rozlsdowywenia znajduj~oe
ei@ na przejsoiu z w1@kazoj drednioy zbiornika w mnioj-
az~ pozwele na opuszozanie elementdw paliwowyoh zs zbior-
nika do kana~u?
Wewn@trzna oslona termiozna?obni2a promieniowa-
nie do takiego poziomu aby nia powodowalo aapr@~ed
oieplr~yoh w doiankaoh zbicrnika. Wswc-@trzn$ os3on@ ter-
miozn@ stanowi~ oztery stelowe p3yty oylindryozne oraz
przylegajQae do nioh Rode. Na wewn@trzn@ oe3on@ termiaz-
~ u~yto z przyozyn okonomioznyoh wiQoej stall nit
w rzeozywiatodai potrzeba. Powoduje to zmniejezenie
ilodoi stall potrzebnej na zewn@trzcu} cston@ termiaanq.
LewnQtrzna os2ona termiozna zabezpieoza betonowe oelony
biologiozne od nbdaiernego nagrzewania. ZewncYtrzna oe~ona
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
;:~~,
termiozna aklade aid z 89 mm waratwy o`lowiu z wewn~tss~s
. ~ " Przewiduje eig, 2e w FTR~ wymiane pali~+a b~dzf
?nast~popa6 po uplywl6 ka-idyoh 17?dni. Trzy dni przezna- -~
?~oza-aig-..na,wymieaq paliwa i prdby konaerwaoyjne. ~ rs~=
i' Qofwiadozenia o erotor6w 1 leau --"`~ "'--__ ..y
p p praoy. Dwugodziany
ry
okrea'~ohlodzenia wyst~)~alzy aby motna bylo rozpooz~6
q
p
,?~,
usuni~oiu pokrywy zbiornika; operaojg wymiany pallr~a~:='
- --Q?,
Wymiany`pal~waMw~reak1orze-pozoataje dcatateozna ilof6y
kroczenia dopuazezalnej dawki napromieniowania. Borioi
~~
f
,
aktywnej oz~fci pozoatej~ nie ?mniej nit na 138 om pod~t
"?-;
.
.
powiezzohni~ wody przez.oaly ozea..Ptyoi$gni~te z rdze-
nie el8mentV DAZ~MAw? 1 n}v'tv fatnrninn. ......o ............ .... Otis
i
reektor i opryyrz~dowanie 2,9 min
- bud;;nek reaktora 2,2 "
- oalosE urz~dzed dofwladozalnyoh i pomco-
niozyoh 2,1 "
- uk3ad ch3cdzenia i zr-i~zane z aim budynki 4,2 "
- elektryYikacjo obiektu 2,1 "
- zabezpieozeni~ pried zim~ 0,3 "
- wszystkie pozoata~e koszty 0,8 "
Calofb budowy 14,6
Projektowanie, badanie i nada6r 2,6 "
++~a ~a~~y aic~ ao rury mecnanloznego tranapcrtera. Rura
wyrzuoa elementy do kana}u akad ea one wciarrane a~ a~
mog~ by6 apuazozens przez~koryto apuatowe po usuni~oiu
r
t
ury
ransporters. Sekojs d~u2eze nie 4,75 m trzeba
wyoi$ga~' przez wierzoh.
oepoyjaego opracowanego przez Phil,~.ps Petroleum Co. '=p
takt z Kaiser En iaeerin na o xacowanier .._.., ~ ''~Y~~'
g 8. p projektu i bu-~;;
- r--u--_
i koastrukoj~ rdzenia i eterowaniao ?.' ohwjlirosiagni~-.4
anwilY rozpooz~ola prao_nad projektem, a p6ltora cd
rozpooz~oia,budowy.
_
Reaktor eat na .o al normeln za w ' ~S`'
j 8 y yj~tkiea te
o
g
~e.pr~ty ateruj~oe s~ nsp~d~ane z dolu 1 ie otwory przez
lotowe daj~ motnofd urz~dzenia g~tli dodwiadczalnyoh ~~-';
... -..1-a ~.--- ry___~_J _--
z dolu pr~t6w ateruj$oyoh bylo to,_aby powieriohnie-nad
reaktorem byla jak najmttiej zajgta.zwi~kszaj~o tym sa-
mym powierzohni~ dla prae dodwiadezalc~yoh. Przez p~tle
przeohodz~oe wewn~trz reaktoxa, badany ozynnik mote
cyrkulowad stale z rejonu rdzeaia do doswiadczalnych
o6aiek6w na poziomie fundament6~r budynku 1 z powretem,
lub te2 Dale dosti~ihdezenia mofna prowadzid oalkowicie
wswu~trz zbiornika reaktora.
Calkowity koazt ETR nyni6s3 17 2 :.1n.~, wl~eza-
j~o opraccaanie, badania i wykoaaaie. ~udzet pocz~tko-
wy p~rzawidywal na to oels 18 3 min.~. Eozbioie na
poazozagbine pozyojs wygl~da~o nastgpuj~co:
Razem , m a
Ca3e urzgdzenie ST8 ek2eda ai z naetgpujgoyoh
ze8adniczyoh osgfoi: reektor, keno} o~etojuika, piez-
wotay 1 wtbrny ulc~ad ch2odt:~oy, urz~dzeala doaNisdozal-
ne, budycilci pomoonioze, 3~oznie z iatniej~oymi juz as
terenle ura~dzeniemi. ST8 ena3duje eie, obok lG'!It na tere-
nie ~iational Reaotor Testing tation. Z Lego wtgl~du
nie by3o potrzsby budowad oslego zepleoza jak np. labo-
retoria, ak3ady, a trseba by}o tylko wykoasd po2~oteaie
ETR z iatniej~oymi jut urz~dzeaiami.
i~tla dofwi~+dosalaa wygl4da w ten sposbb, ~e
przechodzi przez Daly reektor sakrcoajgo pod lytem
proatym pod pokryw+~ reaktora 1 wyohodsi na zewngtzs.
Od do2u przeohodti przez dno zeakioza i jest odprowa-
dzona as poziomie fuadament6w. ~ odsieku tym znajduje
sib aie wiele apazatuzy dofwiadozalaej i sterujgoej
zwi~zanej z p@tl~ poniewat do tyoh oelGN przezaaosone
a~ pomieazozeaia na nast~pgym poziomie. Die poziomi?
fuadament6w znajduj~ ei~ tylko :s..in a~ menty urzgdzed
dofwiadozalnyoh jak wymisnaikl oiepla, pompy, eilniki
i tego rodzaju rzeozy.
Do meohanizsbw nap4du prgt6w steruj~oyoh jest
dojfoie z pomieszozenia pod reaktorem, do ktbre o pzze-
ohodz~ pr~ty ateruj~oe. Stoeunkowo du2a wyeokof~ Lego
pomieszozenla poswala usuwad dufe sekoje wyoir}gAi@tyoh
pr~tbw w oalofol. Haterialy :adicaktywne takie jak ele-
meaty paliwowe, wypoaatenie dofwiadozalas, pr~ty stesu-
j~ae itp. ueuwa eig ze $biornika przez koryto apustowe
1 przechowuje w kanale do dalatej dyapozyoji.
Od poos~tku bylo wiadomo, to aajtsudniejasym
problemem i stud wymagaj~oya najwozefaiejazego przyat$-
pieaia do Sego opraoowania b~d~ie sbicrc}ik reaktosa. "
~ymiary obliozooo jeszoze w paidzierniku 1955 zoku aby
okref lid potrzebn~ wielkofd wykopu pod budynek zeaktora.
Zbiornik feat umiarkowanie normalnych roamias6w. Ya oa
wyeokofd oko2o 10,7 s, gbro~ iredalaa 3,66 ^ i doln~
2,44 m. Oblioseniowe oif nieaie 17,57 atm i teoperatura
w3nooiS159ston aliPodaatize8 tea oaga eksploataoy~aa
y p D},y ~~ przes sbiosaii
w ilofoi oko3o 166 a3/min. wywiera oifnienie do 10 toe
ae oslong susy wlotowej o frednioy 916 mm.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
p3yt 1 zeapawaae, zgoauio Y. uHSwrw. -
rz~wanyoh. aliptyazna pokrywa gd]e-
nieo
kd
r
g
w
ni
wyoh zbio
ne posiada krddoe i ko3nlsrze przymooowane w normalay:;X,
apoadb. Zbioz~ik wykonaao ze stall w~glistej i wylo~o-_
no warstw~ etgli nierdzownej 304 I? pewnyoh wypad-~~':;;
kaah saetosowano bardziej prooyzyjne i szozegblowe me~-?A4~
Cody alt to pz2ewidpj$ Wormy - ultra d~w1@kowe bgdaniaa.a;
wazyatkioh materie3dw, oe2kowite badania rad~ogratics--,r~f~
ne, prdby farb~ oraz badania kuaia 1 apawdw metod@ '~`'~.~!
magaetyoznr}. Tolerano je toahnolcgiozne na rdwnolsglof~':~J
owalaodd, p3askodd, prostopad3cdd ustawieaia itd? byly_~.
znaoznie0hoola2 zbioralgrotrzymal ofiojelny znak toa~~~?!?~?
norm; to jedaak Wormy aluty3y jedynle jako wymagania ~~:=?
.~ ___. _.._~ a ~t ~ nnA(1on0 bOwiem naDr@~?;y"' -
w kilku ogOlnie przy)@t:yan aarraauu ~~~~~~ ?----_-_--
~utorzy norm zgodzili s1r wniedd poprawki do nest@p-
nyoh wyda~d-nalID~^ie Ana $binrnika pozwala przenikad do
wnrfrrza~Laiviu~,.a ..._.,W _---?--- -- - - -
j$oym? u$ one uazozelnione za pomeo~ d3awnio zapobiegai-
rdwnie~ motliwodd przeaunied
d
aje
j~oyoh przeoiekoa,voo
_ _ _ _-i .._~ n~ snt nveni . ffie~liwYID ~ set
usuwanie rur aoawlaaa~aic+y ~L r- ~ --?? - -- -~~ -- - -
i wazyatkiego 0o przQObodzi przez dno bez jakiejkolwie?~?r
acratiy wavy zo ,,.,+.,_..__-_
hc}o$aie w dale zna jduje si@ 37 otwcrdw o drednt,4
yatkie ono `~
Fs
2
c
z
mm.
oaoh'w granioaoh od 63,5 mm do 15
oWlarzoh o ?,
d
es na p
znajduj~ si w firgdkot+ej azrgoi
Oe3e dno pcsiada dradsior 16;1 mm i
i
91~ ~
cy'
3reda
,
grubodd _16 mm. Cboi~zenie dna od oi3nienia i of@2arn
Jaet to maiej wiroej
0 t
on.
w oa3odai Rynoai gonad 59
tak jak gdyby pool$g skladaj$oy air z dwuneatu 50-oio
ondG u~otonych jeden na drugim ustawioao
h
wag
tanowyo
as tym pe3g3m otwcrdw ,dais. Oprdoze Lego w wypadku wy-
a naj~yz9zego polo~eaia as 6rcdek dna dzisla obai~~enie
dyuamiozne 72 ton?
stkia to otwcry dla rur doswigdczal^~oh
~
s~y
i rur prrtdw staruj~cyoh por+eduja_-re dno wygl$da jek
? ~--- - - .........tee ~o?oi
-
-
-
arw~av ,. .....- ---?-
-
- -
nit 20~ obj@todoi dna. ~ oz@dai srcdkowej des wi~oej
_ ~ _ yr _~ _ul-.-.t -~.. i..w., .,h
wz t..,- ,.......--. ~-- -
mi@day braegami otwcrdw odleg?odd wFnosi 35w:s? K ta-
~vh na r te~S oei$gaj~oSch 1476 kg/an~ pzsJ zrzuosain
o
D @ ,
RY
' pr@tdw steruj@oyoh, ~sssednia to potrEebr szczeg6lcwego.
aaaaa.~a .?~r.t~---
Pod ry pedtrsrauj~ce sbiernik cusz~ wFtr$yssd
Fc
6
toe, przy azya
oboi}tense ~ kiarunku piocowym c2Q,
?
w ter, sposdb, aby rozazerzenia cieplne nie apowodowa2y
neprrzen, lab przeauni rd zbiornika ozy kolektordw wody
ah}odz~}cej, oo mog3oby byE nlebezppleazne i niepo2$dane.
7~iela klopotdw przysporzy}e deoyzja o zaetosowa-
niu prrtdw ateruj$oyoh naprdzanyoh od do3.u, D~eohanizmy
naprdowe staly air?takio dlugie, ie prrty przeahodz~
przez poa:leazozenie bezpodrsdnio pod reaktorsm i wyata-
j~ do pomieazozania neat@pnej kondygnaoji /w ktdrym znaj-
duj~ a1r nap@dy prrtdw/ wykutego w akele ponitej daa
zbiornika ne ?,6 m. Paniewat pt'~'iy steruj@oe opazte a~
i o dno zbiornika i o konatrukojr budynku wigo powatal
problem mozliwodoi wzajemnego przeauni@oia ai@ tyah
? puaktdw pod wp3ywem rozazerzenia air lab oboi~2enia
zbicrnika. gilka aetnyoh milimetra mode doprowadzid do
. niedopuazozalnebo wypadku, jakim jest zakli4owaaie prr-
?tdw aterujgoyoh nie dcpuezozaj@ae ioh opadnigoia w wy-
padku wl@ozenia awaryjnsgo. W wyaiku wapd2pracy projek-
Lantdw budowlanyoh i meohanikdw poweta} system podplere-
j~oy zbiornik, ktdry nie ograniaza przeauni@d zbiornika,
ale ecisls okre6la ioh kiexuaek, a tak2e daje mo~nobd
,pionowyah przeauni@d z3~as prowadze~i prrtdw.
? ~ zbiornika przejQoie z du2ej Arsdaioy na mall
-znajduje sig migdzy wlotowym i wylotowym kola torero wo-
dy ohlcdz~oej w zGi~a]ctu s umiejeoowieaiem pcdparoia na
przejdoiu obis r~~zy kolektorCw maj$ jednakowe przeauni@-
~-.oia ad rozazerzenia cieplnego zbiornika. Cetatecznie
wybrane konatrukoja podparoia apoozywa na betonie oa~o-
? ny blolcgioznej i daje otoaunkowo jednolite podparois
F na oa3ym odoinku przejdoiowym zbiornika. Oprdcz tego,
se podpora nieaie oboigtsnia pianoae, dsje ana matliwodd
i rozazerzenia promieniowego orb2 zapawnia prowadzenie
` zbiornika w dolnej /w@tazej/ osgdoi zabezpieczaj~oe go
' od obrotu wokd~ oei pionowsj i odahylenia toj oei od
' po~o2enia picnowego.
Podpory zbicrnika aioa~: oely of@2ar zbiornika
wraz z jego zawartoboi~, oig2ar pokrywy oraz udarzeaia
przy awaryjnym opadaniu prrtdw ateruj~oyoh. Obal~teaia
! to z grubsza bior~o e$ neat@puj~oe:
- zbiornik, pokrywa i wewn@trzne oe3.ona
termiozna 68,C ton
` - wody 1 zawartofd zbiornika ?4,4 "
- zaladowbnie przeatrzeni dodwiadozalnych 13,6 "
- - uderzenie pr@tdw steruj@oyah 72,6 ?
razem 228,6 tong
Zalo~enia projektowe obejmcwaly neat@puj~oe
zagadnieala:
1. Promieaiowe i ~ionowe rozazerzenia oieplne
zbiornika nie mog~ powodowad saoiakanla pr@tdw sterow-
niozyoh przeohodz~ayah przez dno.
. Sprowadzid do minimum przelunirola rur kclek-
' tordw wodgyo2i.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
?
?
?
---
3..stworzyc oauviiL~ r~~y~-~ ------
zbiornika tek, aby n e akonoentrowad nepre2en w odcinku'
przej5oiowym. -~
.4. Zapewnid aby podpory rozezerza3y sie wrez ze
m kontakcie.
t
}
n
y
ibiofnikiem i pozoatawai.y z nim w s
5; Zmontowad podpory bez dok}adnych toleranoji?.;
- - - -mss _..~~ ~...
i uat811c avalauuia y..-.. ?.---- ---
6.- 2iie ?zajmowad przeatrzeni` pod reektorem vapor-.~
nikami, Illaraml ~~r? rozezerzed oieplnyah zbior-
?. ZapewnlG ewobode
ne ktdre
2enie
,
Hike, aby nie powatawa3y w nim napre
zbiornik nie jest obliozony.
oia nie mote wymagad dogl@danis
d
~
per
IIklad po
B,
ponie~ta~ po zmontowaniu oelony biologicznej bedzi? nis-
doat~pny_, 1_~_ .,~.a.,,..,i~o iw9t iednolita i nie pod-
on9 w 20 pun]Ctaon IO~IAltla~.vav.y ~~ ?? ----------
- - _~_~ __,. ..vnniL~i(2iA 2 wiekezei drsdni- ~;
oy na mniejaz~ 1 ~eeti pj-Gyayaaa..~ -_ -------
owisrzahni. Zbiornik i pod-
ole2ar rozk3ada ai@ as oe2sj p c,.
ozednie take ~e riie mote
d
no
gg
pony rozazerzoj~ nie je
zaj4d wYpedsY, ~e,zbiozn~k+nievopQ{rokn3o 2alkkg/.om2
i feat ooKoiwier nl~nwtl ~+~-- . --
ju "U" ae prz~yanawane do zako ozenia dolnej czedoi zbior-
_ _-- ._._ ..,a eier.,, ,"~ akeza arubadd dolanki,
ktdrym leozy eie on ~ ~~~o~o,.-..W _.. .._~- -
20 punlctdw oparolq przekasaje oboie~eriie na 34 P}YtY
dylataoyjne 1 a?~ten apoadp~ oboie~enie as jednoatke po-
wierzohni wynoei 28 kg/om 3e to apeo~aln?1"~ 'przezna-~
samoamarujeoe sie ~e-atopu
t
3
d
y
y
w p
czoae do takioh oel
broazowego, o wytrzymaloeci ne naoisk,84 kg/om i tdmpe-
rature 288oC'. Przyjeto wapd3ozyyphik~bezpieozeuatwe 3
aby zabgzpieazyd nie na wypadek gdyby oboi~}~enie na ~~
wszyatki?e plozy by 3o niejednakowe. Podparaie w okolioeoh~~
est w poataci kratownioy
koryta apuatowego wykonane j
poniewa~ nie ma to betonu, ns ktdrym mo~naby nie bylo
oprzed. Plozy ee po3eozone miedzy sobs moonym ketowni-
kiem dajeo oalemu ukladowi wiekaz$ oYod obrctu~ Do ob-
oie~eaie baazne orez ubezpieozaje g
zbiorpika przyapewany jest pcwlerzohniowo pierdoieh
uatawozy z k~townika; pierdoien ten awoj~ powierzohnie
cej ns konetrukoji p}dz,
doe leZ
3
1
e
a
opiera nie na podk
zanim plozy nie zoatan~ przyapawane do zbiornika. i
-
?
C zbiornik pronie
Przy zmianie temperatury o 66
niowo rozazerza nie o okolo 2,8 mm. Rozazerzenie to -
jeat kierowane przez prowadzeoe kolki, umieszozone
ea
~
w
o
zO
w podlu~nyoh otworaoh^rozmi
kierunku
w
n~azerzenie
?fl
promiaaiowym. ono zolorcnnn ,.o ?a? ~v-Zaohowanie to tole-
w granioaoh toleranoji O,CB mm/m. j
ranaji zapewniono w azasie monta2u zbiornika; po opusz-
ozaniu zbiornika na miejaoe uateloac poziome pclo~enie
f
dna Graz wapd3oaiowodd zbiornika i konntrukoji nodnej,
a neat~pnie przyspawano plozy do zbiornil~e. Potem zoota-
iy przyepawane ketowniki 2~oz~oe Razyetkie p2ozy, zapew-
niaJeo konst:ukoji nodnej aztyanodc i wytrzyma.~odE ne
moment;; kr4oece. Cady zbiornik ma mo2nodc~ awobodnyoh
rczazerzeA promieniowyoh oraz pionowyoh w obis strony
cd p3dz. Umieszozenie opdr miedzy wlotam i wylotem oh~o-
dziwa aprowadzi3o do minimum przeaunieaia rur dcprowodza-
jeoyoh o duzych drednioeoh. Jedli ohodzi o zapawnisnie
pionowegc pc}ozenia zbiorpika to na dolr~y~m kodou zbior-
nika przewidziano az:ery prowadzeoe wyatepy, ktdre nie
przeaz;cadzaj~ przeeunieciom pionowym ale zabezpieozaj@
od przGSUnied poziomyoh i obrotdw. wyatePy to przyapLwa-
no do zbiorpika po uatawieniu go z zaohowan~em toleranoji
mantatowyoh. Szozelina miedzy wyatePem prowadz~oym i
prowadaio~ wynoai 0,08 ~ 0,06 ma. Prowadnioe e~} pewaie
umooowane w betonie os~cny.
Pierwotny ukiad ohlodz~oy oharakteryzuje nie .
temperature na wloole rdwae 43oC~ wydatkiem 168 m3/min.
przy oidnieniu 14 eta. Przedai~wzieto drodki aby wyklu-
czyc~ mo~liwodc' twcrzeni& nie peoherzykdw gaze w rdzeniu
i aby zapobieo wrzeniu we wazyatkich mo~liwyoh wypad-
kaoh. Zmiekczona woda v- obiegu pierwotnym przeplywa
przez reaktor i strove rurowe rurowego wymienaika otepie.
Cieplo z obiegu wtdrnego przekezywane jest w atmosYere
przez wieze chlodnioze.
2 punktu widzenia oazazednodoi po~edanym jest
aby ohlodziwo opuazozalo reaktor przy mo~liwie nejwy~-
sze j temperaturze, aby misE dude dred~:iT -.., . ytmiozne
rdznio4 temperetur w wymieaniku oiepla. Po rozwa~eniu
tyoh apraw obliozenia wykeza~y, ze wlotowa temperature
ch3odziwa nie powinna przekraazaE 43oC w oelu zabezpie-
czenia nie od wypalania paliwa w pewnyoh zlo~onyoh werun-
kach awaryjnyoh. xozwazania tego typu ae ogromnie n1e-
dokladne i byd mode, ~e wy~aza temperature wlotowa mogle-
bY bYd apokojnie zastosowana. Jednek2s, aby uzeaadnld
zastoaowanie wysokiej temperatury trzebaby bylo przepro-
wadziE wymagaJeoy vials preoy i koaztdw oykl dedwiad-
ozen? R wypedku pozytywayoh rezultatdw tyoh dodwiadazefi
moglaby byd zeatosowana wy2aza temperature odpowisd~ia
do makaymalnego atrumienia oieplnego rdwnego 31.10 goal/
m2/godz.
Do dzid dnia laden reaktor w normalnych warun-
kaoh pracy nawet nie zbli~yl sie do takioh obcie~en
oieplnyoh zed dla zrobienia jakiejd umiar$owagej ekatra-
pclacji zbyt malo jest dodwiadcze~5. 7ti tej sytueoji powata-
~e zaalny problem oazazedzenia okolo 20C tya.~ na obwo-
dziecpierwotaym jedlihy podniedd temperature wlotow~
z 43 C do 53 C. V+ aoraelnych werunk8ah powinna byd wmcn-
towana zapasowa aekcja veymiennika o~ep3a, aby w ozaeie
remontu jednej z eekcji xeaktor mdg} praoowad na
moo. hie wykonuJeo'na razie eekcji zapasowej zeoazoze~
dzono 2C0 tys.~', chooia~ w budynku wymieaaikdw oiep3a
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 ' 4~6 -
!na wypade$ gdyby by2a potrzsbaa pozoatawiono wolne ~~:,.,
ro
~
i
e p
~
"miejaoe. A ozasie pierwezago roku praoy bgdzie a
- - -'-- ----a. ?---~~ ..a....1..ni nhevoln
koeztownyoh.dodwiadozen provadzoayoh poza reaktorem dla
z 43-o.C do ~54oC..iN ,wypadku pozytyRnyon reZUl.tiativw ao-
daiadozs~i z iatniejgcogo.ju2 Rymiannika oiepla bgdzie;
mo2aa vydz~elid aekc a zapaeow$ oo w rezultaoie da
-- -~ "
odd 200 tys.~.
d
;
oazozg
a
Rozwa~ono rd~ne uk3ady oh3odzenis aby ~ybrad::~
raw .._~ ....y-------- -
okazaao akalkulowane kos$ty oe}kowite oparte na koas-~~;
p
taoh ruohu i koaztaoh 91~ amortyzaoji aek3ad6w inwsaty=;
"~
oyjgyoh. Poaiewa2 variant 2, - wie~e ohlodaioza pol~oao~
najni2eza koszty roozae, zoatat on wyoraay. rvr~wuu~c~v
wymienniki o1e.p3a ze stall aierdcevnej i z aluminium -
na korzydd pierwezyoh przemawie?]cilka-momentdw takioh
iAk wiekeze dodviadozeaie stosowanla w varuakaoh reek-;
ticrowyUn 1 1gAY, Y.O ~V Viw Ma,.- va~~?.av -?r-q---~ ---_~--~,,_:--
przap}yw przez urzgdzenis do zmiekozani4 aby utrzymad ;~~:~,~-
iefi zagieozyazozepia rzgdu 1/2 ozgateozki'-:f.
ato
d
2
p
any
~
po
na milion. Zmaieja~e ai@ rdwnie~ k3.opot z uauwaniem :~Y;?~
uazkod~ed od promieaiowenia? ,_~ ,_, _ _,t___ _, _ :_~~-,=_~
......~..,,.r,,..M..-.. _
przez ata3e pompowgnie moody do ukladu i wypompowywaaie '?;~
-"~"'?"'
jej w takim stopniu w jakim:potrzebne to jest do utrzy
ra-moods ze~zbioraika odgazgw.waoza i pompuje jq do ~~r"~
`~
~
~
l
"
:
yw
ukladu prr,ez z_awdr reguleoy.jny uatawiony as przep
?~-
1,135 m3/min. ~b~u'?tl~'$ kompensaoyjgqgg zaps3niony jest
w 2/3 awojoj objetodoi powietrzem alu2goym przy normal-
nyoh warunkaoh praoy jako poduazka, yr takim latceie'
jest regulovad oidnieaie w vggkioh granicaoh. '~ype~nia
oa r6wnie2 wa~nq fuakoje awaryjnego irddla moody i oid-
nieaia.
Powatavanie gazu w..rdzeniu muai byd wykluozoae;
aby utrzymad jak aajwy~aze znaozenie wap6lozynnika wy-
miany oiepla. Zbiornik odgazowywaoza mode praoowad przy
oidaiegiu atmosferyoznym lub podoidgieniu. Opierajgc
aie na rozwa~agiaoh teoretyoznyoh i doswiadczeaiaoh
~e w atanie rdvnowagi mo~na utrzymad koncen-
uetalono
,
traoje A2 1 02 rzedu 5 am3/litr, /rozpuszczalaodd wyra-
runkaoh/, hest to znaaznie mriiej od minimalnej rozpuaz-
czalnodoi vs uk3adzie, vyaoszeoej 160 om3/1. na wlooie
do~-pompy ukladu pierwotnego. -
silka przyozyn wplynelo na ~slgozenie do ukladu
zbiornika odgazovyvacza. Pierwsz~ z aich ,jest tc, ie
obeonie brak jsazcze dodwladazeaia ekaplcataoyjnego
z zastesowania moody o tak malej zawartodoi czestek ata-
3yoh jak 1/2 oz&steozki na milicn w reaktorze w rodzaju
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
?
Po drudie, w zbioraiku mot~la bgdzie uauwad izotopy ga-
zdw salaohetnych na wypadek uszkodzenia ~akiegod element
tu. Po trzeoie, motna bgdzie uauwad dwut seek wgBla po-
watejgoy przy utlenianiu ai@ zwigzkdw orgo~igo~oa?h rzeo-
aor poKatajgoy przy kozozJi. Przez rozpy e P
dmucriwane bgdzie powietrxo lctore bgdzie zabierad ze ac-
bq ozgatki gazu i zapcolega~ zoleraniu are mieezanlny
picrunujgoeJ, dozy wydmuohiwene bedq przez kcmin.
~esaaniczym matelia3em konatr~ikcyjnym aq stale.
~biornik wykonano ze atoll wegliatej i wylc~ono waretwq
stall nierdzewaej. Pierwotny ukled oh;odzgoy wykonano
z dobrej atoll aierdzewnej 347, rury wymiennike ze eta-
li aierdzewnej 304. Korpuey pcmp wykoaano ze atoll we~g-
listej zed wirniki s aueteaityozaej atoll aierdsewnej.
9tiybdr matezialdw przezaaozogyoh a? obieg pier-
wetny, przeprowadzono w oparoiu o naetePujgoe za3otenia~
utzzymanie zanieozyazozenia moody ozgatkami atalymi as
poziomie 1/2 ozgatki na milloa; kontakt z wcdq o pH ~ 6,
temperature 59? ,i maksymalae oidnienie 17,5 kg/om3.
T~skie parametry oharaktdryzujq warunki cdpowiednie do
osi~gnieoie wyatarozaj~oego ozaeu aluZLy aluminiowyoh
pokryd elementdw paliwowyoh. Tym nie mniej, gdy rozwa-
tano mc~liwodd zeatoeowania atopu aluminium na rury ob-
wodu pierwotnego 1 wymiennik oiepla okazalo aie ~? ze
wzgledu na niekle dopuszozalae naprgxeaie bolan~Ci powia-
ay Lyd tak grubs 11 kcezty tego rozwigzania by3yb~ wy~-
aze od pordwnywa~nego ukladu wykoneaego ze ateli? alej
poniewat predkodd korozji alumiaRiluo zeatoeowanie5alusy
~
dwaeniu ze etal~
,
wi~kaza w por
r~ ~ minium cznbozalcby, ze bylby AOtr~~ e~b~ay znaoznio wl~kezy
kozaJgoe. Du2e przekroje
zmi
i
.e
e
przeplyw przez urzgdzen
azynae 1 dlugi polokree rozpodu produktdw korozji ozyni2-
oy tak$ moods dodatkowc niepozgdan$ dla?reaktora z tek
wyeokim atrumieaiem jak aTFi. Dle tyohze przyozyn misdi
d t od uwe Jeko ma-
se
Be
b
p
y ra
i atopy bronzowe nie mog$
terialy koastrukcyjne obwodu pierwotaego. Soroaji miedzy-
ziarniatej na powiarzchaisoh apawaayoh mozaa zapobiso
przez zaetcacwauie atebilizowanej atoll niordzewnsj 34??
aprawe peknigd pod laoznym wplywem aeprg~en i korosji,
ktdre zelezy w du~ym $;,opniu od konoentraoji ohlorkdw
~+ wodzie obiegu wtdrnego, feat aprowadzona do minimum
rrawie caikcwitym trakiem Peoherzyk6w w epawaniu wymiea-
cikdw ciepla i przewoddw.
Eadania ekoacmiozne wykazaly, ze w oienkodvien-
cych n:reoh o du2ej drednioy do bra at al nlerdzewne jest
t5uazs cd ateli we8listej. Graaioq ekoncmioznq eq gru-
aodoi-~ianki oko}c 1~ mm. Dlatego tez na rury ukladu
obwcdu plezwotaegc wybrano atal alerdzewaq, natomiaet
w zbicznikn zastoeowano pokryoie ze stall nierdzewnej
;.o alewax gzubodd 6oianGim wytoagtoaunkowo~mala6po~lerzoh-
Cc s_~ tyczy P P,
a:b ich kozpuau w pordwnanin z oa} ym uklr,dem zaajduje
ai@ w tcatakcie z wodq w zwi~}zku z ozym, z puaktu
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
?
widzenia okreau u~ytkowanis i zaniedbywalnej iloioi ~,,
produkt6R korozji kerpusy e~og~ byL~ wykonaae jako odlew,y
nuje aid z auaten~tyoznej atali nierdzewnej. Soszt poi
"'
py o wydatku 76 m /min. przez zastosowanie korpuau zs
atali wexliatej zamiast atali nierdzewnej zmniejsza e
Ftury wymiennike oiepia e~ wykoaane ze stall rii
r~
rdzewnej 304,'zas zbiornik ze stall w~gliatej, ktdra;~
Jedn;,rm z zasadniozyoh problemdH materia3owyoh
bylo uzyskanie odpowiedniej jakoioi kuaia p}yty dae ,.ter;
rdzewnej o gruboioi 228 mm 1 6rednioy 1650 mm. gaga ~-~~
Tylko dwie tirmy mogly sib podj$d wykonania takiej oz~i=;
oi-kutej. 1V firmie, z?ktdr$ zawarto umaw~, taroza.wyko=;
nano w naet~puj~oy apoedb. Wykuto dwie taroze z tego
same go wlewka z wlewnioy gor~oej. ~Ylewek rozoi~to na
dwie ozadoi, ktbre aplaszozono 1 oboiakaj~o yogi
z grubsza nadaao im kazta3ty tarazy. Jednak w rezulta
oie badad ultrad~wi~kowyah okezalo aid to obis taroze
w srudkowejtoz~iai poaiadaj~ deYekty. ~ieroenie,po- .~Y
oone i odlano dodat;cowo nastgpny wlewek. Jednak~e tym':~~~`;~
razem rozplaszozoaa wic~kazy kawalek dolnej az~soi wlew,=,,~`.-;~
ka, a rog6w nie oboiakano jak poprzednio. Przy badanisioh:~~
nl trn~dwi ulrnv~vnY~ tovlrrv+n fvllrn `l rn l~nn ~u~o L+v L+.(.?e ..-
mo~liwe ze wzgl~du na to, ze plyta dna reaktora poaiada~
ire zapasowej plyty daa ree,stora, z mniejazej pozo~tr.~ ';'
'
oz~6oi wlewka?odkuto drugs plytg ale nie obeazlo ai@
to bez oboiskania rogbw aby nada~ jej kszta3t tarozy.
Niestety,oboiakanie rogdw spowodowa~o uazkodzeaia oi~g-
teraz, tak, ie zapasowa plyta dna reaktora nie zostala?>.~
Plytki paliwowe s~ plaskie o dlugoioi 914 mm. .'~.
7F pokryciuTplytek zawarty jest bor,jako wypalaj~oa nie
w IdTa wykaza}y, 29 nie nale~y oozekiwad jakioh6 powa~-=
niejazyoh problem6w w zwi~zku z zastosowaaiem stopu bo=.,
ru z aluminium. W okresie pr6bnym zbadano dwa sposoby ,
elementy paliwowe do MTB wykonywane byly przez apawanie?~,~c~
topniku daje du2e oszoz~dnc~oi je~li ohodzi o wykonanie
Mimo, ~e wszS?stkie atosowaae topniki zawierej~ ahlorekrv
litu, to jednak ilosE litu, ktdra pozoataje w spawaoh
jest tak niaznaozna,_ ~e duzy przekrdj ozynny litu na
pooh3anianie i powstaj~oy z niege hel nie stanowi~
problemu.
Iio2aa wyr62aid trzy zaaadnloze grappy oe2oa.
Gs2ona betoncwe ma z+~ zadanie zabezpieozonie peraonelu
od promieaicwenia gamma 1 neutroa6w. aswa~trz niej znaj-
duje aid pi~E onion termioznyoh: jedna na zewn~trs zbiar-
niks 1 oztery wewn~trz zbiornika reaktora. l~aj4 one ze
zadanie zabezpieazenie oe3ony biologioznej 1 doiaaek
zbiornika od nadmiernyoh na~r~~en termiozayoh. Jest rbw-
nie~ oe3onr+ radioaktywnego bwodu pierwotnego i na ko-
nieo jest zagadnienie oa33aaiaaia wypalonego peliwa.
Yiewn~trz zbiornika znajduj~ si@ oztery konoen-
tryozae oaloay termiazne ze atali aierdzewnej 304. h4az-
na gzubogd ioh wynoei oko3o 100 mm. 7e oztery oe2ony
oh}odzone a~ wod+~ obiegu pierwotnego, ktbra aejpi2rnie
ep}ywa w dbl przez rtermiazne do~~ylotuazeazbicraika
w gdr~ przez oslony
rsaktoza. W oelu zmniejszenia promiealowanie na baton
oatony biologioznej i dalej mi~dzy zbioraikiem i beto-
nem umieazozono zswn~trzn~ oalon@ termiozn~}. Te oelona
termiozna wykonana Jsat z waiatwy olowiu 89 mm i zawie-
ra wewn~trz obwdd ohlodz$oy ze stab nierdzewnej. Woda
z pierwotnego obiegu ohtodzgoego kr~2y w tym obwodzie,
aby adebrad ~ lOU.000 ~aal/gods?zostalalw koaanatjak
os3onie. foastrukoja tej os~oay y
najbardziej atazaanie ze wazelrimi oatrotnoboiami aby
zapewnid aieprzsrwane ohlodzeale, poaiewat w ozaeie
dzia}ania reaktora doat~p do niej jest wykluozoay. lby
dotrzed do oe3.ony trzeba oalkowiaie rozmontowad rdzeh
i uauas}d zbloraik reaktora.
Wielkoid promiersl owania poohlanianego na po-
szczegslnu~`_ nab aaoh wyre2a aid nr,at~puj~aymi liozbami:
1. wewngtrzna osloaa tsrmiazna - 506.000 Soa7,/ odz
2. zewn~trzna oeloae teroiczae - 100.000 Yoal/,,g[[odz
3. betoaowa os~ona biologiozna - 1.000 Yoal/godz
~illca reako~i j$drowyoh powoduje aktywnoiL~ moodyy.
:: jv~aza ejazymi z n oh e$ te, kt re powcduj~ powatawanie
S~O1 9a~4. Oba tr izotopy maj~ doid dlugi pblokzes tyola
i dodc du~~ eaergi~ pro?ieniowania gamma tak, 2e powo-
duj~ konlegznoib oatgqny na obiegu oh3cdz~}oym. W wyniku
reakcji Olg /a,p/ B1b powstoje Ai6 majgay p62okrea t -
cia ? godz. die jest to aktylvaoid dlugotzwala. Tym nie
mniej posiada on enezgi~ promiea}owwunmi dz~sdzeniem
wymago oniony, jeteli azae przep y Q y
i miejaoami ucz~azozanydi przez ludzi jest krbtazy od
oco3o 2 nin. W nTR aalkoxity aykl w obiegu pterwotnym
trwa niewiele gonad 1 min. i dlatego Woda ahlods~oe muss
byd oaloni~ta. Budynek reaktora 3~azy sib z budynkiem
wymie nnikbw oiepia kanelem dlugoioi 15 m w kt6sys
znajduj~ aid ruzy z Nods chlodz$a~; wokb~ kany2u u}o2o-
ac oalong grubogoi nie mniej nit 1,2 m z gate o betonu.
96d r5diaektyway po~rataje w daojeki apos6b: l~aturalny
~a23 zaajduj~cy sib w wcdzie ~ako za~eazyazozenie po-
chlaala neutron zamieniaj~a a ~ w Ba ; 2/ atomy alu-
siainm w pokzycia p;ytek paliwowych po pooh2cni~alu
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
ueutronu pr@dkieg w syla 4zQeteozkQ alfa pozoata~ia;-~
jQa atom sodu [N1~7~,c~ /~~a~a] , Je~eli atom elumiaium~?_
.. w.. 3.1 ~. i.. ..J .. J-.. ..1 t1 ~ _,__ ___ _ - _ _ _
w kontakoie z wodQ ohlodz~o~ tc enargii reakaji wyatar=
~a
.
? ozy, aby wyrwad radioakty~ray atom i~ sdd trafia do wody:,
ttedi0aktvnnv add DOaifidA n6~Akrwa 3vn1 a rltmnv , G ....a.. -~s
ozyazozenie sodem naturaln~ym staaowi 0,25 oz~}eteozki ~, `:~;
,
na milion. Obliazenia wykazujQ, 2e 10~+ aktywnego sodu;';:
..nn 1, ..~A..i .. ......i .a..... n.. ...... ( ..._~-. . _ 1 and _ _ v..
10.000 impulsdw om3. :aale2y przypuezozad, 2e to zale~=
no?E mote byci zaetoeowana do innyah reaktor6w z obis-;
giem ahlodz~oym tego samego typu.
84etoaoi.Gastosowanie beton6p duzej g@atodoi zmniej-
sza gruboed oe;ony i zwiQkaza powierzohniQ do praoy. '
Rodzaje domieazek do betoau zazwyozaj okredla sig w wy=,,
.
niku rozwa~an ekonomioznyoh. Typowymi domieazkemi sto-_'~~~:
ohlaniania neutroada stajQ siq ir6d;em wtdrnego promie-."
tiytiu, ruay sxtaaa~Qoe~ e1g zaeaanlozo z atombw telaza.
Promieniowanie gamma przy pooh~anianiu w 2elazie ma
du2Q energiQ _ 7,$ MeV i dlatego to ir6dlo promieniowa-
nia nie mole byE pominigte przy projektowaniu oslony.
Na przyklad przy zaetosowaniu betoau magnetytrowego gru-
bodC~ oslony biologieznaj v~~:..1 ekolo 2,4 :s natomiast
jedli u~yd betoau barytowego wystarozajQaQ jest gru-
bodd 2,1 m. Jednak~e niaki koszt betoau magnetytowegc
rdwnowa~y atraty potivierzchai uzytkowej przy reaktorze.
Os3ona zoatala obliczona na obnitenie promieniowania
do 1/lU dopuszczalnego.
Idealnym betonem dla os~oa jest poeiadaj~ay
makaymalnQ gQstodd ze wzglQdu na promieniowaaie gamma
i zawierajQay jak najwiQoej wodoru zazwyozaj w postaai
wody ze wzglgdu na strumien aeutrondw. Gdyby nie ist-
nia3y inne wymagania, do dwum pierwezym warunkom odpo-
wiadalaby mieazanina zawierajQoa mc~liwie ma3o piaeku,
mozliwie duo damieszki, oraz jak najwiQaej wody i jak
najmniej oementu. Jednakte take mieezanina napewno nie
zastyglaby rdwnomieraie, mieloby miejaoe osadzanie aiQ
aigiszyoh skladnikdw. Choc wygl~da to nieprawdopodob-
nie, ale zwykly cement mdg3by ekszaE sig lepazy dla
zapawnienia wspomnianyah waruak6w nit betoa zawieraj~-
oy du~Q ilo?6 domieazek, ktbre osiadalyby na_daie wypie-
raj~a ku gdrze mniej g
ste skladniki mieazaniny.
~
Plale~y pamiQta , ~e wymagania oslony BTR nie j
zet~
=s_?u
agranlazajQ aig do wymienionych na wstQpie.p warunkaaYi
~=
~
s
ekapploat~oji as oa;onie Sateieje apadek temperatury
rzQdu 16 C ao powoduje aaprQleaie aotmalae i etyozaa
1 w zwigzku z ozym materiat oa3ony muai poaiadsb ckrei-
lon~ wytrzyma;ofd.
azereg elemsatdwuoead~anieeeiQoi;ni~rdwaomierae~zeety-
ganis muai by6 ograniozone do minimum wby zapobieo po-
wstawaaiu azozelin pod eleaeatami wsoatowgnymi. Betoa
muai aadawaG ai@ do $apelaienia ekomplikoweayah azozatfa
i muai dobrza przylogad do zaajdujr}oyoh ai@ w aim sle-
meatdw. Osadzaaie tiQ muai byd ograaiozoae do miaisum
przez w;e$oiwy dobdz ak3adu mi'eazaainy.
$ilJro waruakdw as betas oe;ony jest wzajemnie
s1Q wykluozajQoyoh. Zmniejazenie nierdwaomiernodoi-za-
atygania i zwiQkesenie zdolao6oi zaps2nieaia zwiQzsae
jest z r6wnoozsenym zaiteniem gQato6oi. Na pierwezy
rxut oka wydajs aiQ ;atwym swi@@kasaaie wytrzyma;osoi
betoau po proetu przes odpowiednir} zmlaaQ zawartodol
oemeatu. Prdbae mieazaniay,dowiod~y jednakla, to oe-
ment ma podwdjnQ rolQ w oi~tkioh betoaaoh: oement jest
nie tylko ozynnikiem nadajQoym wytrzyma3oid etwardnia-
;emu betoaowi, ale takse potrzebaym jest w dwielo przy-
gotowaaym betonie do podtrsymywania lcawalkdw oiQlkioh
domieazek, wi+~se go i aadaje mu p2yaao6~'. 8so?egdlnie
aprawa p;ynno$oi ze wzglQdu na zdlnorodee: p;aakie,
wyd;utoae, lcaaoiaate kezta3ty kawalkdw domieazei nie
wy;$ozajgo nawet drobae~o piaaku wymaga aby papka oe-
mentowa ape;nia3a rolQ amaru" u;atwiej~oego zaps;nie
nie wazelkioh azazelia.
Ze wezyetkiah wykoaanyoh prdbnie mieazaaia
betoaaduL~eaz~stkiymuez~iby6ozawieazoae waj$ay of !ki
rze zwi~zaaej zaprawie. To oetatnie oznaoze~otjak~nej-
maiejazQ za wartoid wody w zwi~zku z wymaganym akurozem
i mo2liwie du?.Q iloid drobnyoh ozQetek oementn, po-
Mietrza lub domieazek obojQtayoh. Poniewa! zawartogd
powietrza obai2,a gQatoiC, oement $a6 zwi@kaza wytrzy-
~}odd Dowytej wymagar~yoh grsalo, dla otsz
mel~j ggatofoi, wytrzyma;o6oi 1 p;ynnodoiytrzebaoby~o
zaetoaowa6 domieaseQ "pozsolaaie".
NaprQleala w betonie zale od gradiantu tempe-
ratury w oa;onie i takioh w}adoiw~oi betoau jak wy-
trzyme;o6d ne goiakrrnie, mcdulu aprQZyetofoi, wapd;-
ozyanika pooh}eaiaoia energii i rozazerzania w zwi~zku
z periodyazaymi zmianami teoperatur .
reaktora dradieat tsm eratur y ~ ozaaie praoy
powierzchni oe}ony aapr 2eaia aoiakaje ~ wewaQtrzaej
zewn trzne rorcai p Q jQOe rag as
Q j ~gaj+~ae. Oblioza eiQ, !e ~
peratu=a biReai iyeioti -5 oC w odleg;odoi c1[o~o k~b~ ~-
powierzohai cd atrony zbioraika reaktor~. 0 ~o~aieoza-
aadniazyoh irdde; asprQle~i trzeba powiedzied, !a ape_
dak temperatury apowodowany przez wydzielaae w os;oaie
cieplo od promieniowes3ia poaodujo ns~prQ2eaia wielkoboi
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
tylko.??kg/om2.?Pozoatalyah 35 kg/om2 apowodcwanych
jest rdinio$ tamperatuz atigdzy zeenQtrzn~ os3~~n$ tar-
? miozaf} i otoazeniem reaktora.. ?
niem oiQ2kioh~betondw w rzeozywiatodoi e~: rozazerzania~"
pod wplywem periodyoznyoh zmian temperatury 1 zape~enie'
nie jednakowej gQatodoi betonu w oa3ej oalonie. aby ~;
rozstrzygn~}d oba to probleay, zanim zako~ozy eie projsk-~
towanis! dle-ka$dej.danej mieazanlny betonowej zawiera_~_~,
azereg dodwiadQQ~~i. goazty takioh Baden eQ na ogol nie-~,
zmienno. Badani~ to dla RTR koaztowaly mniej nit 40
tys ,~.
eiQ pod wp3ywem oykli aieplgyoh /a uniknQd soh nie mot-_?"
na bo reaktor muel byd oo pewien ozas wyl~oeany/ to
oalona mote popgkad 1 przapuazozaL~ promieniowanie.
91 kaidym wypadku trzeba przewidzied odpowiednis uzbro- r
Rozazerzenie od oykli oieplnyoh mierzone na betonis ao ~~'
apoo jalnymi domieezkami magrletytu nie wiele rdtni~ a1Q ;~
od rozazerzeti otrzymywanyoh przy betonowyoh ze zwyazaj ~?~=
siq betonu. pod wp~ywsm oykli oieplnyoh apowodowa~o za-
kliaowanis zaword~ roguleoyjnyoh?elektrowni.
Ustalegie w3adoiwego akladu polege na okre~le-
niu atoeunku ilo6oi moody do oemeatu i`zawartodoi piaa;cu
ga~Qoy rdwnomiernie 1 nie osiedajQoy. R oparaiu o pass-;{
prowedzone dodwladazer~ia_uatalon~ odpowiedni~} proporojQ
od 3483 do 3629 k m3. Przy zmniejazeaiu zawartodoi oe-
mentu z 5,5 worka~3 do 5 work6w/m3 w kilku prdbnyah
partiaoh, nast~pilo nierdanomierne zastygaaie i obri2y-
Protez oey Pozzolith rdwniei powoduj~ nierdanomierne -
zeatyganie i znitenie ggstodci. fiawet w okreais miesiq--`
oy zimowyoh kiedy temperature spadla do 30? ponitsj
sera zarz~dzono utrzymanie temperatury betonu w grani-
oaoh 16 t 2400 w ozaeie zalewania, w ozasie zestygania -~
zad_utraymywano minimalnq dcpuazozalaq temperaturg
w
Sredni koszt ponad 3000 m3 cigzkisgo betonu wy-
aidal 627 ty$.,~1. W sump t~ wl~czono ferny, uzbrcjenie,
sale nie, oozyazozenie i Kykodozenie calcny tlologiaznaj,~
1 kanalu dla rur a wod~ oh3odzgo~.
W assess 20 daicwego cyklu w rdzeciu v~ypale siq
okalo 30;6 uranu. Riew~aalcni materiel rczszcQe~.~'n: a
?..y--?ut -./ .-.~ .^~~.~... '.. _.- ~ .^~^.. ?- .... _... ... ..~ ...moo .y ~~
bQdzie wytwarzaF oieplo w rezultecie rczpad.: w :.?i:;zku
z azym elementy musz$ byd ohlcdzcce. Chlcdzer.,e tc ?
i
zapewaione jest przez p~zeohowanio wypalonyoh alementdw
w polcieniu pienowyt~ w angle-aohroaie BTR, 00 ppozwala
na pcwstanie konaekcji naturalnej 1 w toe apoedb oieplo
rozpedu hest odproaedzana. 5 kaidym z koazy znajduj$-
oyoh siq w kanale miedoi siq 36 wypalonyoh alementdw,
{
6
jeden koaz zajmuje okclo 7, m b.eiQoogo kanalu-sohronu.
IItr:symanie powietrza w otoozeniu roaktcra w sta-
n1e cdpowicdnio ozystym wymaga:
1. dobrze zaprojektoweaego u;cladu wentyluoyjneao,
2. tak zaprojektowanego umiejaoowicnego komi-
na aby Les wzglgdu na retim praoy reaktora 1 tirarunkl
met?orologiazae wprowadzane przez komin gazy nie azko-
dzi~y otoozeniu.
'y budynku reaktora eQ dwa oddzielne uklady wen-
tylaoY3ne: jeden dla pierwazego piQtra, drugs dla par-
teru 1 pomieazozeri w fundementaoh.
IIklnd pierwazego piQtra ek2ada siq z wietyozek
do pobierania powietrza etmosYeryozaego, ewiltaoza,iil-
trdw, ktdre moina przemywad, podgrzewsosy parowyoh,wen-
tylatordw obiegowego i wentylatora wydmuohuj~#oego zuty-
te powietrza przez daoh. Przep3yw powietrza wynoai
oztery objgtodoi pomisazozen na godzinQ. Polowq przep2y-
wajgcsgo powietrza?atanowi gwisto pobrane z atmoeSery,
po3owc~ zed przeplywaj~oe powtdrnie. Zu2yte powietrza
uauwa siq przez azyDico zamykajgoy siq zawdr znejduj~oy
siq w gdrnej azgdoi budynku. Parter 1 doles kondygnaoja
maj$ wapolny system wentylaaji. Przeplya?powietrza
w pomieazazeniauh pa rteru wynoai aze6d zmian obj@todoi
ne godzinq. Gko~o polowa powietrza przeplywa powtdrnie.
Poezazegdlae ozgboi uk3adu wentylaoyjnego s~ podobae
do ulcladu pierwazego pigtra. Po3.owa powietrsa z pazteru
przeplywa do dolnej kondygaaoji i przenika do odaiekdw
y~'ub~wiedozalnyoh przez azpary ?.:?4aah, weksl rur 1
otwordw. Wyprowadzenia powietrza s odaiekdw nest#Duje
przez apeo~alnie do tyoh oeldw przewidziane przewody,
w ten apoedb w odsiekaoh panuje oidnienie niiaze nit
w pomieazozeniaoh parteru. Poxietrze z odaiekdw odprowa-
daane jest do komina.
IIklad reguluj~oy odpoaietrzenie pomieazazenis,
pod zeaktorem 1 pomieazazenia obalugi prgtdw aternjQ-
ayoh utrzymuje w nick podcidnienie. Do pomieazazenia
ped teaktos~: powistsse dostaje siq pssaz azozeliny
wokd~ sbiornika reaktora 1 korkdw zakrywaj~ayoh otwory
do&wiadozalne. Do pomieazazenia oba3ugi prgtdw atsruj~-
oyoh powietrza przedoateje aiQ przea otwory w plyoie
mDntatowej prgtdw atsrujr#cyoh i drzwi wejdoiowe. 7Jspd1-
ny dla obydwdoh tyoh pomieszazsn przswdd odprowadzaj oy
l~ozy sig ~ ukladem odprowadzsnia powietrza z odaiek~w.
zamkaidtu ~woiiiuZiSdaek~ntyodoi~sytgd dukladmote byd
z kominem raauge rurdal. ~'omi dz dry po~azony
p j g y g ~ ozQdoi~ sbior-
nika reaktora i otaozaj~a~ go oe3oaq betonow~ znajduje
aiQ azazslina azerokodal 2,5 am. Powietrze z tej azozsli-
ny przeplywa przez pomieazazenia pod reaktorem i prse~
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 do syatemu odprowadzaj$cego odsiekdp. ?i wypedku awar1155r~i
zaw6r went
lao
jn
w daohn m
te b
6
w oi
k
t
i
~
y
y
y
o
y
n
y
~gu
zam
g
15 aek., podozas gdy uklad polciczony z kominem praoujo'~?-
nadal. Pomigdzy gbra~ ozgdoiq zbiornika reaktora 1 oto
rokodoi 2,5 om. Porrietrze z tej szozeliay przeplywa pzse
pomieazozenie pod reaktorem i przechodzi do systemu od-
~
prowadza j~oego odelek6w. ~ :~~~`",
t~~
- olgglym,powatawaniem aktywnego argoau przy;,
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
uuzuu~uuyuit ~a~om.
Mozaa wyr6znid oztery zasadnioze kryteria
,_,.
okredlaj~oe?sposbb wykonania komina do usuwaaia radio=`.
Yiltr oozyazazaj~oy gaz od ozgsteozek radioaktywnyoh;~.,;~"~~'?
wiatiru oa_ataayoh urz~dzefi, jezeli dajer eiq okredllE _.?".Js
kioh otaozajgoyoh zabudowan i konstrukoji aby unikr~6?~=-
miejaoow oh zawirowati w kierunku ziemi ?='?'
y pcwietrza nios~` ,-~ t
nwan gatrnni n ~ ~.:?'~-
4? odleglodd /miedzy kominem i zahudowHna nn-._
brave tak, aby w wyiadl+u pr~d6ce z3t~guj~cych, kiedy ga=~
_
zy wydmuohiwane przez komin splywajq nb ziemiq, konoen;f?
i-_.1- -.- ~J _ - 1_1__-_____-L __ i _ __~ 1 ~ ~ _ _ .
Zaetosowanie tyoh zaaad do 8Tx wyrazilo eiq w..-tin
.
lokalizaoji komina wyra~nie na wsohdd od teren6w zajmo-_;
N
wanyoh przez oTk i IiTR. Jedynie wiatry z kierunkbw ed .~~"~
EAS do SB aiosq produkty wydmuohirane przez kcmin pon~id
powierzohaiq zabudowanq. Z tegc aektoru wiatry wie q ?~?
przez mniej viz 7~. ozaeu.~Romin posiada wysoko66 7~ ,"
szyoh zabudowad. ~i wyniku takiej lo3calizacji i wys'okos~?~'
ni Irv mi nn lrnnnnn+ranie .?.~...~~, - wt .. ,. ........Z_ ... ~_c._~ _~ -?s~ia"
1 -~ 2 x 10- mo/litr w czasie niepcmyslnych c;arunk6w -:~,
"
atmosferyoznyoh jak np. przy
zadymianiu" i "pgtlaoh".
Zadymianie przez atrumien gaz6w wydohywajgoych siq
z komina aastgpuje wtedy bdy na poziomie wyletu komina"
na .niejsce przeskok temperatury. Z~awiekc tc dziala
zupeluie jak pokryw? powoduigc koawekcyjne mieszarie
wydebywaj~}cych siq z kcmina gaz6~: w naxstv~ech pclozo-
nych blizej ziemi. '~ tych warunkach pr$dy pcwietrza
przeplywajgeebe ckolo wyletu kcmina przenoszq na
ziemi wigkaz~} kcaoeatraojq v.ydalonyoh produkt6w. Rdw-
niez i azerzej, na wigksz$ odleglod~ od komina, w tyoh
warunknoh moze byd przenoazona wigkoza koaoeatraoja.
L'onoentraoja na powierzohni ziemi w ctoozeniu komina
w tych warunkaoh utrzymuje siq r6wniez na wyzszym pozio-
mie. Dlatego zjawiako zadymiaaia stenoRi aajal gksze aie-
bezpieozehatwo dle tereadw ctaozej~oyoh. Pgtle?opisuj&
gazy wydalaae przez komin w wypedku istaienia duzego
pioaowego gradientu temperatury powietrza atmosforyoz-
aego. (lazy uaoaz~ eiq turbuleatnie z komlaa i cd ozasu
do ozasu "k3gb? gaz6w maj@oyoh duz4 konoentracjq zoste-
je przypadkcwo rzuoony na ziemiq w pobllzu komina. Jesz-
cze inne od pgtli zjewiska powstaj~ prawdopodobnie gdy
wiatr dmga ze atoaunkoxo r6wnego teronu nad zabudowaaia-
mi powoduje powazne zeburzenia meohaniozne strumienia
gaz6w.
gonoeatreoje ?r41 2 x 1C-5mo/litr stanowi gonad
12 dopuszosalgyoh deNek dle atalego przebywaala wedlug
daayoh ~aad-book 52? Jedaekze przypuszoze eiq, ze warun-
ki atmoafsryozne poNOduj~oe takq konoentraojq mog$ mieb
miejsoe aajwyzej w okreeie 2,51 ozasu. Poniewaz ooseku-
je siq, ze dodwiadozenia ohlodtoae powietrzem bgdq zejmo-
waly tyylko polo~g ozasu praoy wigo wspomniaaa konoeatra-
oje a41_moze mied miejaoa przypuszozalaie przez okolo
1~ oa3ego ozasu. Dlatego taltie ohwllowe wysokie kon-
oentraoje motae dopu6oid.
llozna oceniv~ niebezpieozedetwo pctivatajgoe w wy-
pedku uszkodzenia elamentu paliwowego wydzielajgoego
gazowe i stale p:odukty rozpadu'prsy dodwiadozeaiu
ohlodsonym gazem w ozesie Yiedy wiatr wieie z poludnicwo-
waohodniego aektoru. C$geteozki stale mog~'~yDy bye wylo-
wioae przez Yiltr ale produkty gazowe takie jak ksenoa
i jod bylyby wyda~ene przez komin. Przy obliozaniu po-
wstelego w takim wypedku niebezpieoze~atwa zalozono, ze
wytopilby siq 1 zoata} unieaioay atrumieniem chlcdziwa
at do iiltru 19L elemeatu paliwowego przy dodwiadozeniu
ahlodzonym gazem prowadzoaym przy mooy 6,5 ld~i. Dalej
zalozcno, ze wszystek jod bylby w atanie lotnym. To
iatotne zalozeaie jest prawdopodobaie peaymizujgoyn pc-
niewez ozq~6 jodu w produktaoh rozpadu niewgtpliwie by-
laby zwi~zaaa albo z paliwem uranowym, albo z innymi
produktami rpzpadu.
Stwierdzoao, ze w wypedku uszkodzenia elemeatu
przy doewiadazeaiu ohl.cdzoaym gazem w ozaeie aormalayoh
waruak6w atmosYeryoznyoh nikt z cbslugi 8T$ i D9Tfi ani
z teren6w s~siedaioh vie by3by narazony as niedopuszozal-
ne napromieniowaaie.'Jedaakze w waruakaoh vie ozgato
zderzaj~oyoh eiq "zadymierS" i "pgtli" istnieje prawdo-
podobie~istwo "niedopuszozelnego teohaioznego napromie-
nicwaaie" oa6b z obalugi BTB~1iTR /dawka do tarozyoy
wigksza nit 25 r/ jodem-131. Dawke take jest maiej wiq-
oej rbwne etosowanej w oeleoh diagnoetyoznyoh dozie
trasuj$oej. W jeazoze rzedezyoh wypadkeoh przy
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release
taoie ro>xadzenia doiwiadczen ohlo.dzcnyohr
zem, Mali mialyby mie~aoe.niesprzy~a~~oe waruninTa
- - - - ----~-~-- 1_..,.,.. ..
ODa~naLe realfiQZa, luo cutw~~ uva~ii~a.......+a~ .a..a-t ~~-~~
przarwaae do osasu poprawy warunkbw atmosieryczayoh:;r.
.. Ra poozl}tkn tego artyku~n podano sk3adowe xoss;;?`
oa~aoi craz iloII~ oYert as nie i obieoans ?termiay iob:
. ~~
koszty pro3~ktowanyoh reaktorbw doawiadczalnyoh i si;,r
241ektdrzy twierdza~, to wyeokie kelknlaoyjne'~~~~
wyu~an~4 L Vi~~~a ..v. ....... .. - --t -.~:3i
w moillxosoiioh produoent6w poszozegdlayoh?elsment6w~s
motna byio wybra~ wygodne oferty na ETH. Z tablioy,
ponitezej wynika nissbiole, 2e,wiela firm nie arieattt~
wnikniaoa z zawaroia zasadniozs~ umowy z u rm~
N
v
N
r{ N
Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
i .:. r~ ~ 1
~UyCC 1
1 1
1 1
! ~ NtA 1
it 1
i a, o
0-1 1 ~
I N
~
~
~`
~
~
~
N
X
\
I N S 1 h1
O U ~
'" {
i' .~~
N ~ 1
N
tf~
d '
d
~ 1
li ~~
N
U
s~
r-1
' O V 1 N
M A
N v ~~
N
M
~'
N
1 E o ~ I
~ 4 C.~ 1
O 1 1
,~ , 1
IM 1
{~(~ [ Ill ["
., ? ?
M ,n N N
 Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
~war~ r
Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release
ttE6KTOR 0 Z~.9?tTEJ BUDO'NIE,2iISKZflI gOSZCIE WYiCO;ikhli.
I ZWIBKSZONY~( STOPNIII BEZPIECZENST'AA
A.T.Biehl, R.Fayram, R.Henle;, G.Li::enberger,
H.ldontgomery,R.Mainhardt,G.Newhy,J.Randall,D.Sawle
Nucleonice,,~,,/9/,100-103,/1956/
is - ~ rr;'.F~
. ~....:
Reaktor ninie jazy przeznaczony jest dla azkole- "'? ?-:~.'=~=?'
nia kadr oraz do u2ptku w mec~ycynio i przeapr~le. 8eaktor,~w :??~~='
ten poaiada moc 100 M~', wysoki jest na 9,5 at6p, wypoea-?.,,~{rat
2ony w urzgdzenie ao zdalnej regulacji. Inatalowanie go~,,;.~:.N
w istnie jgcych bucLynkach nie wymaga 2aane j spec jalne j ,;=~y."'~~
os}ony. t" y==~~
Ten ma}y reaktor oznaczony aymbolem AGN-201 ?A'"'
przeznaczony jest dla celbw azkoleniowych i badawczyoh?, =~"''~a
a poza tym znajduje zaetosowanie w medycynie oraz regu- ~ ~=-.
lowaniu_procee6w prze~ya}owych. Po?p giant' jest ten reek=~^~_,
for apecjalnie dla tych zaetoeowad, kt6re nie aymagajq ..>-~y~~
wyaokiego atrumienia neutron6w termicznych, natomiaet ~ ~+~
po2gdane aq takie przymioty, jak: niaki koazt, mo2liwie?W"-'
najwy2aza pewno~E dziA}ania, mo211wodd przenoezenia go: .s = ='=-=3
oraz wyaoka czu}o~E. Podatawowe acne charakteryetyczae ~==-~~~
tego reektora zawarte aq poni2e j w tabeli. '_"~'"""~`-~=
Urzgdzenie do regulacji reaktora eq po}gczone ,-~,-,
mi@dzy eobq kablem elektrycznym. Os}on@ reaktora zapro-
jektowano tak, by zabezpieczs6 pereonel obe}ugu~gcy ;~~--~
przed nadmiernym napromieniowaniem nawet w wypa ku ?~,~ ?y
pprzypadkowego i ggwa}toyrnego wzroatu mocy. Ponadto urzq- ~,;z_
dzenia bezpieczefietwa obe jmu jq monitory kontrolne mocy ,,_..,.,_
i reaktywno5ci, ktbre uruchamiajq mechanizm bodieowy ,~,~yv,
i bezpiecznik, kt6re b~;dq powodowaE odizolowanie rdze- _,~~~
nie w przypadku nadmiernego apigtrzenia mocy. .,~?~_?~
Przy projektowaniu reaktora AGN-201 kierowano `?~'" '
aig tym, ahv; by} on makaymalnie pewny w dzie}aniu; "' ~
u2yE najmni~:,jezq il'5~=. maksymalnie d~ 206 wzhoga- ~;
genie /die celdw ekaportowych/; zapewnid odpowiedniq
ob togs do badafi w reaktorze rz mo2liwie na wi kaz m ~ =~=
P Y j ~ Y
strumieniu neutron6w termicznych na jedaoetk@ mocy;` ~= ~`'
~
~`
-=-
WW
utrzyma6 mo2liwie najmniejaze wymiary, na ni2ezy cig2ar
i na jni2aze koezty; zapewni6 ePektywnie n~eograniczony ~'="t?';~
okras 2ycia; zapewniE wyaokq analitycznq czn}og~ na ba-
dania wap6}czynnika bezpieczedetwa, `??h~-mod
W granicach pewnego przymuau, reaktor AGN-201 ~'-~'~'__,
jest reaktorem o minimalnej meaie krytycznej. Jego mesa !;~?-,~;;
kryytyczna jest okre~lana na 600 gram ?-235 w ppoataci U02 ~.;"
wzbogacenia. Znajduje aig one w poetaci proszku rozproezo-?~~
nego w eta}ym polietylenowym modara,,o_^ze. Nie zrobiono
to 2adnych uetpppatty w zakreaie~bes ieczenatwa na rzecz ::~ ,~
zmniejeze:}ia ilo~ci wymaganego U-235. ,,_:-.,
Teoretycznie najmniejszq mash krytycznq urann- :~.:a"
235 ezacuje air, ponl2ej 300 grad. Tego rodzaju konstruk- _.,,~,~
cja u2y}aby moderators z polietylenu praz grubego re~lek- ~;',;~
tore o wysokiej ggato~ci z BeO. Zbiorniki, prpty regula- :;z.~?~
ey jne its. apowodowa}y by wzrost meet' krytyezne j. Tatra ;c,,~;~
61 ..
~~konatrr~lco3a t~la takts rozwatana, ?dnak xresygnowano
r?s nie s powodu ni~~esyyieoze~etwa ~la zdrowia ores wyso-
~'kioh koast6e sligsa~rbh $ utyoiem BeO. Cienki gratito~
aoderator o wyaokiej g4ato6oi saatgpit moderator s BeO.
- Poniewat atrumied neutronbw tarmiozgy+oh w kat-
dya reaktorse feat prawis proporojonalny do moot' reakto-
ra podsielone~ Arses sasp krytyosnqq, dlatego zm~iejssa-
ai? tee saay.se wsal@d6w bespieoseb4twa sapewni? aakey-
aal~r atrualelS aeutron6w dla sadane~ moot' 1 nagrosadse-
nia produkt6w rospadu.
-wraiar~ i oi~tar reaktora 1aN-201 zaletq prawi?
oatkowioi? od oslon~ sabespieosa~goe~ obsiugu~gay perso-
nal prs~d nadaiernya prosieaiowaniem w asasie epi*trse-
nia soon. Zabespieoseni? hest wino wi@oe~ nit wyatarosa-
qqoe dla noraalnij ?kaploatao~i reaktora przy soot'
~00 lilt. Pro~ekt oalonf sostal wykonara prq przy~~oia
aaksyaalni? ;liw?`o wsrostu mood, kt6ra zoeta~a olocea-
lona na 2.10~Qlauli prsi~r 2~ saiani? reaktywnoaoi.YaYq-
aalaa dawlra proaieniowania nasewngtrs oelor~r se wsgl;du
na pereonel prs~ tego rodsaju wypadku soeta~a wt' brans
o wielko6oi 1 rea, oo'~est r6wnowatne ozaeowi trseoh
t7godni =aaksyaalaie dopwsozalgl-a pozioaie" - yak to
uetalono Arses Yoa~ie~~ Energii ltoiow? Q3A. Ya~go
okre~lone t? paraaetly, motna saprojik~owad oslont po-
?iada~goq aialaaln~ oi9tar.
Cliaraktet7styka rsaktora 1aH-201
aoo, dopuesosalna
aoo, przy epeo~alne~
oatrotno6oi
makeysal~ etraaied ter-
n~i c~a~ /100 lt>r/
saes krJtyosna
wyaiar rdsenia ~ylinlrycz-
nego
3 watt
'~~06 n/cm2eak
3000 g II/20? wzbognoenin/
10 oali 6rednion,wyeoko~Q
9,5 oala
epowalniacs 11 kg polie~ylenu
aaeycsni? II-235 50 ag na oa
retlektor s gratitn 20 oa grnby /1 7 g/oa3/
osloaa s olowiq 10 oa grubs /700 font/
woda z ~ HBO0~ 55 os grubs /8700 font/
oa~kowita t4reclnica 6,5 atopy
calkowita wyeoko66 9 st6
ca~koAity oiptar leaktorn 22000ptunt6w
s oe;onq bas zawartoaoi wody 13300 tuntdw
teaperaturowy wep6~ozynnik 4 0
reaktywaodci 36.10 / C
Istuiesq wystaroze~goe d'ane o wp}.ywie proalenio-
wania ~onisaoyjnego na poi stylen, aby mho dokladnie
okrealiE okras ?tycia rdzenia". Doawiadcsenia wykasa;y,
t? nis sasnaosq si wyratne zaiar~ w gmiaraoh ani tat
ni? bgdsie~pi ~len~a si@ przy dawYaeh anie3ezyoh od
1000 prep /10~ srg/s/. Przy~aujgo, to 10~ energii ros-
escsepien3a prsejaw a sip w postaoi promieniowaniia Joni-
sacyjneao w polietylenie, to przy moot' 100 lilll/lOberg/sek/
Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 ., , ~ ~ ;,.sersn
wystgpi dawka okolo 3 36rep/rok. ii ter: a osdb minimalay:, ?~~~ m
okras 2ycie rdzenia mo~na oazacoxad na ~j00 let przy po-, ~'.r-ate
ziomie mocy 100 Di8 /24 godz.na dzief,, 7 dpi w tygodnia/.?~~~
Wypalenie pa]iwa jest prawie niezauwa2alne bo wynosi
c:elem uproszczenia budowy rdzenia i ego wyposa- ~~
Xenia, zaprojektowano rdzed w formie 9 sekcj o rd2nyoh~.f'~
grubobciaoh. Cie~iaze aekc?e umotliwiajq zmian@ ilodci '-~" i:k~
U-235 w rdzeniu na dostate .znie male przyroaty, co poswa?~ y.~~
la w wygodr~y aposdb r~gul_ ?aE D,as~ krytycznq, tak dla ;=~~
monta2u, jak i dla celdw e,csperymentalnych. Ka2da s cste~:+~,,,,~
tech dolnych tarczy poeiada 3 otwory o drednicy 5 cm ~`?~,:,,~,-~
oraz jeden otwdr o drednicy 2,5 cm. Dwa z nich slu~q do'tes'
pr@tdw bezpiecz~tistwa; ,;eden przeznaesony do prpta raga- ~~`~
lacyjnego /z grubnej regulacji/; otwdr zed na~mniejssy~~ a?Nd
alu2y dls pr4ta reg..lacyjnego regulacji dokla aej. Po- s~ '-?~
ziomy "otwdr wspania}y" o drednicy okolo 1 cala przebie=
ga poprzez rdzec; reaktora.
Tarcze rdzenia sq w~,conane z mieszaniny poliety=}sr~z'9
lenu dwut11e ggu u~anu U02, b~,dgcego w formie kawalecs-~~~~
kdw U~ o wie~kodcri 10-~~ mikrondw. Calkowita g~atodct a.?:~,.~
U02 wynosi to 284 mg/cm przedatawia jqc stoaunek wago- ~~ ~,?..
wy 1 gm U02 do 3,16 gm polietylenu. ''~;~~
ii grafitowym reflektorze umicszczone jest 10 me ~y_~~ d
$rddlo 3e-Be, ktdredo zadaniem jest dostarczenie neutro-' ,~
ndw w chwili rozruchu. Przy wyciggni@tych pr@tach bezpie-`~"~`
c$edst~ca i wysuni;tych pr@tach regulacy jgych rozmao2eai~r
reaktora jest wystarcza jgce do wytworzenia 30 U~ mocy ~-, __?
i do udzieleni6 bod?cs wszyatkim ins t:umentom. 2doc reek-?;~ Y?~---
tora mode byF z:.ieniana w sposdb bezi,ieczny przy wapol- ~n-:~
czynniku 3000 /0,0?0-100 ~1i/ przy ~oc.ocy p_rYtdw regale- ?--- ~.
cy jqy ch. ~'~~
Ze wszyatkich strop rdzenia zncjdu]e sig reflek-'~ .ate:
for ~konany z _= c~~:wy brafitc o gtistodci ? ~f~.e?_ ~~
g/em Odpawiadnie otwory sq prze:i3ziane die pr~tOx ~~?.;?;
bezpiecze stoma, prgtdw kontrolnych oraz j;:ko i~aaly kont~?~,
rolne. Zardwno rdzefi reekto_^a ja;c i reflektor: erafitowy _ +,:y~~ _
otoczene sq warstwq olowiu o srubodci 10 cm. reflektor .~;;~,.~,.
wa2y okolo 750 funtdw, natomisst wags os}oay olovieae j a.-~~".
wynosi oko3o 6300 funtdw.
ffazy etkie z czterech kena3dw .:_nt_^olnych g'_ua
"atwdr wsparialy" /glary L?ole/ i kolu~.:- teraiczna sq
przewidziane do prac eks~erynentaln; __:. Cz:ery kaaa>y
kontrolne o drednicy 4 Cali przebiegc. jq z~_Fe?aie ~,: zee
reflektor. "Otxdr wspanialq" o drednicy 1 tale yrcec~,o- ;,;~ :?"==
kemi lab plStkemi tales wyrdwnanie de otacza;;Ycego ~=?:~^~
mate_ ialu. t-~~-"
^ 3dzeu otoczony jest przez 3 koncea~yczne s:ia.*~-~"?~'~~
aiki plynoazczelne. Oznac2oae sq owe a:pow,edaio ;,ei:o ,~,~Y'~=,
zbiornik nor rdzeL, zbiornik rea,ctore i Eb=o_aii a~ody.
Zbiornik nor rd?eti zosttel 2apreoe::cv,rF.rj tek, ~,.
mogljr zechowaE si@ w pin produkty gazcwe vryrac:eae
x rdzeain podc$as rnzszczepies:. U~yto to do ~;:3oa~
sbiornika handlowego etopu aluminium. Zbiornik poeiada
gdrne i dolne aekeje, oddsielone od eiebie tnrosq alu-
miniowq przechodsgcq press g~dwny gylinder w tej same
p}aszczy~nie co i 'otwdr wepania}p", Taresa to prseds~e-
la rdzef, na dwie cz@dci i stanowi cs@d6 eyatemu bespie-
csefiatwa. Dajgca ai@ odejmowaE gdrne i dolna plyta prsy-
Y.rywowa, podobnie jak i kodcowe gniazda pr@tdw kontrol-
nych i bespieczetetwa, stanowiq integralnq cs@dd sbior-
nika.
~Y dolnej cs@dci sbiornika na rdzeniu snajduje
si@ polowa materia}u rdsenie, jak rdwnie~ aklndajgoe
ai@ z dwu cz@tSci cylindryczna cs@~6 reflektora grafito-
wego. Wymienione cs@bci materie~u rdzenia or as wewn@trs-
nn cz@dE reflektora grafitowego aq podtrzyaawane pr@tem
alurainiowym akierowagym pochy3o do do~u oS przegubu bes-
piecsefiatwa podtrzymywanego przez doing przykryw@ w for-
mie plyty. Obszerne miejace u dole cylindra slu2y do za-
bezpieczenia awobodnego upadku dolnej po~owy aekcji
rdzenia plus reflektor w wypadku gdy bezFiecznik atopi
ai@ wakutek nadmiernego wzroatu mocy. Ten upadek ~eet
pon~lto u}atwiony poprses ato2kowe po~gcsenie gra itowe.
ktdre zabezpiecza przed aaklinowaniem.
~ gdrnej aekcji zbiornika rdzenia znajduje ei@
asedd cs@dc1 skladowyoh rdzenia. tdiejace na wydlu2ani?
ai@ rdzenia or as na zhieranie ai@ gasu przewidsinno
u g6ry zbiornika.
Os}'one z olowiu, reflektor oraz rdzeG znmkni@te
aq w grubym atalowym zbiornika, ktdrego procyieG wynosi
43,4 em. Poaiada on dajgcq ai@ uaungd przykryw@ gdrnq,
umo~liwiajgcq doat@p do wn@trza zbiornika. Zbiornik ten
apelnia rol@ drugiego pojemnika dla zbiornika na rdzef,
i przy"zamkni@tych kana}ach kontrolnych i "a;,,. ~ e wapa-
nialym ~est on zupelnie asczelny na zawartod6 cieklq.
biornik wodgy jest trzecim, najbardziej zewn@trz-
ny m plynoszczelny m pojemnikiem. Jest on g~dwgy m elemen-
tem konatrukcyjny m o drednicq 6,5 atdp wykonanym se etn-
li. Dost@p do gdrnej cz@dci rdzenia mode byE sapewniony
- nawet w wypadku wype3nienia wodq zbiornika wodnego -
przez usuni~cie gdrnej pokrywy zany kajgcej oral tb orni-
ka kQlumny termicznej. B@dgca w zbiornika wodnym o~ona
wodna przeciw neutronom azybkim aklada ai@ s okolo 1000
galoadw wodq zawierajgcej 250 funt6w rozpuesczonego kwa-
su borowego.
Gdrny zbiornik albo kolumna termiczna alu~y jako
oalona w Fypadku, gdy jest wypelniony wodq i olowitm,
natoaiast gdy jest wypelnior~y gi'efitem ape3nie rol@ ko-
lumgq termicznej. Dnje ai@ on usuwad w celu umo~biwienia
wyj@cia pokrywy zbiornika nor rdset5 nlbo tee calego sbior-
nika rdzenia.
Reaktor AGN-201 poeiada dome pr@ty bespieesefistwa
ores dwa pr@ty regulecyjne. Oba pr@ty bezpiecsetietwn ores
pr@t regulacyjny zgrubnej regulacji aq identycsne. Pr t
regulacy r>, doklcdnej regulacji jest podob~y, ale oe~a-
dn dredn~c@ o po}ow@ mniejazq. Kandy pr@t znwiera ~r
II-235 i wywiera takie dzialenie, 2e reaktywnodd wsreeta
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
gdq pr@t jest ueuni@ty. Ilodd reaktywnodci, ktdrq regu=.
iloScd zawartego
t
;
a
luje ka2dq pr@t,wzrasta gdy wzras
materia}u aktywnego. Przy maksymalnej zaw~rto?ci U-235?
w pr@tach zgrubnych /13,3 8 Przy 50 mg/cm / ka2dy pr@t
reguluje okolo 1,6~ reaktywno(ci. Prgt dokladnej regu-
lacji zostal przyatosowany do regulacji okolo 0,296 re-
aktywno5ci.
Paliwo aktywae w pr@cie jest zawarte w dwu
aluminiowgch zbiornikach. Zewn@trzny zbiornik zapewnia
atomiast
i
a, n
uazczelnienie ze atrony zbioraika rdzen
wewn@trzny uazczelnia paliwo w pr@cie. Tego rodzaju
konatrukcja gwarantuje podwdjne uazczelnienie ply so-
szczelne tak dla rdzenia, jak i dla prgtdw regulacyj-
r~ych i bezpieczecfatwa,
ulecyjne i bezpieczefistwa s}u~q rdw-
re
t
Pr
g
@
y
nie2 innemu celowi. Umo~liwiajq oae realizacj@ aubtel-
nych zmian ilo5ci arena w rdzenia, atwarzajgc wygodnq
metod@ zwi@kazania lab zmniejazania ilos~ci paliwa.
Przewidziane aq one do zastosowania w ekaperymentach
krytycznych podezaa rozruchu, jak rdwnieL slu~q one do
niewielkiego wp3ywu na osiggalnq reaktywnodE przy aor-
arunkach ekaploatacyjnych.
h
w
malnyc
Pr@ty bezpieczecietwa znajdujq si@ w "safe" lab
w po}o2eniu podkrytyczny m, gdyi eq one wyciggni@te.
W tej sytuacji paliwo zawarte w pr@cie znr~jduje siq
w os}onie o~owianej, Pr@ty zostajq wsuwaae w miar@
potrzeby przy pomocy mechanizmu napgdowego,'wymagajq-
cego oko~o 1 min. na przebycie ca~ego 25 cm skoku.
Idechanizm uruchamiajgeq jest w ten sposdb skoastruowa-
~r, 2e gdy ty lko pojawia si@ sygna3 do zadzia}ania,
trzy daze prgty zostajq przesuni@te do najbardziej wy-
suni@taj na zewngtrz pc,ycjl~
System bezpieczec'istwa jest skonstruowany tak,
by zabezpieczad przed dePektami. Sy gnat bod~cowy uru-
odrvdnio przesuwajgce i trzymajgce
bez
?.-~
p
chamia magneay
pr@tq, kt re zostajq przemieazczone ruchem przyspieszo-
nqm na zewngtrz przy pomocy zardwnq silt' ci@2kofici, jak ;~'?~
dci4ni@tych spr@2yn. Sta;a spr@cyn jest takiej aielkod- `'~~~
ci, Le pr@ty zostajq poczgtkowo przyapieszone z silq -fit
5 g, wymagajgeq oko3o 140 uraek. czaeu na zupe}ne~ ~~
cofni@cie ai@. Zmiana reaktywnodci oby dwu pr -tdv~ bez- '?~o3i
pieczeuetwa nosi 0,996 podezas pierwezych 5~ msek. tta -=':~
ostatnich 12,~j cm drogi pr@ty zostajq przyhamowane zQ ,: ~;
poErednictwem ~ydraulicznego amortyzatora. ~1~
Nawrotne silniki prgdu sta}ego nap~dzujq przez
os}on@ olowiowq zardwno pr@ty regulecyjne zgrubnej jak
i dok}adaej regulacji. Silniki aq regulowane za pobocq
prze}gcznikdw znajdujgcych sig na tablicy kontrolnej.
Przy maksymalnej szy bkodci przesuwu pr@t regulacj$ 1~
zgrubnej powoduje zmisng reaktywnogci rzgdu 3.10- sek-
Polo2enia obydwu prgtdw regulacyjnych sq uwidaczniane
zdalnie as tablicy kontrolnej. Zwareie zabezpieczajq
przeauni@cia prgtdw regulacyjnych zanim pr~tq bezpie-
czetiatwa nie zostana podniesione. Pr@ty bezpieczedatwa
nie mogq zostad po3nieaione zanim pr@ttiy re ulacyjne
aie osiggnq ewojego "oafs" lab pozyejl -y~~ciowej.
~yatem rogulacyjay jest bardzo p obey do rysty-
mGw stosowbnyc5 ~.ls :ngych reaks.nrdw niskie j mocy.
Uragdzenia bodecowe zaoepnajq dzfa~sd przez zachwiauie
pozlomu mocy, detektor trz@ais:.la zivmi, detektor po-
ziomu os}oqy aodnej, deteatnry aiokivj temperatury,
rgczr~/ przycisk zablokowania c:~wolnego kanalu we;~cio-
wego oraz przez wekainik poziomu mocy. Liczccik mode
byd prze}gczony do monitors ktd:egokolwiek urzgdzvnia
detekcyjnego neutrondw. Obie komory joaizacyine aq
umieszczone poLa oe}onq o3owi~wq w osloaie przeciw-
neutroaowej z moody s domieazkq bore. Lieznik flF3 znaj?-
duje ei@ poLa oe}onq $ o~owiu w etrefie zaj@tej przez
pr@ty regulecyjne i bezpieczef,etwao
NI przypadku wgatgpienia bod~ca ,.ruchamiajgcego,
ktdrykolwiek z trzech datektordw lab inne urzgdzenie
zabezpiectajgce uruchamia uk}ad bod?oowy, powodujgo
automatyczne 1 azybkie wyrzuoenie obu prgtdw bezpie-
Czeciatvva i pr@tdw regulacy jw+ch oraz zadzia}anie zardw-
no Ewiet}a ostrzegawczego, jak i dzwonka elermoweao.
System ma na celu zmniejszenie do minimum mo~-
liwohci j~drowego rozbiegania ei@, e w wypadku takiej
okoliczno,..1, zabezpieczenie obo}ugujgcego pereonelu
pr zed nadmierr~y~a promlenioRaniem. Sta}e czaeowe egate-
mu boddcowego nie mogq byd takie, aby watrzymad azy c-
kie rozbieganie zanim termiczne rozazorzenie si@ rdze-
nia mog}obq opanorad e. Z drugie~ atrony dok}adna ana-
Liza wykazu je, 2e take samoo Gt,lczenie yabetpisas~ prsd
wysRal~tsiam niebezpiecz~ iloSci er.ergii. Czynno4d bezpiPCZ-
nike rdzenia /w; konanego z polietyrenu ^a~Nierajgceggo
w~ed~/om U-235/ oraz prgtdw oezpiec;zebst?rr? ubezpiecza
7 ponownie przed powtdrnym wystrpieniec, ttlkiego ae-
mego przypadku. Bezpiecznik rdzenia nagraewa eiq azy b-
ciej eni~eli rdzefi i topi siq przy temperaturze 100oC.
Yrodukty rozpadu w prze?rra2a jr~ce j ilogci b@dq
zawarte w rdzenia. Poniewe~ rdzed jest wyxonany z poli-
etylenu apo~ouego przez promieniowenie, dlatego nie
etopi ei@ on przy Bpodziewanych teu,peraturachy Je~liby
wszyatkie produkty rozazczepienia poNStele w najwi@k-
azy m dajgcym siq romy~led wypadku, zostaly zebrane
w pomieazczeniu 4 0o eunogci 106 litrdw to oazacowa-
nie wakazujq, ~e ilo~d nejbardziej niebezpiecznego ivo-
tope J-1;1 osiggn@~aby akurat zeledwie niebezpiecsny
poziom.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
i+'.ITH; TigNK'iCH $nvA7iC'LY DCIT
T.J. Thompsoa, T. Cantwell
17uoleonica,~,/1/,38-40,/1957/
Nor+y ciyzkowodny reaktor aharakteryzuje sig@
1'' oa14Bs4Ym P1zY 1 kW, rdznorodnodci~
atrumieniom 10 zaniem rdzenis, ktdre
kanal6w dodwiadozalnyehszybkllstzumied mote byd wzmao-
_....,..,iwktowano tak, _ __-....A..nni u medyozne pC61a-
niauy ??+'-`--~ strumie? 1.,- Yrcmieniowaniem
daj4 dogoday spowolnicnY t lko 1C7 1 z p
_~.. .,~?r.rnndw vrgdkloh - Y
gamma lvu r/n? i moderowaay al~z,.q ~~-. .; ~~;,d
Reaktor ah3odzony tuoie Teohnologii -
buduje ai@ w Massaohueetts w InatYoh. Wyboru tego teak-
dla oeldw badawozyoh 1 szkolenicwy +~~
tore dokoaano pc rozwa~aniu wasuakdw ToQTe?muzbedana ..-..~
reaktordw rd2nego typa, planowenego p 6 ..~
0 oh kosztdw. strumienia '~y~.~==
i odpowiadej$ Y ro rem badawazy wymaga
Planov,a~y P gotrzeba wino uruohomid zeektor :~
oko3o 1013 n/om sek; P ,~~^==
o mooy oko3o 1 M~F. i w obli zu
Poniowaz reaktor ?eMSZy~Yozoo?y~pewnia bespie-,,
os3edla - wzi~t?1pod,u~eB~H reaktorom modsrowanym ci~z-.i._..,~:
]cry wod$, zawdzl~aza o+~ wi kszr} cbj todol~ naaanq ~
mioznyoh. '~zaz z dost~pn4 ~ o ~ z wi kszymi
reaktorze te6italnyminaAbYyotrzymaErrzeCZywi?cie nis-
nakl:,dami kap aka er mentowanyeh
kie koszty przez zestosoweals wY xps ~adb moiliwie
"' urz dze~ - zapro3oktoxano re,::: cr P
o
. -_.
najprostscy, bez zb~dayoh ozdo
Roaktur posiada wiele wassoiwodci, ktdro ?c~na
znslelE w innyoh reakterroh US, ale xa rdxewc:e aeahy :.:`~
ceoh oryglnalnyoh; w s~czegdlnosoi ma on P
Mapolae z reaktorem CP-5 z ArgeStenajbardzie~azblitony ~.
i $ Omega Waet w Lca Alamca. JJ z ci zk~ wcd~, .~~.~;~
do CP-5, poriev,ez obe r6aktory pracuj~ ~
_ _-- ..~..a,~;e tea eam typ paliwa. -~
_ ...
-
uet ovp.. ----
--,~ c* l1nYLa0A aoan~..? ^.-- - - __ ,.
'& kilku na..a} P
l+ajbardziej zssadnicce ...~,,,~,
u.
od innych reaktordw tego typ ~--?~
rS~nioe wyst~pujR w rd`eniu i reflekteuzuiz~dzeLadcl9
redulecyjnym 1 r- projekcie orat rcdzaj "-="~;
swiadozalnyah. ?
52ement palis;oRy S:iiR ;,es. dckisdn~ kcr~~ '.~
18-tc plytkcwe~c ole~anta J:TR, z wy;~tkier ttlc`, =e -~-.y
dwie zawnCtrs:ne p3~?tki nie cswierajs ia,iws. - ..
?ewn~trz zbiornika rdzenis c Sredaicy 1,;o1 sta3ej meteria~o~ablicy 2.
bads~n przedstawianc na rY 3
r/ sinhT;l/zo - z/
J
/
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release
?
1 E r-~
1 O tz drugiej strong korkiem grafitowym i uszczelnia.
Elementy paliwowe umieszczoae s$ w swoich kana-
4=~~ 3ach przy pomocy spr@2oaego helu poprzez centralnie ulo-
y;?;y.kowaa~ i obracaj~cq si@ rur@ ladujr~c$. Elementy sq wpro-
wadzane priez pomieszczenie specjalaie do tego slu~gce,
;~~;'ktdre znajduje si@ poni~ej reaktora. Zw@2enie zaajduj$ce
~g'~~,:ai@ u gdry reaktora utrzymuje je w miejscu; molibdenowe
~__,stawid3o dlizgowe b@dgce pod ka~dym kannlem paliwowym
s?.. pomaga do roz3adowaaie ladunkdw.
-'" Uwa~a si ~e 10 k U-235 s owodu a stare aadk
~ ~ .......+ ......,... +....._..~, .. -.. o.. r.......... .. -.i .., ~~, / tab
~U-235 znajduje si@ w reaktorze razem z pr@tami "zatruwa-
`?-?: jgcymi~' molibdeaowymi zawierajgcymi w@glik born, Ze
~'"=.wtgl@du as brak w reaktorze materialu o wysokich wladci-
"wogciach pochlaniaala aeutro~ldw, znacznie mniej aai~eli
t,; __-___~.?___ ,zcn t+ Min AnTItC7.n~/.A aia }u S:AtlnVrh
obwodem powietrznym turbiny, a to z powodu motliwo~o
- - 2 ~.S
-
- -t:~,.
awo~ch irymiarnch, i to gazies tuv~y-"-- -- -
__L w.. tibCa re W Zurichu w?~:;_,.o:=
Szwajcarii wykonuje turainy ~??""? ----
1 mocy 2 ?bIW o wspG3azyaaiku sprawnogai 30 `~. Nadaj~'~sii
to reaktora energetyczaij
p...r
one specjalaie do opisywaaego
Turbine Co z Nowego Jorku~.,_;;;~
przedai@biorstwo American
posiada liaencj@ natomiast przedsi@biorstwa Nordberg.~^~=
P ? ~ ~~
...,_...t... i wAStinahause Cor j~""~?-,
uprawaieaie do produxc~i FyYt,~P~~..-- ___ __ _ ,,
Steadartor+a turbine gazowa Pracuje z typowym?~i~
podgrzeaaczem powietrza ogrzewaay m za podrednictwam~i a-~
,~ liwa konweacjonalnego, natomiast w wypadku opisywsaego:~~~
tai reaktora podgrzewacz ogrzewany by3by helem dop3~Ra ~
j$cyca z reaktora. poaiewaz turbine o mocy 2 h1W jest?'sti~ .:. -
trzebn est ~"
ma3a as proponowan4 jedaostk@, dlatego po y j
wi@kszy model o mocy 5 Iu'7P. Tego rodzaju model jest ju~N~~', ~`-
zupe3nie zapro j ektowany 1 gotowq do produkc j i. ?foie .,,
byG wykoasny w przeci$gu 18 miesi@cy. Jeszcze wi@kszy:~`~'~.
model o mocy 10 - 15 M71 jest w opracowaniu i prawdo- ~y,;'~.._d
podobaie m6g3by byd dostarczony w przeciggu 2 lat. Tor,=~
bian i yryposateale mog~ byG uma2ane jako dogwiadczalne':-.yy~y~~
g@dq one nadawaE si@ do napraRy, poafewa2 wymiei~~
nik ciep3a zabezpiecza je przed wszelkim skateniem radii
aktywnym.
Turbine i spr@tarka waz~ 31 ton; ~tymieaaik ciep
dla podgrzewania powietrza w obiogu turbiaowym waiy 524,:;
tong; generator elektryczny wady 23 tony. Ca3y uk?ad "a;4,~?~*- ~
wietrza razem ' ~?~~`~
l
- po
si3owni do wpmiennika ciep3a he
z generatorem pr$du waty 106 ton. D3ugo~d ca3koWita ~~}~
wyaosi 33 stogy, zaa szeroko~E - 12 st6p. we ~~-.~~I
Dok3aday wykaz koszt6w nie jest mozliary ,.
wst@pnym projeksiA tego typo. Pewee pozyc~e z wyposa~eni~os~
__a,,.,., ~fl +? 7A wz~ledu as ch@G...-,;.:'~~
r---?
turbine gazowa wraz z genera o 3?rx`
w,.+..W, ~- ---. 4 k 'J-235 /loz WZOOgat:nuaaJ`
betoau, wymiennik ciep3a, 7, 8 _ 1
as okras 1 rocznej eksploatac~i przy wspG3czynniku .~
sprawnodci /zamiaaa mocy cieplnej na moc elektryczna/?`~:'-y'~~._.
r6waym 25`6 /dwa razy po 3,7 kB na 6 mies./, 6 ~ roczay.:~~~
udzia3' od 10 kg U-235 wymaB~y dla utrzymania steno ;~^_~,~
~+
k
krytycznego reaktora,~dmue~atiA,Ar_vCv~ret9
reaulacy]ae;
silniki, SLeTOwanaes, "~~~??~ ------? _
instrumenty, urz$dzenie do czyszczenia gaze, urz~dzenie~'.~~
do zabieg6w chemicznych, koastrukcja i projektoueaie,
budoaa, eksplaatacja Przez 1 rok, ,=~x~`~~
Declassified in Part -Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
~~
r+ calkowity koazt wyni6s3bp prardopodobnie okolo 2 milio-
.,~~ a6w dolar6w~
dy,~ Frzy jmuja si@, te:
~~;~' ~/ bardziaj2ni~wwgstarczajq~ewGlagwywolania2stnauikry-
= tycznego reaktora,
~~ b/ paliwo )~drowa mo2a byd otrzymnne na parunknch po-
' ~4 tyozki, a niezutyta oz@d6 zwr6cona?
~?~?.' Zakladajgo ciggl~ eksploatacj@ na poziomiQ~mocy
-~Sc}~.;5 Id7r przez okres roku, motna wyprodukowad 43 8.106 K4Ph?
r~=:Moiaa obliczyb koszt jedaej K7~h. Koszty pal~wowe mog$
~o:;.~~byd wydatnia zredukowane drog$ zamiany torn w urea - 233
a, lub przez zamian@ U-238 w Pu-23go
Z t}~ ;~ Kosz'y inwestycy jne sQ wysokie dla ma }ych jedn-
ed~~;~`,_~atek energetycznycho Jedli pierwszy 5 ~ reaktor kosz-
.opisn`tuje 2 miliony dolar6w, to koszty inwestycy)ne wyniosq
.ela , ?a00 dolar6w ae KY~. Przy reaktorze o aocy 10 EdPP mocy
o n ~rcelektryczne j i koszty j$cym 3 miliony dolar6w koszty
7a~:~}=,`~westycy jne wgnios;yby 300 dolar6w na KWo Aktualne
~ieljd;koszty b@d4 zaletaly od cent' wyposaienia, stopy amorty-
mii?h~.zacyjnej, rocznych koszt6w eksploatacyjnych, oraz od
Deny w~.bogaconogo uranu?
?~--..~ Stale j~drowe dla uranu i
t.~+~,"'? grafitu sq tak dobrze
~i~i6IIane, ~e prawdopodobaie b@dzie mo~liwym zbudowa6 duly
F~~;-'reaktor przy pomocy blok6w grafitowych w ich ko~ico
::-~wykonaniu, 7tydatne u3atwienie zayadunku paliwa mote by 6
tom'-''-~?ferealizowaae przez zmian@ stosunku grafitu do w@glika
sb~~i:uranu w paliwie albo przez zmian@ wzbogacenia.
~~~~~'~= Po pocz$tkowej pracy na niskim poziomie reaktor
~.,.~~aiaiea byd eksploatowany przy mocy 20 h!W cie 1
t;'sokres 6 miesi c btotli @ P ~-ch przez
;:,~u ,_.. @ y wym b dzie u9tiwa6 cz@gciowo zu~y-
~3_yte ladun~i paliwa zawieraj~ce UO oraz kuleczki grafitu
f?~ gS~zast@powac~ je dwietymi ladunka~fi w trakcio pracy reak-
;.,tora, Jednak~e maj$c na uwadze dodwiadczenia projek-
~.,
'~~towe pierwszego reaktora eaergetycznego z 1946 1194 r.,
,,~`t_~gdzie wpkonano wiele wysilk6w na pr6by zaprojektowania
'?+mechanizmu do wymiany paliwa mo ce o
-~~=pozostaje pod cidaieniem dage si pracowad gdy gaz
~t?; - w'9 j @ bye' slusznie jszym
3;~,-.W-przy]@cie zalo2eaia, 12 reaktor powinien byd wy3gczany
~-.~c?'kr6tko na okres wymiaay paliwa, 77 tym czasie nadmiar
'~3~rvilodci helu zostanie przetloczoay do zbiornik6w zapaso-
;~;~~wy~ch celem zmniejszenia cidnieaia w roektorze do cl8nie-
~.;~:aia atmosferycznego,
c:~'?'~~~fi. Jednakowq temperatur@ w reaktorze motna osi~gne,6
:
grzez wzr
t
t
k
?
,
os
s
osun
u UC do grafitu w zewn@trznych pier-
~"~::~oi~eniach paliwa oraz pr~ez zmniejszeni
t
~
~
e
ego stosunku
~'
,
t'~'w.Dcz@dci drodkowej reaktora, albo tee poprzez opuszcze~
F,.',r~~{aia kilku ladunk6w paliwa w cz@dci drodkowej i wprowa-
:d~~ie ieh p6~aiej, gdy oka2e si@ to niezb@dae celem
tprs~zwyci@~enia trucizn j~drowych z produkt6w rozszczepie-
~-.; ~:
~"~Y.
~~~::~,.
ment6w paliwa w ladunkach grafitowych b@dzie odbywal'.
czy .zmian :rynik ch z tutu zniszczeaie radiac =~~'~'
}y ty yjaego::,s
tami rozszczepienia, zad nie b@dzie zaletala od wymiar6j
polepszenia-wladciwodci przemieny i powielaaia w por6w;=
abserbcji neutron6w przez chlodziwo, dlatego bilaas ",;~,
p6lcalowyoh pionowych otworach polo2oaych w rsflekto ~~;
cieplnych b@dzie potrzeba 3,~ kg U-235. Pewaa iloFiQ
aeutron6w zostanie zutyta na przemian@ tore w II-233`
zad cz@dE aeutron6w utworzy pluton z U-238. 1Cnleczk#
w@gliku tore znajduj~ si@ w ladunkach grafitowych w
1 ?d4BD. Stgd podczas eksploatacji reaktora przy 20 Mi-;s
FPypalenie U-235 opr~te jest na 'zalo2eaiu, te.
do rozpadu produkt6w rozszczepienia. Hel cyrkuluje w ~~`~>_.~~ poniewa~ nie ma metals o niskim puaY.cie topliwodci.
~i!,~.'e/ Dobry bilans neutron6w. Absorpcja neutron6w w chlodzi-
wio, moderatorze i elementach paliwowych jest niska.
Poniewa~ elementy paliwowe nie sq koszulkowane, nie
ma to zjawiska absorpcji przez metal koszulkowy ani
metal kaaa~6w z ch~odziwem. Dogodny bilans aeutron6w
zapewnia lepsze wla6ciwo6ci zjawiska przemiany i po-
wleleala.
Brak korozji. Nie wystgpi to korozja z powodu braku
metals w prgtach paliwowych i braku moody, a poza tym
hel jest chemicznie aieaktywny.
Brak niebezpiecze~istwa eksplozji. Nie istnieje obawa
eksplozji, poaiewa~ nio wystgpuje mo~liwog~' tworze-
nie siq gaz6w wskutek przegrzewu czy reakcji chemicz-
aej.
Brak przeciek6w. Nie wystgpujq to przecieki helu czy
lotaych produkt6w rozpadu z obwodu reaktora, poaie-
wa2 hel znajduje siq w zupe~nym zamknigciu. Nie wyst@-
puje r6wnie~ zupelnie jakiekolwiek ska~eaie'obwodu
turbiny, poaiewa~ jest oa odizolowany od obwodu rea-
ktora przy pomocy wymiennika ciep~a.
Woda nie jest potrzebna. Bardzo zimna woda ch3odzgoa?
aie jest wymagana do turbiny, poniewa~ g6raa tempera-
ture jest tak wysoka, ~e du~q r6~nicq temperatur
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
b/ Skladowanie produkt6w rozszczepienia. Niektdre z pro=
nie pary przy najwy~szej temperaturze element6w pall
aiowany kr6tko w reaktorze dogwiadczalnym, a nestgp=r
oddzislywad na poziom mocy reaktora. Piie przeprowa-;:
ani tee z reaktorem posiadajgcym tak wysoki zakres :~~':-"~_
temperatur . ^'x._ ~'
d/ Niezawodnoa6 regulacji. Hel aie pochlania neutroa6w~?t~a~"-
q~-.
i przez to nie ma to automatycznej regulacji nastg-:#~~;~,~
ma miejsce w pewnych innych reaktorach. Z drugiej
strony aie obserwuje siq fluktuacji poziomu mocy'
=-dzigki zmianom cisnienia. Znaczna odpowiedzfalnosd~'
ciq~y as prgtach regulacyjaych i mechaaizmie regu-
- lacji.
e/ Szczelnodd. Duffy wymiennik ciepla nie mode posiadad
hTogq to r6wnie~ wyst~pi6 'trudno~ci z utrzymaaiem ~";
dada charakterystykq, uaiemozliwiajgcq dyfundowanig=,
~' helu przez stal w zakresie temperatur poai2ej 1300 "
Przecieki~helu w wy2szych'temperaturach mogq by6
~~atwo przebadane. ~~
,~'
Mozliwym to jest nawet chlodzenie powietrzem. Okolicz-'~-
-_~ r__._~____ _-___-- ,_,___ _. _ ~_ _ .~~
/30~/; jest one prostsza w obsludze i bardziej podatt,
uranu i grafitu hest dobre i aktywny material Pali-~~'~?~'?"'
wowy posiada promieri tylko 3 mm. Srodkowa czgdd ;=a;
?.wntn wnlienennn mn3n ct nr~ a~n naAmi nrnSn nn ra ra nns
'~olaio~ aie as tple, by moglo to okazad si@ nieboz-.:
pieczae dla w@glika uranu czy grafitu znajdu jgcych~~"-';~'
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
_~~ powierzchaia wolnego przepsyriu ..,?-~-_ __
~_ wierzcnai. Zatem g@stod6?mocy rz@du 4000-5000 K77/stop@..~
_ .. _ ~ _ 1 _..~. ..n. s and TA' t7 realaorach chlodzo- ~~:
~^ f/ Erozja grafitu. Erozja gor~cego grafitu wskutek prze-
~;,~ plywajgcych strumieni helu jest prawdopodobnie nie-
.
wielka sie winna byQ przeekspery mentowaaa.
~
?
'
-,
? Opisaay to reaktor jest odmienny od innych .ypOw
' '?~?b@d~cych w koastrukcji i w budowie; winny zostad poddeae
!-~~`,? badaniom zagsdaienia: chlodzenia gazowego, wp3y~ou wyso-
4=-'kick temperatur i turbiny gazowe.
.'aetomiast inns ~eszeze b@dq mog3y zna].e~Q rozwi~zeaie,
`
`
~{u"-i~ladciwo3cigorzecmowaniarctec}aodzimie pordzenin$iszbior-
.
~
' ;r~gazoWy rosu~e nizsze sosztiy.
~'~"? Wzrost ci9nienia chlodziwa zapewnia reaktorom
~
chlodzonym gazem nowe atrakcyjne mo211wodoi dla ce16w
~~;~~
z~?anargetycznych. Chiodzone gazem reaktory dodwiadczalae
`-_3f"rir Oak Ridge f w Brookhaven dobrze wype3aiaj$ swoje prze-
`"~,~=Ridziane projektem zadania, nle ze wzgl@du na niskie
~=,-'~?cignienie reaktory to nie mogq byd wykorzpstane dla ce16w
~~i~;eaergetyczaych. '1'ablica 1 przedstawia mo~liwodci eaerge-
r~~~tyczne reaktor6w chlodzonych gazem.'
~
~~ =~
~~;~~:
Por6wnanie kilku reaktor6w pod wzgl@dem
wlagciwosoi od
rowadzania cie
la
1/
p
p
.
-~rW=t
~?~~. g@stoAd 'moc wladciwa mak-symalny
stop@~ II-235 II BTj~/h sto-
~l~r ~a~.=----------------------rdzeaia------------------p@--------
R~
a
ktory badawcze
~!
.?
t 'Foh~odzone gazem:
~~s,10 /ORNL/
Gatos Brookhaven /BNL/
JB~aktory o obisggu gazo-
od
g
iemiem2/
',~?'rit~tm
~
k~
~
oe ~~,~~ p j ypowy -900 -1500
~aiaktory wodae pod
ol8nieniem:
'~~~~ 2dPR -s3oo loooo lloo0 294000
~~~ PWR - - - 382000
8~aktor chlodzony
~,~'.sodem bezcidnieniowy:
E~-~~~'~~'. SGR 180 565 10 350000-
F~t~,r`~~ -B50000
1/ Dace z referat6w genewskich oraz z AECD-3646, Yol 2
/ I7g przedstawionego projeltxu. 'Lgrubne rachunki wykazuj$,
. zar6wno 0 obiegu otwartym, jak i zamxni@tiym, r"`~~--'?~- sr'
' ne byly as posiedzeniu Waszyngto~iskiego Oddzia3u Ameryka~i~~~
skiego Towarzystwa In~+nier6w-tJechanik6w. W tablicy 2 ,__,u?..;
przedstawione jest porbwnanie rrojektbw dotycz~cych ;.,_,~
obiektbw zamkni@tych oaawianych na sesji. Tutaj przed- ~~:;;,,
stawiamy analiz@ tre~ci ref erat6w?przedstawioaych rrzez::,~,~
z
A
d[.~
Gnllagher
G
.
J
.
d Instrumbnt Co. ;
'
~
R
T
z For
ay."
rvis
~ T.Jabinson
ducts, Inc.; C.Ii.Fox z Gleun L?nwidocznioneaszkice pordw='..` ~
z American Turbine Corp. Dalej ? ~
..,.ti..a.c.. anv.nvNl`h otwartych i zamkai@-r-- '
' ~ 1~o~liwodd wyelimino,van a wy .~
cha gaz5a oraz :~?egciwoECi aateria-~..~~
ce
-
antykorozy jna
era s~
"
~
m
h t
~~-
i
ki
ja
o
;.
:~
7
36w
,
~o rea
du
4i
J
chlodzonych gazami por+o
turach reaktor6w ,.-ry 'te stajQ si@ bardzo atrakcyjne dla ce16w energetycz-,_.;~`; s~
?obiegiem gazowym mo~na by latROM1sri~
z
@
i
Tak wiQc silocn
h
p
e
e
w
c
y ryso
kie moglyby byd znstosowaae prz
kt
='
?
~
'
ayc
. ?porbwnad z.siloc+niami`-u}kt6r?~t6reznosiadajgcturbinyym `?;',,.
parowe. azami oraz cz@S6
Aczkolwiek pos}ugir+anie si@ g
niami stosunkowo prostymi,
i
e
d
n
s~ zaga
i}owni
turbinowa s
- ?~ specjalnie,w niewielkich silowniach, to jednak problemy,
rzedmiotem badari.
6~
p
b
y
~
z
ialowe mus
t
'
'
"
er
ma
Iieaktor.przewidziany do pracy z turbia~ gazow$ =
+
musi byd~eksploatowany Gray wpitawa~zgrszco emperaturze
opy
d
do turbiny
ab
y
'peraturac~,
1200-1500 F. Oznacza,to, to materialy koszulkowe wiany
wytrzymywad temperatury zaacznio, cryzsze od tych. Fewne~
metals wyka~q si@ tak,imi w?aSciwosciami. Je~eli jedna's
b@dzie'mo~na onanowaEMzagad~ien,analiwo~ceramiczneniah
pewnia? m~liwOdcl tzystgrora$ia w ruznulu ~~~~----- -- - ??-.~~~
_szych temperatur /2000-3000 F/ w por6wnaniu z tym, jakie';;4-
mo~na dopudci~' bezpiecznie-stosujgc metaliczne elementy?:~=y-
'.,"~
paliwowe.
~_ IZotna wybraE pewn4,iloddLgaz6winkt6rmn~liwe do ?^-`
.
-
?' est poroaea ogra?i++~oc.a.. _..._- -- -.
~' `,korozji; Co _ ,_. _",,,, ?+~n,?tv musi sie wi@c za-?,-:~
-
>=-bezLieczyc przt3u ua~W-~--?
------ rodukty rozszczepie-
_,_~-__., uwann ~,th ulatniaiace si@ p _ "___
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
~~ ~,~~:
-~ ~ ~kiej temperaturze b@dzie atakowa2a niokoszulkowaay mode-
~,~~ ~;rator grafitotiryo
~'~"? Technologia azotu jest dobrze opanonana,. Azot
'~'??upraszcza zagadnienia temperaturcwe reaktora oraz zagad-
t~ "nieaie moderatorao azot jest oboj@tny wzgl@dem grafitu.
' Przy azocie wolnym od ~lenu mu~na stosowad stal niordzew-
`~i ;n$ do temperatury 1800 F. Jednak~e azot b@dzie reagowal
r..z molibdeacwymi czytungstenowymi pr@tami kontrolnymi,
~?_, kt6re przecie2 mogq pracowad przy znacznie wytszych
~,,,+,,temreraturach? Rozw6j prac Wad ceramicznymi pr@tami
.-,;~-.ragulacyjnymi, kt6re b@d~ mogly wytrzymywa6 obcigtenie
-?~'wmechaniczne, pozwoli as stosowania azotu w wy2szych
~'~ ?:
.`=z;,,~~~temre raturach~_~.Azot b@dzie pochlaaiel neutrony i tworzyl
-=3_ciepla jest o 80 y~ wytszy w przypadku stosowania helu,
~r~?eai~eli w przypadku stosowania azotu, Hel praktycznie
=~,~'eliminuje korozj@, poniewa2 jest oa zupelaie nieaktywny
:~.s~;:~w stosunku do material6w koastrukcy jnych reaktora. Jego
rrzakr6j na pochlanianie neutronbw jest niezwykle malt',
'~''~.' 18 tworz on substanc i radioakt wno
a z,~.n y j y j o
=~.~?'`~~ Dwutlenek w@gla oferuje inns mo~liwogci. Dob6r
:~?;~''etermodgnamiczaych, chemicZnych i jgdrowych.
4=~~=~~;~' Elemeaty pallwowe sq wgstarczaj~co dobrze opano-
.tip ,~,
'
-~?
~~;~~ane do stosowania, przyczyn elementy ceramiczne b@d$
--~i,t--'-'-~ -'---?-'-?- --?~- -~ --~- ~ -? -
~ ~~a,~atrakcyjnodd polega na aiskich wlasnogoiach absorpcji
~=~.~aeutron6w, wysokich temreraturach roboczych oraz latwej
,._.,.~~recyklizacji. Y1 przedstawionych projektach temperature
' " `~''`elemeat6w flliwo ch utrz mane est as dod6 aiskim po-
~f~ Liomle, tak ~e mo2na zastosowa6jelementy metaliczne.
r~C~}t'`~;~?~ W dwu proj ek tech opisanych przez Galaghera
'~ Y~`~-`~plyty~-adlarreaktora ohlodzonegozflzotemPoElementy~palig
~~"~wowe w projekcie Jarvisa s~ wawngtrz chlodzone.
91 projekcie Jarvisa wsp6~czyanik przejmowania
~?~~ dwu blach o szerokoSci 1,036 Gala, podtrzymujgcyeh
~;~~;paliwi i zalutowaaych od do3u i od g6ry do dwu zar~oaowa-
cF~e~~aych /sto2kowych/ ply t. Rury sto2koweae musz~ byd wypr6-
~?~'?8lement ~ +
a.?..;..~._ y paliwowe typu plytoaego muszq byd przebadane
~~~?~kich temperaturach oraz ewentualnych efekt6w wp~ywu
E_...r~?~_-----
gazie celem oddzielenia go od koataktu i_powietrzem
jednak to_powi@ksza komplikacj@. Poniewat BraYit a~a-
d
2e
wietrze a beryl kor
1
u
gadz.
kowsay jest przez gor~ce
azybko w tempgraturze 14 w pow~etrzu w oi~g
nalot as vowierz-
/bie}y
dz
1
`
o
.
go
1650 F w ci~gu
lub przy
chni tworzy si@ przy temreraturze 1650 F Po up~ywie
1 godz./ bloki z tlenku berylu s~ wybrane w brojekcie
z obiegiem otwartym - pomijaj$c problemy produkcji 9e0.
i nieczynny
wa~
?t
i
y
r
e
Tlenek berylu jest zupe~a
w wysokich temperaturach wzgl@dem wbkogcisnieib@dzieu
jgcych gsz6w. Powietrze o du~ej szy
si@ bezpo3rednio stykalo z 9e0,bardzo malt' m napr@~e-
koszulkowaae. Bloki podlegajq
e
l
a
atom - zarysowania s~ donuszcza
. o two-
Beryl reaguje z rarq wodn~ powy~ej 12$0 C,
rz~c lotne skladnilci. Te reakcje nie nowinny jednak byE
sie rozwa~anych to temrera-
lcr
e
przewa~nym problemem w za
tur. Sprawa zatrucia Winne zostad starnanio przestudio- ~:;~
wane na podstawie okredlenia w pr6bach na niewielkq ~
skal@ st.at ci@~arowych Be0 zachodz$cych w warunkach rf~y_
eksploatacyjnych. ?~
W przypadku si}or~ni z zamkni@tym obiegiem z uty- ~-
owietrze ch}odziwa, moderator"=?
nib
p
ciem maiflj korozyjnego
grafitowy_ wyda je si@ umo~llwiaE budow@ wi@kszych i taxi- -~:
_,, t_~_:,. +e.~ 1,n ,.A~iai rozadanv. '~?h;.,:r
gdzie istotae sq mass ~ brans na~bazie w}asnodci me-
moderatorowe winny byb wq
chaniczaych i jgdrowych.
Zanim si@ przystgpi do budowq si~owni z reakto-
rem o obiegu gazowgm muss si@ rozwi$zab' duz~ ilo~E
r6~nych Froblem6w technicznych. 7! uzupelnieniu do prob-
niewiadomych
i
@cej
lem6w uprzednio omawianych, najw
dotyczy element6rr paliwoveych. Zagadnienia wyrastajq
w stosunku do r6wnowagi ca~ego systemu i jego bezpie-
k r6wa
w
t
cze~istwa, ja
trakcie eksploatacji.
w
romieniowaniu
i chlodziwa przy p
Prace eksperymentaaliwov~retwi nyabyEesprawdzane pod
Elemeaty p
wzgl@dem teoretycznym i doswiadczalnym pod v~zgl@dem
nest@puj$cych czyaaik6w:
a/ najwp~szych temneratur
b/ obci~~eti mechanicznych
c/ obci~~e~i termicznych
radiacyjaego
i
a
d/ zaiszczen
e/ dyfuzji produkt6w rozszczepienia poprzez ~ciaaki
elemeat6w paliwowych lenia aliwa
Y/ maksy malnego wypalenia paliwa i wgpa p ,
bior~c pod uwag@ ograniczenia z tytu~u zmian reaktyw-
nodci i wlaaciwogci mechanicznych.
Obecaie posiadaae wiad~szeCmog~obydnrozwi~zaae
stwierdzeaia, Le problemy poesy
rozwojuaiiulepszeniadstosowanychimaterial6wna drog~
beryku 1 grafit, Ytymaga si@, by zachowana by~a ich trwa-
k
l
t
sp
oa
~- ~o.S6 chemiczna w warunkach e
acyjaych w temporatu-
~~rze poesy ~e~ 1000c'F. _ ?
;plaiea posiadad dlugotrwal$ stabilaos6 w stoj~cym po-
uiietrzu; moderator m6glby bye' koszulkowany w nieaktywnym
0 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
?~.w
ti +,
==~~ Tablica 2 ~
Por6waanie czterech reaktor6w z obiegami
tom. gazoxymi przy pojedyziczym obiegu. ?
~` ----------------------------------Propozycje ------------
~r; Gallag- Gallag- Jarvisa Robineoaa
;~ Charakterystyka here here zamkai@tq otwarty
~?rodzaj obiegu otwar- zamkni@
,
~ ldoc L'TI:
si~owai netto elektr. 0,2
ailowni bnxttty elektr. 0,25
'?"+~_ reaktora cieplna 2
1 y
sprawnog6 '~ 10,2
;
;
;
Z
,
?phlodziwo reaktora:
!_? -rodzaj gazu
~~=-strumiei4 przeply~-u
' ft/sek
fn_ ~Ail+lr reaktora
:= ;~: ?drednica~ rdzeaia
jay,{~i l~~'JVaVaV 1LLL041~
'~ dredaica zbioraika
;tz_~?wysokod6 zbioraika
~I" grubog~' reflektora
'' lEoderator :
~~~ material
-::
g@ stod6 g/am3
=f? laliwo:
~.'pocz$tkowy }adunek
2 151/
2,5 -
60
7 44 148,5
31 34 ao,4
4 4,1 5
4 4,1 4
- e 193/
0,5 1,45
/ 3
1
prasowaae grafit grafit
bloki Be0
2,76 1,9 1,6
~, -. /kg U-235/ 225
"~._wzbogaceaia
d UO
t
~
'
,
pos
e
=~ =~kaztalt elementu sto~kowane
koszulka stal nier-
dzewna
~;`.;ilod~' element6w _ 800
`?;'nia /tJ71-late/ 4
t'-; "~ycie" przy pelne j
~ ~'~' mocy/dais/ 320
~:;,-tetpptraturowy wspbl-
~~3czynaik r8aktyw-
~_?-nodci k/ 0 ujemny
;' T~mneratura ?F:
pnliwo 1500
UO U02
p~ty szegcio-
boczny
stal SS-316
nierdz.
302 36
2,5 -
20
274
1000 -
1500 1700
-10-5
fyilf 1.^_??~'~~"X~'..'-I `5'-"i'.t :.l..".wewli ~yyr~~~w ~.~ ~P~-.r+i~iY^w-.esrm~i'.-~`i.TY_-. M~~}Y~r;C~'
d
c.
--------------------- c a
. ------------ Pg T1O3arvisa Atwertoaa~:~
Gnllag- Gallo
Charaktergstyka ,~-_ hate zamkni@- o y
--------
gnz wylot z teak- 1325 1220 1300
tora,.,_, 815
gaz za turbin@ 878 829
Cidnienie /rsia/
loop
gazu as wlocie do q 1000
reaktora 64,7 396 53 8
62 76 120 512 9 5
gazu za reaktorem 15, 127,8 425
;gscher
bin
h
er
gain za tur
q Jupiter Tuco-52 Esc
turbinn .y-~ sitd
T-520 /Escher W9ss Wyss
Koszt:
wlo~enie /dolor/KW/
` 11 /kWh/
i s
- X50? 75 - Y
m
mocy
:.~
Uwagi: 2e si}ownia o mocy 240 IdW ,~
1/ Javois r6wnie~ oczeku je, .~-.
- -,,e.~~~ a mo211Wa do wyKoaania. Zbiorniki~iat6endred- ~~`~-'"~
mialby przy ci~a.~~-_- --- o obiegu znma--
Zastoso~eaaoby turbin@ gazow$ 1 tek -,.--..-~
- aicy. liwowe bylyby w formle p y
nigtym. Elementy pa '~'
~~
lub rut. o stogci
2/ Reflektor3z grafitu reaktorowego /AGOT/ g@
1,71 g/om nr@t6w regulacyjnych.
3/ ;,}~czaj~c mechanizmy
Kilka ~s?'agcivrosci charakterystycznych projektu
s+anycn to jednostek warts s~ ua861? W projekcie
cz~cy reaktor ze
6d l
i
g
sy
op
rzedstawlonym przez Jarvisa przew
i~ mo~aa przyj4~`=?
ki tak
,
p
:-~.~
spr@~ark$ posiada podw6jae gcian
cie~iszy prze'~bd? L __. ~~oAnach przez .Galaghera, spadki ;:?
cidaienia 1 temperatury patina ~y ------
ato2koie przejdcia r+rzep3y wu rota raliwem. Srednica
hydrauliczaa prze~odu 2mieaia si@ promieaiowo celem
uzyskania tego same go wzrostu te~peratury w ka2dej ko-
m6rce. Sto~kowe przejscie przer?ywu po psi zapewniaj4
stale temperatury powierzchnio~e i miaimalny spadek
cidaienia. Wsp6lczynnik.prze~cowania ciepza na yrylocie
."..ata_ co kompeasuje wzrostttempe~a~e o obiegurotRar-
tym sa og6laie Bost@pae. W aeie~ si.~~u~ ~ ~--; --^urbiaa?._~
stosuje si@ obieg otwarty z powodu jego prosto~y. -~
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
~`_ Jupiter T~520 alepszoaa przez firm@ Solar Aircraft Co
zostala wybrana,, Przewidziany dla ce16w okr@towyoh agregnt
~.;_ o og6lnej wadze 854 fuat6w, posluguje si@ pojedy~iczq
? komor4 spalnnia? Przy obrotnch 20000 an min. dolooie
do spr@tarki przy terppggratugr? 75 F, dolocie ~o turbiay
.~ ? przy temperaturze 1325?F, w~4warza si@ moo 400 Khw. Gdy
reaktor zest@puje komor@ spalaaia przy trubinie T-520,
to stosuaek roz~r@2eale maleje z powodu 396p p/p straty
cidnieaia w reaktorze oraz 2 ~ p p/p cigaieaia powrot-
nego z filtra i przewodu wylotowego. Przy tej 596 stra-
.cie moc netto wyaiesie 200 KW albo 250 KW as hamulcu.
- Silownia z turbiay gazowq w obiegu zamkni@tym
~ pracowala, stosuj$c gaz podgrzeweay przez spaloay w@giel
olej i torf, jak r6wnie~ u~ywaj$c cieplo odpadkowe z
^~_..__ egzotermiczaych reakcji chemicznych. Cieplo, powstale
~~~ w reaktorze dawaloby stosunkowo czysto i suche medium
J~ robocze, ktbre umo2liwiloby lepsze zaprojektowanie
~'.? i wykonaaie turbiay. Podczas 15 let, w ci4gu kt6ryoh
firma Escher Wyss w Zurichu w Szwajcarii i wlagciciele
?~?;.jej licencji ulepszali silowaie turbiaowe gazowe o obie-
',_~ gach zamkni@tych, zostalo wybudoweaych lub znajduje si@
w budowie okolo tuziaa silowni o mocy w zakresie od
~' 500 Kbi do 12,5 1dW? Wielkodb silowni termicznej rz@du
3~ - 20~.
2~~ ,, Silownia jgdrowa z Lurbinq gazowq w obiegu zamk-
~~~,; aigtym wyr6~nia si@ malo wymaganq powierzchaiq i kubatur4
6D~,_ piznajpierwaprawdopodobaie~wssilowniachsooumiarkowanej$
n~`.'wielkodci /do okolo 30 LSW/? Turbine do silowni jgdrowej
P~~; o mocy 5 fi1W jest w pelai zapro j ektowana i mo2e by E do-
. starczo a w ci4gu 18 miesi@cy. I~iodel o mocy 10-15 IrlW
6~~~~ znajduj~ si@ w stadium projektowania i prawdopodobnie
m6glby byd dostarczony w przeci4gu 2 lat. Turbine na
';?hel o mocy 60 hTW zostala zaprojektowana? Turbiay o wi@k-
=,szej mocy nie s$ ograniczoae przez ~adae powatne trudno6ci.
;~;; J; IIklad po jedy~Sczy oznacza brak wymiennika tiepin;
~~?-r,wwi@ksza sprawnodQ, ai~sze koszty iawestycyjae i eksplo-
~+~"'" atacyjne? Natomiast eksploatacja i ruch jest utrudaio-
?;~~ny zpowodu stpsowania "gor$cego" gaze w turbinie; gaz
13 ~'=`~;:mo~e wplywa6 as korozj@ material6w w rdzeaiu albo prze-
~'^~`?~nosi6 produkty rozszepieala.
g~' Uklad odw6 a elimiau a rze lyw "gor ce o~~
~ :.,.. p j y j P p 4 B
?~~~', gazu i produkt6w rozszczepienia z reaktora przez turbin@.
Uklad ten jest maiej sprawny na wyst@powanie wymienaika
~~"`- cie la mp rzewod6w it Umo211wia stosowaaie r6~-
~1,.. P Po P P?
nych gaz6w w obwodzie r.eaktora i obwodzie turbiay.
~`?' Uklaa pojedyxiczy zapewnia prostsz4 1 ~atwiejsz4
~?~`'budow@ silowni; .ale gazy radioaktywae, produkty korozjl
~`~-'i rozszczepienia usuwane sq do atmosferq. IJie ma potrzeby
R~ ?`~'stosowaaia specjalnych gaz6w, ze wzgl@du jednak na ko-
~~~''rozj@ wyst@pujgc$ w reaktorach chlodzonych powietrzem
~,~~``?^ograniczony jest g6ray zakres temperaturq w obiegu.
?~Ok~ad. podw6jay eliminuje zagadnieaia-,aka2enia,'Y s~~~:~~
I, '~radioaktywaego ?turbiay, ale-rezygauje si@ to z najwi@k-``c~`''~r~"?.'
sze j zalety~ obiegu; otwartego - z prostoty uklhdu. Zagad',_. -?.~~
_.
? aiinia~zbiornik6w sq~ bardzie'j =trudge w si~owniach o - ?':~
'""~obiegachwotwartych; ktbre og6lnie s~_tazisze aai~eli - ~
silowale-zamkni@tych".przy mocy .,poni2ej 1~1PlP- _ _
` .- r . ~ -? :.- :- ~ ~ r.. -. ..". _. .. ,. a _~.~
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
?
?
!+~ R:.ea.I"Ok U CYftEliI:L'JAC'15f s~aLl'~IE
~;r,~ :luclecnios,~,/3/, lc;l,/195T/
:~ ?;owa konoepaja rebktora, kt6ryoh hest tMk wio-
t?!-" le, ze technika reaktorona ma klopoty z ich rbzaorod-
no6ci@ zosta3b zbadana w Zak3udaoh Glenn L.yartin
'i5??dzia# J@droxyy. Polega ona na tym, ie palino w poata-
oi caiyoh ozasteczek oyrkuluje r"~oiyaku" utwcrzonym
przez plonGw~ rur@, przez kt6r$ przep3ywa strumiod
oleczy. ~ pezspektywie s@ takie zaloty jak r6wnomierny
- razk3bd temperatury, wypalenie r6wnomierne i niezalei-
ne od rczk3bdu mooy, latwodE ueuwania produkt6w roz-
? -azozepieniowyoh, 3.atwod6 Sabrykaoji i regeaeraojl Pali-
` wa .
Ciek3e loiysko jest to zbibr az@stok ata3yoh,
-;? kt6ra cyrkuluj@ w ogrbniczoaym obazarze w wyniku piono-
_. wego przep3ywu oieozy obok oz~}stek. Takie oiekle lo-
~~,iyska 2 odrodkiem oazowym byly atoacwane przez prze-
?= mya3 naftov+y od poaz@tku 1940 r., aby u2atwi6 reakoje
-"?~?ohemiczne. 2;s przyk3ad w@glcwe cz@etki katalityozne
:,:moina szyboiej regenezowad przez przaj3oie gorr~oego
~~'?poRietrza prz;; pr~dkoaoi dodd Ryaokiej by utrzymaC
;~~oz@stki pcdniesione z dne zbicrnika. Rzeazywi~oie 2ozy-
~.~skG jest :+ stbnia oieklyn tylko powyzej akonozonej
;'-'pzgdkosoi cieczy. Przy pr@dkodci oieozy zero 3ozyako
'~?;jest w stania atatyoznym ozastki tworz~ mas na dnie
;;.zbioraika. Gdy pr@dkodd wzzasta steje sib p~lp3ynne
?~:?'~raczej pcdcbne do lotnego plaaku. Stan ten jaet
~: acharakteryzev,any przez apadek oidnienia, ktdry wzra-
~~?sta 2 pz~dko3ol@. 9i kor.cu pr@dkcdc ;eat tbka, ze spa-
,. dek cisaiania pozostaje etaly. Dalsz~ ?rrzzost pr4dkoGol
`~oieczy pcr~ciuje azroat obj@tosci 3.ozyakb. Powierzohnia
3oiyska jest scidle zdefinioweab nawet przy wzel@dnie
- duzych rczszereeniech lozyaka; uszkodzenie iozyska ma
mie~soe tylkG ~atedy, gdy prqdkcdc cieczy przewyzszy
graaiczn~ pz~dkosd /prgdko~L, kt6rq oz~stka uzyakalaby
_przy swcbcdnym apadku w cieczy/.
.!eat koncopoja zbudca?atia oieklegc ukladu kry-
tycznegc. P;,liwc by 'so by w pcataci ~b3ych cz~stek ma-
ter18}u zczszczepibinegc z pckrycie? lub Lez. Spowal-
nibnie cdLy?+.bicby si.~ przez ciecz /lekk4 lub ci@zk~
Kcd~ b@:i ciecz crgaciczn~/. S4 r6v,niez do pc?ys'_eria
? nY.ins,r wr~a~ie, ~;dzie rol@ cieczy b4d:ie speiniel
oie:; aetal. Gdprcxadze:.ie oiep3a c+cg}o by si@ cdbywaC
przez saz~ cieoz lub przez riezblezne cbiegi chscdz@ee
p2L9:lka~?,Ce cbezar ciekly. Pcrieaaz cbszaz cieksy
;est sc~arbkteryzowany przez pr@dk~ i oiezalezn, oyzku-
laC, ~ Cr?~E :Ck Cfi+8 ICZy ekG c.1bSObj zaBoCniCZG t4 Sbm~
teepezbtaz~.
tedc saseao p.$odu wyralenie bc~dzie r6Yi:10-
aierne ;'_s wszyst::ioh czzstek, poniexaz przebywbj~ cne
we wszystkioh atreYaoh }oastkdn2atpr@dkoddwo~prowadza-
lacji. Uderzaj~o~ OeO~ j _ rz du kilku-ty~i@oydkilki
nia oiepla z oz~atek paliwa @
watdw z jednej atopy ezesoiennoj /27543,6 om / - @
b. duiej efektywnej powierzohni jak~ posiada tak duia
ilodE drobnyoh oz~stek. Jednak rzeozyw=adko5oiroieozy
nie oiep2a z rdzenia mole zaleied od p kt6ra mote byd
kenieozne3 dla utrzymanie~flaid~zam%aek/.
ograui~~~?+a -- - - -oz atek' stanowi@ 1nn~ y~~ou~~~--?--
Male wymiery @ ~-..-.s.~?
n@ zelet@; duia oz@dd produkt6w rozszazapianiowych b@-
dzie odakakiwad lub dyfundowad przez powierzbh~imini&at-:`'
ki paliwa. %oazty Yebrykaojksztaltapallwe~.ySterowarsie ~~
malne ze wzgl@du na prosty ai b d mete. ~~
rsaktor6a typu oiakle loiyaka wydej@ @ Y p } , ?.y?sid
MoinabY stoaowad zwykle p~.`tYoenrw~ulaoii. ho2yako mo- ??:
zbadane, w @ oie 3a erozja oz~atek i a a _:`::
gaz. ~fielko6d wymiany eaioze wiele bada~i i atudibw. ~-?k?.....
no6d 3oiyska wyma8aj$ j rowadzid dalaza ; ??a~~ ??~
Po przeprowadzeuiu tyoh badab moinaby p oe konoep-,~r_"~s
etudia moiliwo6oi realizacji tej interesuj@ j ~
c ji reaktora. ~, .=~?~st
pooz~tkowm. ~lasno5oi o1ek3.sgo 3oiyaka s~ a~?.
wi kazo?oi zsatosowan w ahemii uiytytjtecz- ~~`~"?
ie byL tar axoun~~?~~~---, -- sokodoi ;o2yaxa.
zaleina od roze4dnyoh flukrQezjodai@oie przep}ywu oie- ,'?~:-F7~iq
;qy}~ozenia moina do?ko@nsatkipopadnf} tworzq mas@ podkrytyoz-?~
ozy, poniewai gdy ,~_. ~~~
~, w stadium :-~ mil
Jaenym jest, ie obeone etudia a@ b rdzo ma3c
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
kFsKTUB v SxL1GC8YIi&A &BGIl1,oCJ~ nRZfiIiIi-
Cazl F.heyae
~iuoleonioe,l4,/7/,42-45,/1956/
"'fi Fieaktor z eamcozynn~ reguleoj@ wrzenia ma wiele
~'i.=zalet w pordwnaniu z konwenojonalnymi reektorami wrz~-
' ~oymi:
`~+? - najwyiaza proatota /moo reaktora zaleiy tylko od
;' ilodoi wody zesilaj~oej, pr~ty regulaoyjne s& zb~dne,
. -~ dozwolcny jest rozruoh na dlepo/
~ :v- - lepaza oharakteryatyka zuiyoia paliwa
- wyiaza moo reaktora -
~. '- wysokie wypalenie paliwa
~ ~ - wysoka potenojalaa zdolao6d przezwyoi~2aaia kaenonu.
~~": W ostatnioh kilku lataoh wiele uwagi poiwl@oono
~~=;=aaturalnej oyrkulaoji wrz~oyob reaktordw, gldwaie ze
~~-;=t:zgigdu nn prostot~ obiegu energetyoznego z bezpodrsd-
~;-:?aim odparowaniem. Reaktor oparty na zasadzie bezpodred-
~.' niego wytwarzaaia part' mo2e mied zaeozn~ przewag~ sad
;reoktorami z naturalcs~ lub wymuezoa~ oyrkulaoj~. xeak-
~,.':`tor dBC /eutomatio-boiling-oclumq/ dzialaj~oy ae zaea-
~~'-,~';"dzie bezpodredniegc wytwe~rzania part', posiada wydlu2ony
,~~?~-rdzed, ktdry jest tylko oz~dciowo wypelniony wody.
~,=-~:;n1ka z wlotem wody ponl2ej rdzenia-i wylotem part' sad
:;: tr ~~ ? rdzeai em.
~~?rdzenia lub reflektor ate}y umieazozoay wewn~trz samego
~~,'zbioraika reaktora. Pr@ty regulaoyjne nie e~ potrzebne.
4;vPsliwo mo2e mied kazta~t plytek, pr~tdw lub moiliwie
~_:"pierwotnego - slu2~oymi do wytwerzanie energii w reak-
oe w wody zbiornik reaktora.
Pooz$tkowo puety reaktor jest doprcwadzany do
,`~:;~przez~ dolny wlct. Poziom wody ~+ rdzeniu atcpnicwc wara-
sie, ktdry jest gl6wnie.Sunkoj~ ilodoi doatarozonej as
wlooie wody. Pooz~tkowy przep3yw wody jest zwykle mniej-
azy nii przeplyw przy pe}nej moot'. Rozruohowy wydatek
:' wody dostarozany jest z ma~ej pompy rdwnoleg2ej z g~dw-
.?n4 pompy zasilaj~a~. .
__" Po rozruohu pooz~tkowyai moo reaktora wzreata do
~, poziomu zale2nego tylko pd ilodoi doaterozanej wody
~, /z zastrze2eniem, ie temperature wody zeailaj~oej i oi~-
~';"nienie w reaktorze - zmieniaj~ aid w bardzo ma3ym prze-
~;~;; dziele/. Podezas praoy w.stanie ustalonym dclca ozgdd
::_.7dzenia oh3odzona jest wrzgo~ wody, podozae gdy cz~dd
rcziom moot' reatsticra
?
wzrasta przez zwi~kazenie przaplywu wody zaeilajc}oej
i obai2a aid przez zmaiejazenie przeplywu.
Normalaego zatrzymywaaia reaktora dokonuje aid
przez zmniojszeaie przep~ywu wody - do poziomu konieoz-
neggo dla uauwaaia oieppla przy zatrzymaaiu. Przez utrzy-
"' madie przep3ywu po wy3~o~eniu reaktora, ne takim pozio-
mie - by utrzymab bo w otanie krytyoznym przy niakiej
moot', uzyakuje ai@ mo211wodd azybkiego uruohomienia
reaktora do pe~nej moot', za pomco& gldwnej pompy zasila-
j~oej - jedyaie przez zwi~kszenie przep3ywu wodyy
Brak pr~tdw regulsoyjnyoh v: reaktorze bBC ata-
_ _nblyi o zaeadniozym cdejdoiu od reaktordw konwenojonal-
. nych. Dla uatalonia wykonalaob,oi rozruohu 1 praoy
kolumnowego reaktora z w.rz~a~ wody, bez prgtdw regula-
oyjnyoh - w grudaiu 1955_.podj~to krdtk~ eerie dodwiad-
ozad w reaktorze SPSRT-1. Wyniki doswiedozed kakazuj~,
2e reaktor, w ktdrym zeapoly paliwowe s~ ;tylko oz~doio-
wo zalane, mots tad sib $rytyoigym i mo2e przej~~ ob-
oi~2enie jedyni~przez wzrost poziomu wody w rdzeniu
reaktora - prze ,dopompgwanie pewaej jej ilodoi.
Wartc zauwa2yd, .ie-.w reaktorze SPn&T-1 cbieg
wedgy rdzenia i obiegg wc.duy. w xeYlektorze - nie a$ rcz-
dzielone. G ten apoebb wlot.wody nie jest wymuazany je-
dynie w rdzeniu, leoz jednooze8nis.podnoai aid poziom
wody w rdzeniu i reflektorze; nie aeleiy wieo oozekiwad
baxdzo azybkiego wzroetu moot' w zale2no&oi cd weztodoi
zwi$zanej z przeplywem Wody na v.locie. 1~idad to w v~yni-
kaCh dogwiadosei~, gdzie gldwna oz~dd oiep3a azla na
doprowadzenie do 3tsnu w.rzsnla duiaj ilodoi odgrsewa-
naj w rsaktorze wody, a ?poziom moot' /45U kM~przy kon-
ou.do6wiadozenia - jest Ryfszy od 31C kN, ktdre odnoei- ^
~y .ai do przep~ywu 5, 57. 1/min. /ten,poratura na wlooie
15, 60/,
Powgir~ym osiggni@oiom dodvriadoze~i bylo v:ykaza-
nie, ie oz~ESd plyt pali~ev:yeh wyot~,j~oa z wody - nie
jest nara2ona na nadmierny wzrost temperatury - ani
podc~as rczruohu, ani tai przy praoy. Przed kaidym
doewiadozeniem poziom wody by3 obnl2any poniiej poziomu
krytyoznego, a pray regulaoyjne tivyjmowano i uauwano
zupelnie poza rdzeh. iiprov:adzaao v:cd~ do reaktora i pod-
ozae trwania oalego doswiadozenia utrzymywano ste3y
jej dop~yw. Dodav+anie wody pov:cduje atopniowy wzrost
reaktyv:nocioi reaktora, v: wyniku ozego reaktor stuje
sig nodkrytyozay przy niskim pozicmie g~stosoi neutro-
ndw. Gdwozas moo reaktora wzrasta w stosankowo krdtkim
ozaeie /3,1 sek/ ai do utworzenia aid w rdzeniu part',
ktdra zmniejaza reaktywnodd i zatrzymuje v:zrost moot'.
Pordvvnanie wykroadw temperatur paliwa plytkotivego: krzy-
wej blisko [rodke reaktora i ned poziomem wody podozae
ohwil pooz&tkcwyoh - wakazuje, 2e ohwilowe moo jest
warunkov,ana vvytwarzr~aiem ai4 part' v: oz~sci Srcdkowej
rdzenia, podozae gdy paliwo ned lini~ wody dczn~je
stopniowego przyroatu temperatury. W ostatniah kilku
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 lC~~'?nuklearnie wrz~oej wody 8 TC 1-w strefia paryJwodaej -
~l~~;obie temperatury s~ zblizone do temperatury nasyoenia.
,~t;,~ g6rnej oz~~~oi elementu paliwowego xyat~puje znaoznie
~-1~?~iniejsza g~stoec' neutron6w, a tym snmym atoaunkowo nis-
~ ~^~ki moo; jest tc istotny pow6d dla ktbrego nie powatt,je
~~,h soka tem stature a to ohlodzoae ~ paliwa.
~ .~=~y p j ~ park oz doi
i~1`ry~t Ca}kowits aerie do6wiadoze obejmuje dodwiad-
~~ ~yozeaia z wrzeniem v1?cdy w zbiorniku reaktora z tsmpera-
t
turomi od 15
6?C do 9
l
oC 1
j
~;~
,
przep
3,3
ywem wody od 7,57 do
f~~32,1 1/min. najkrdtszy eras rozruohu wyaosi3 0 3 ask.
kaz
?a najwl
m
o oh
il
d
~
~
w
a
o
owa po
ozae rozruohu - o
olo
k1~ 860 kG. ~' ~adaym z do5wiadozed temperatury p3yt paliwo-
~~~riyoh nad poziomsm wody nie przokroozy3y temperatury
_ aaeyoeaia c wigoej nit 2,8oC.
~? '~~ &ozrnoh bez zastoaowania przyrz~d6w j~drowyoh
Pisq~"w zakresie bez pomooy - jest ogdlnie znany pod nazw
f ~~:.__.... _~._ r._ 1~ _._r n__-._ _.. __ ._
-0itl:yoi~dany w6wozas, gdy?eliminufe-potzzeb~ zaa~}+oh~iaetru-
~ _ 2- _ _
~? upraszoza uruohamianie oraz utrzymywanis w ruohu
Doewiadazenia ze 8PBRT-1 wykazaly. 2e nie3edno-
i'A ~?~-r~~~--~~~ ^Y~~^~"'"w"17 Yom" VuViQ40410 ~vuyuiv przez
i ~podnoezenie poziomu vaedy w rdzenia reaktora.
~ ~~ynik dcbwiadozed wakazuje, to zastosowsnie
pprooedury rczruohowej reaktora 6EC - wykluoza potrzeb
inatrumeat6w dla rozruohu bez moot'
poniewa2 do
a-
~~~p
,
pompow
~ ~~~,nie rczruohowej ilodoi wody mote byL' dakonane w tea
~~ tix ipoedb, to reaktor aie przekroozy zbytnio w momenoie
;~'uruohamiaaia - moot', temperatury aai oidnieaie. 136wnie2
..moo w ~....... 44 ..1t'.... i ~ ova, auu udAV4 IDi11~JaY1e-
i Aso - w~tpliwym jest zneazenie liaznyoh bezmooowyoh roz-
=w;~~-?-ruoho oh instrumeat6w.
Q~~~'?`~=; ~ ~i konwenojonalaej elektrowai parcwsj zmiaacl
~~.~~jCboi$2enia elektryozne o odozuwa regulator turbiny
1~14,~u;i przekazu a im ula: do ,
~, j p jej zaworbw, kt6re regulujq
~`~~.~;,,przeplyw pary do turbiny; b/ do uk3adu automatyozaie
t1~:;hatezuj~oego apalaniem, kt6ry reguluje zaailaaie kot3a
jc~ii~`??:?paliwem 1 powietrzem; i o/ do automatyaznego regulators
grlt~doplywu wody, kt6ry ateruje doplyv+em wody do kotla.
_ -
-
-
+ ?zybk~ dla b/ i o/. ' - - - -
-
-
-~ -
kt
- ~ ~
d
aym rea
wo
orze wrz~oym z naturaln~ cyrkn-
R
~f laoj~ - obni2aaie aig oidnieaie epowodowane wzroatem
~~~,wydatka pary, - dla azrastaj~oego obai~}tonia, wywoluje
iazybkie odparowaaie cz~doi wody z rdzenia, a towarzy-
~"k~az@ay tcmu ubytek moderators wp3ywa aa?obai~enie aid
~?f~~~t.^ooy reaktora. Dla akompenaowania etraty reaktywnogoi
~'i ~~etaje sib niezb~dnym korekoyjae dzia3aale w poataoi
~u:~~yoi~gaaia prat w regulaoyjayoh - poniewat wymaga eig
Okazuje sib, ie r: reaktorze i-BC automatyozna
reakoja na zmiaa~ oboi~tenia eleYtryozaego odbywa ei~
bez pr~t6w regulaoyjayoh. fi reaktorze tego typu moo
reaktora 1 wydstek pary - zalet~ tylko od ilodoi ;vcdy
zUSilaj~oej. R warueilcaoh uatalonyoh moo reaktora auto-
matyoznie doutcaowuje aig do moot' niozbgdnej dla zmiany
v+szystkiej wody zasilaj~ooj na park; gdy zaiatnieje
d~~aog~ do zmniejszenia moot' - nastt~~pi wzroat efektyw-
nogo pdziomu wody, wzroat reaktywno~oi i wzroat moot'..
B`Pskt przeoiwny powetaaie z d~2ao8o1 do dzialania przy
wyzezej moot'. ~7laboiwa zale~nodb oboi~tenia chorLktery-
styozna dls zaisgy oboi$2enia elektryoznego - mote byd
oai~gni~ta przez powi;~zanie redulatora dop3ywu wody
zasilaj~oej z re((,,?ulatcrem turbiny.
G uk3adzia reaktcra ABC apadek obrot6w turbiny
apowodcwany tivzrcatem oboiq~enia wplywa na wzroat wydat-
ku wody zasilaj~}oej reaktor, na wzroet moot' reaktora,
?rizroat wydatku pary do turbiny. Oozywidoie obni~eaie
ei~ oboi~2eaie deje efakty przooiwne.
wodnym reaktorze wrz~oym z naturaln~ oyrku-
laoj~ - zmiaay b4atodoi moderators w ozaeie wrzenia
powcdujq niestal~ moo gdy obj~todd pary jest jeerers
atcaunkcwc niska, prawdopodobnie 20 ~ 30,?x. Gay ~?lcds
wohodz~oa cd spcdu rdzenia jest tylkc nieznao~nie pcd-
grzana, praktyo:;nie oa3a mco idzie na wytwarzanie pary
i mc~liwym okazuje ei cdduwaaie tylko niakiej moot'
/podaj~: 10 ; 20 k?/1~'.
4i reaktorze dBC wcda zasilaj~oa idzie a konder+-
aatora turbiny proste do reaktora i jest tam silaie pod-
? grzewana. 9i reaktorze praoujF~oym 42 atm. - podgrzowaoz
wynoei w przybli~eniuL05cC. Jea, pprawdopodobnym, to
reaktor :,DC mole bye' projaktowsny tak, ze ;;ydostajrloa
sib z sad wierzoholY.a rdzenia pare b~;dzie park wysokiej
auchodoi lab nawet lekko przegrz&a~. Czy take operaoja
mode byC~ dckorsna w spos6b zadowalajgoy - nale2y zba-
dad przez przeprov+adzeaie studi6w z prototypowym reak-
torem dodwiadozalnym, pcniews2 rozk3td pary, rczklad
moot' i reaktywno3oi - aq ze scb~ zwi~zane.
Dobre rezultaty praoy reaktora typu ABC w dutej
mierze zale2~ ca zdolno~oi Hydostawania sib pary z rdze-
nia - bez pcrywania oz+}stek wody. i~yacka pr~dkod6 pary
tt stioaunku do ;scdy - pomierzona w ;.rgonne -wakazuje,
~s prawdopodobnie oei~gbina jest niska zawartodE wody
w parrs opuasozaj~oej rdzen. ia:C sib rzeoz ma z reakto-
rem ABC, kt6ry nie okazuje nieatalosoi, apowcdowanej
przez fluktaoje moderators we wrz~oyoh reaktoraoh v;cd-
nyoh z naturaln~ oyrkulaoj~; nie s$ r nim pra~:dopodobne
dude fluktaoje gr,atodci ohlodnej wody w dclnej oz~?ci
rdzenia, aai pary w oz~sci~g6rnej. Rdwniez jest nie-
prawdopodobaym, s~eby reflektcr wodny wok61 rdzenia
we wrz~}oym reaktorze z naturaln+} cy rkulac j:} - by3 ir6d-
~em znaoznej niestsbilaodoi.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release @ 50-Yr 2013/06/21 :CIA-RDP81-010438002100010005-8
 Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
AtJ'u. f-a'T~
Jezeli oeoh~ nieed3~oza~ reaktora :.BC joat stabil-
nosL?, jest or. zdclny do uzyekaaia wviszvoh menu niti
~'~ na b G utrz? mans rzez ~ --_? ....,,,,_ ..,..
y y p podgrze~:anF} wcd~ w dolne j oz~soi
aQ.;.- rdzenia, a w$skie kanaly mega byG zastoscw~-ne bez znaoz-
~?~::_~ ne~;o zmniojszenia reakty^?~noici ze wzgl~du na twcrzeaie
~ sir, part' ?rr dolne~ oz~&ci rdzenia. Takie - peniev+ai uou-
~,'`. xanie ciepla w streSie ch3odzonej odbywaE sib b~dzie
~,?._ w znaoznym stopniu przez v;rzenie nuklearao mote byd
t~'~., csi4p;ary odbidr ciepla z poi ierzchni, rbsvey lob nawet
t~'- xi4~ssz, rfi to jest realizoweae w of$nieniowyoh reakto-
?~.::
h
rao
wcdnych.
~ reaktorze bBC przedluienie iyoia rdzenia reak-
tora, przy danej $rednicy rdzenia i danym ukladzie
,
v,_osi~}ga sib przez ~~zrost dlugosoi osicwej rdzenia.
T poozc,tkcuym okreaia eks~loataoji cieplo wyty+a~
r.... ~.., .. ,,,,, ..,. ~ ,._..~-~ -~- --~ -
"'~~`~~=~ of u dcstarcza ener i bki T ---_~~~- ^ .......~'W
cr.:,D., 4g 8 ~ , p paliwo nie zostanie
~~.:.=w znaoznym stopniu ~ryeksponowaae.
rs^_.,,~,..
~,os~ Po przej$oiu kampanii - doln~ oz~$d rdzenia uau-
~g:~gdrna,~ leQkouwyeksponovraaaprwinnajbydpprzeniosionazw$d63
~~,~~;=rdzenia, ktdry naleiy dclador+ad nowym palirsem; tym spo-
~"`'wsobem moira osi~gn~d bardzo xysckiQ wypalenie zespol6w
??~?~~ paliwcwyoh, uauwanyoh p6?niej do reprodukcji. ~ oalko-
E~;#;Y?'-wioie wzbobaccnyoh reaktoraoh zupelnie mciliwym jest
p~xr? LIcze siq ckr;zad, ie dlugi rdzen prowadzi do bar-
~ti~~sdzo ~sysokiego zaladowania paliwa v+ reaktorze. goniecz-
s~_::~ao$d to nie jest tak przykra jak sib w pierwszej chwili
.~T.~rr..A ~. to .. ?,_, _... _-- -' - - -
r-`~~~lu,st~pi wypalonie. ~ ----~---, `?' ~v~ua~ yql Y11.
S: ?:i:,Fi'~ 11 reaktora eh praou j~cyoh przy atrumieniaoh
~~~,lOla n/omzsek i r?yiszyoh - gromadzenie sig ksenonu po
~~~?~~iatrz mania
~LF~"~Jeieli dany reaktoremanby6nzdomnyedozuruohomienianw$kai-
d~'"~~dej ohwili pc zatrzymaniu, tg ujemn~ reaktywno$d trzeba
~`skom
ens
p
owac przez dodatkow& reaktyrrnos6 wbudowan~
~:.,
>~ r.y reaktor, r6wnov.aion$ przez pr~ty regulaoyjna.
~~=-{=? A' reaktorze i~BC przezwyol~ienie kaeacnu osigga
~'`?~aig latwo pcdozas wi~kszej czg$oi iycia rdzenia reakto-
G~ ?~,.?a
~~? , poniewai kaenon koaoentruje s1~ w dolnej cz~$ci
l,~adzeaia i rohodz~oa do rdzenia moods automatyoznie atwa-
~ ~? iza wyiszy poziom efektyr+ny reaktywno$ei ktdr iatotnie
~:~~~.`aoie dad nowt' czysty rdzefi nad oz~$oi~ zetrut~y Gdy ksa-
~~gon ulega razpadcwi podozae eksploataoji - efaktyany po-
;~iz%=tom moody atopniowo obniia sig.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release
Ta wlasoiwo$G przozv+yci@ianio-kseaonu mcie mieE
ogromne zastcaowanie u dziedziaia nap~ddw.
Peniewai urz~dzenie to ,jest presto N konstru~-
o;;i i v: dzia3aniu i drijo v.ysckie wypalerle paliwa usu-
v+anego do reprodukoji - reaktor typo bEC mcie byc ekcno-
r~iczny nawet jako stosunkowo niowielki reaktor energe-
tyozny. Its tej zesadzie moie byd odpowiedni dla wielc-
jednoatkowyoh zastoscweri w duiyoh ailcwniaoh. Pomljaj~}o
nawet jego zalety ekonomiczno, jego presteta ozyni go
dcakonalym w zastosewanieoh w odleglych miejaoowc$eiaoh
- jako silovni przewoieej.
Chociai v. ograniozonej mierze przeprowadzone
do$wiadazenia dotycz~oe rozruohu i pracy - jasno wsko-
zuj~, ie reaktor typo 6BC zas3ugujo na bardziej obszer-
ne stadia. Ostateoznyoh odpowiedzi as temat wielu prak-
tyoznyoh zagadaled - dostarcz~ ekaperymenty z prctoty-
pem reaktora do$wiadczalnego.